07 Kasım 2007 00:00

?niversiteler ve Y?K 2

?niversiteler siyasi iktidarlar?n, devletin, sermayenin ve kimi zaman da dinin bask?s? alt?nda toplumsal ama?lara uygun bilim ?retme ve nitelikli insan yeti?tirme i?levini kaybetmi?tir

Paylaş

Prof. Dr. Tahsin Ye?ildere*

12 Eyl?l rejimi, Y?K d?zeni ile ?niversiteleri bask? alt?na alarak, temel i?levlerinden uzakla?t?rmay? hedeflemi?tir. Aradan ge?en ?eyrek asra kar??l?k, 12 Eyl?l rejiminin ?niversiteler ?zerindeki etkisi yayg?nla?arak s?rmektedir. Bu ba?lamda ?niversite, akademik ve idari ?zerkli?ini kaybetmi?, mali sorunlar?n? piyasa ko?ullar? i?erisinde ??zme durumu ile kar?? kar??ya kalm??t?r. B?ylece ?niversiteler siyasi iktidarlar?n, devletin, sermayenin ve kimi zaman da dinin bask?s? alt?nda toplumsal ama?lara uygun bilim ?retme ve nitelikli insan yeti?tirme i?levini kaybetmi?tir.
?niversiteler, AKP H?k?meti?nin iktidar?nda 5. kez akademik faaliyetlerine ba?lamaktad?r. Her f?rsatta 12 Eyl?l?? ve ba?ta Y?K olmak ?zere 12 Eyl?l kurumlar?n? ele?tiren AKP?nin iktidar?nda ge?en bu 5 y?lda ?niversiteler ve bilim ?zerindeki bask?lar, azalmak bir yana, ?ok daha etkili bir bi?imde uygulanmaya devam etmi?tir. Keza, h?k?met ile Y?K aras?nda ya?anan gerilim, ?niversitelerin ve bilimsel faaliyetin ?zg?rle?mesi ve daha nitelikli bir hale gelmesi de?il, ?niversitelerdeki iktidar?n payla??m m?cadelesi bi?iminde ger?ekle?mi?tir.
??retim elemanlar?n?n sorunlar?
AKP iktidar? s?resince derinle?en sorunlar?n ba??nda akademisyen yeti?tirilmesi gelmektedir. H?k?met Y?K ile ?eki?mesi nedeniyle ?zellikle ara?t?rma g?revlisi ve yard?mc? do?ent kadrolar?n? k?sm??, akademik ya?am?n ilk basama?? olan ara?t?rma g?revlili?ini y?r?tenler, ge?ici kadrolarda i? g?venceleri olmadan ?al??mak zorunda b?rak?lm??t?r. ?te yandan, ?niversitelere ayr?lan ?dene?in ve ??retim eleman? ?cretlerinin d???k d?zeyde tutulmas? nedeniyle bir?ok ??retim eleman?, ya?amlar?n? ve bilimsel faaliyetlerini s?rd?rebilmek i?in ?zel ?niversitelere ge?mek ya da piyasa i?in projeler ger?ekle?tirmek zorunda b?rak?lm??t?r. Nitelikli ??retim eleman?n?n ?niversitede ya?am?n? s?rd?rmesi zorla?m?? ve ?zel sekt?re ka??? h?zlanm??t?r. ?niversitelerdeki kadro eksikli?i ve mali nedenlerle ya?anan yeti?mi? bilim insan? potansiyelinin azalmas? kar??s?nda h?k?met, ?niversite a??lmas? i?in gerekli hi?bir standard? dikkate almadan, yeni ?niversiteler a?m??t?r. A??lan bu ?niversiteler ?ok az d?zeyde geli?im g?stermi?; yersiz, yurtsuz, akademik kadrolar? yetersiz bir bi?imde ?niversite e?itimlerini s?rd?rmeye devam etmek zorunda b?rak?lm??lard?r. H?k?metin bu yakla??m?, bu ve benzer yeni ?niversiteleri, siyasi bir rant ve kadrola?ma alan? olarak g?rd???n?n a??k bir kan?t?d?r.
?As?l sorun t?rban de?ildir?
AKP iktidar?n?n sivil anayasa taslak tart??malar?nda, ?laik devletin? kaybediliyor oldu?u alg?s?n? ifade eden bu sorun, T?rkiye?deki rejim tart??malar?n?n a??k bi?imde ?niversite ?zerinden yap?ld???n? g?stermektedir. Bunun nedenleri sorgulanmal?d?r. ??nk? y?llard?r ?lkenin pek ?ok sorunu, ?niversitenin kavramsal ?at?s? ?zerinden konu?ulmu? ve ?niversitelerin kendi sorunlar?n? tart??mas?na izin verilmemi?; ?niversitenin sorunlar? da cumhuriyetin, darbenin, t?rban?n alt?na gizlenmi?tir. ?niversitelerin sorunu t?rban veya k?l?k k?yafet de?ildir. ?niversiteler, din dahil her t?rl? toplumsal olay?n ve her t?rl? siyasetin ?zg?rce tart???laca?? ortamlar haline getirilmelidir. E?itim ??renim sosyal bir hakt?r ve e?it, ?cretsiz, demokratik bir bi?imde toplumun her kesimi i?in yayg?nla?t?r?lmal?d?r.
Gelinen a?amada her ?niversite kendi i?inde bir Y?K haline gelmi?, bu haliyle sorunlar ??z?lemedi?i gibi katlanarak artm??t?r. ?rnekleri ??yle s?ralayabiliriz:

