10 Kasım 2007 00:00

Gen? oyunculara g?venilmeli

Zurap Sikharulidze, G?rcistan?da yeti?mi? bir tiyatro sanat??s?. On y?ld?r ?lkemizde oyunlar y?netiyor, ?niversitelerde dersler veriyor.

Paylaş

Zurap Sikharulidze, G?rcistan?da yeti?mi? bir tiyatro sanat??s?. On y?ld?r ?lkemizde oyunlar y?netiyor, ?niversitelerde dersler veriyor. G?rcistan?da ve T?rkiye?deki sanat?n durumunu, tiyatro e?itimini de?erlendiren Do?. Sikharulidze, Sovyetler Birli?i d?neminde halk?n sanattaki geli?meye nas?l kat?ld???n? ancak ?lkesinde bu durumun son y?llardaki politik ?eki?meler nedeniyle giderek zorla?t???n? anlat?yor. T?rkiye?deki gen? oyunculara g?venilmesi gerekti?ine vurgu yapan Sikharulidze ile tiyatro ?zerine bir sohbet ger?ekle?tirdik.

Hocam her ne kadar on y?ld?r ?lkenizde ya?am?yorsan?z da, eminim takip ediyorsunuzdur. G?rcistan?da sanat ve edebiyat?n durumu hakk?nda bize bilgi verir misiniz?
Sovyetler Birli?i d?neminde bilim, sanat ve estetikte ?nemli geli?meler oldu?u biliniyor ama kimi zaman da yasaklama ve sans?rler de olmad? de?il ancak sanattaki bu geli?me halkla birlikte ger?ekle?tirilebildi. Halk?n sanatsal yetene?i sistemin onlara sundu?u olanaklarla b?t?nle?ince birlikte ?nemli geli?meler kaydedildi. ?zelikle sahne sanatlar?nda ger?ekli?in alg?lan??? b?t?n tiyatro tarzlar?nda kendini g?stermeye ba?lad?. Ger?ek?i tiyatrodan romantik tiyatroya, abs?rd tiyatrodan postmodern tiyatroya kadar b?t?n deneysel tarzlar bu geli?me i?erisinde kendine yer bulabildi. Bu geli?ime ?rnek olarak ?unu s?yleyebilirim sadece Tiflis?te 40?a yak?n tiyatro var, ayr?ca ba??ms?z tiyatrolar var. Bunlar tabii devletten destek al?yorlar ama i?leyi?leri, repertuar anlay??lar? oyuncu se?imleri ve mekanlar? ba??ms?z bir yap?dan olu?uyor. Ancak son y?llarda b?t?n ?lkeyi berbat ettiler, iktidar ?eki?meleri ekonomiden e?itime, sa?l?ktan ula??ma, sanattan edebiyata kadar b?t?n alanlarda bir bozulma ve la?kal?k g?r?l?yor. Tabii bu olaylarla beraber ?zellikle sanat e?itiminde bir daralma ve bozulmay? g?rmek m?mk?n ??nk? kimi hocalar ya emeklili?ini isteyip ?ekildiler ya da daha verimli ?al??ma ko?ullar?n? elde etmek i?in ?lkeyi terk ettiler.

10 y?ld?r T?rkiye?desiniz. Buradaki sanatsal ?abalar? ve estetik aray??lar? nas?l yorumluyorsunuz?
Tabii on y?ld?r Ankara?day?m, Diyarbak?r, Erzurum ve Trabzon?da da bulundum, bir bu?uk y?ld?r da ?stanbul?da ya??yorum. Bu konular? konu?mak b?y?k bir i? ve zor. Bana d??er mi bilmiyorum ancak g?rebildi?im kadar?yla sanat?n alg?lan??? ve yap?l