T?B?TAK, h?k?metin siyasi bir alan? haline getirilmi?tir.

?k?met?e, ?niversitelerin ara?t?rma b?t?elerine ve d?ner sermayeden ara?t?rma fonuna aktar?lan paylara el konulmu?, bilimin ?n?ne adeta set ?ekilmi?tir.

??renci har?lar? s?rekli art?r?lm?? ??rencilerimizin bar?nma, beslenme, burs ve sosyal ya?am?nda ilerleme olmam??, ?zg?rl?kler her alanda daha da engellenmi?tir. ??rencilerin ?rg?tlenmelerinin ?n? a??lmam??t?r.

Devlet b?t?esinden ?niversitelere ayr?lan pay, Diyanet ??leri ve savunma harcamalar? kadar olamam??t?r. Devlet ?niversitelerine de neoliberal politikalar?n etkisi ile giri?imci olmalar? ve kendi kaynaklar?n? yaratabilecek potansiyeller ?retebilmeleri konusunda yakla??mlar ?nerilmektedir.

??retim ?yeleri yoksulluk s?n?r?nda; ara?t?rma g?revlileri, lisans ve doktora yapm?? olanlar yoksulluk s?n?r? alt?nda ya?amaya ?al???rken, bilim ?retme?e gayret g?stermi?, b?t?n bu olumsuzluklara ra?men uluslararas? bilim arenas?nda ?lkemizin standartlar?n? g?receli olarak y?kseltme?e ?al??m??lard?r.

Ne yaz?k ki son y?llarda, bilimsel ara?t?rmalarda intihal (a??rma) olaylar?na daha fazla rastlanmas?; ge?en aylarda da uluslararas? ?nemli bir yay?n organ?nda fizik bilimi alan?nda baz? ??retim elemanlar?n?n ortaya ??kard?klar? bilimsel yay?nlar?n intihal oldu?u ??phesinin a???a ??kar?lm?? olmas?, ?lkemiz bilimine a??r bir darbe olmu?tur. Ne yaz?k ki ?hsan Do?ramac? ile ba?layan, baz? rekt?r, h?k?met adam? ve akademisyenlerin de i?inde yer ald??? bu kirlenmeye sessiz kalan ve olaylar? ?rtbas etme gayreti i?ine giren o d?nemlerin Y?K ba?kan ve ?yelerinin ve bilirki?i s?zde bilim adamlar?n?n, bu yozla?mada ?nemli paylar? oldu?u yads?namaz bir ger?ektir. Bu konuda ba?ta Y?K??, ?niversiteleraras? kurulu, rekt?rleri, dekanlar? ve tez ve akademik y?kseltmede g?rev alan bilim adamlar?n? uyar?yor ve ciddi ?nlemler almaya ?a??r?yoruz.

Sivil demokratik bir anayasa haz?rlanacak ise mutlak bilimin ?nderli?inde haz?rlanmal?d?r. Y?ksek??retim ile ilgili anayasa maddeleri mutlaka ?niversite bile?enlerine b?rak?lmal?d?r. Yeni anayasa sivil, demokratik, e?itlik?i ve ?zg?rl?k?? olmal?d?r. Y?K anayasadan ??kar?lmal?d?r. ?niversitelere belirli bir ideolojik s?n?r ?izilmemelidir. ?niversitenin anayasada nas?l yer alaca?? ?niversitelere b?rak?lmal?d?r. Anayasa tart??ma s?reci en az iki y?la yay?lmal?, toplumun her kesiminden gelecek yap?c? ele?tiriler mutlaka de?erlendirilmelidir. Anayasay?; bir vatanda?lar toplulu?una, onlar?n y?netimine veya birbirleriyle olan ili?kilerine ilgili olabilecek her ?ey ?eklinde yorumlarsak, toplumsal dayan??maya, uzla?maya dayal? bir anayasan?n, ?zg?r tart??ma ve toplumsal kat?l?mdan ge?ti?ini rahat?a s?yleyebiliriz. Bu nedenle tart??malar?n t?rban ve laiklik eksenine dayand?r?larak yap?lmas?n? yeni anayasa haz?rl??? i?in bir engel olarak g?rmekteyiz. ?stelik laiklik ilkesinin de yeniden tan?mlanmas?n?n ?nemine de?inmek isteriz. T?rkiye, ?ok k?lt?rl?l??? ile bir?ok ?lkeden farkl?l???n? ortaya koymaktad?r. Bu anlamda anayasada, T?rkiye vatanda?l??? kimli?i ?er?evesinde kimlikler ?zg?rle?melidir. Farkl? kimlikler ?lkemizin zenginli?idir. Anayasada farkl? din, dil, ?rk ve k?lt?rler mutlak g?zetilmeli ve bir b?t?n olarak demokratik, laik cumhuriyet ilkeleri ?er?evesinde ?zg?rce, bar?? i?inde birlikte ya?aman?n ilkeleri benimsenmelidir.

?niversitelerde bilimsel ?zg?rl?k, idari ve mali ?zerklik, kat?l?mc? demokratik yap?sal bir d?n???m ka??n?lmaz olmu?tur. ?niversite ??retim elemanlar?, TCK?n?n 301. ve 216. maddelerinin k?skac?ndan kurtulup ?zg?rl?klerine kavu?turulmal?d?r. Merkezi-bask?c? y?netim modelinden kurtar?lamad??? s?rece ?zg?rce bilim ?retilmesi ve her konuda d???ncelerin ?zg?rce ifade edilebilmesi s?z konusu olamayaca?? gibi, d?nya biliminde de istenen d?zeye gelebilmesi m?mk?n olamayacak ve toplumsal sorunlara ger?ek?i bir ??z?m ?retmede yetersiz kalabilecektir.
(*) ?niversite ??retim ?yeleri Derne?i Y?netim Kurulu Ba?kan?

Erozyon telafi edilmeli

?niversite ??retim ?yeleri Derne?i olarak yukar?da ?niversitelerimizi ve bilim insanlar?m?z? olumsuz y?nde etkileyen baz? ?rnekleri verirken, ?niversitelerin kendi i?inde, akademik insanlar aras?ndaki iktidara yak?n olma-iktidar g?c?n? kullanmadaki ili?kilerin getirdi?i akademik eti?e uymayan davran??lar?n, yozla?ma ve etkisizle?tirilmede ?nemli fakt?rler oldu?unu belirttik. ?niversiteler, bulunduklar? b?lgede ya?ayan toplum ve toplumsal sorunlardan uzak durmu?, kent ya?am? ile b?t?nle?mede varl?k g?sterememi?tir. Bir yandan da gerici bir siyasi yap?lanma ve iktidar bask?s? ile ileride tamiri m?mk?n olamayacak siyasi bir yozla?ma i?indedirler. 12 Eyl?l ile ba?layan ve takip eden s?re?te sistematik bi?imde uygulanan politikalarla, ?niversitelerin asli nitelik ve i?levlerinde ortaya ??kan erozyonun telafi edilebilmesi i?in siyaset, din ve piyasan?n k?skac?nda bulunan ?niversitelerin bilimsel ve idari ?zerkliklerine yeniden sahip olmalar? gere?inin ?nemini bir kere daha hat?rlat?yor ve t?m ?niversite bile?enlerini, bu yolda m?cadele etmeye ?a??r?yoruz.
YARIN: Yeni d?nemde sorunlar

ÖNCEKİ HABER

?ift?iye icra ineklere ?l?m...

SONRAKİ HABER

Bizi neden anlam?yorlar?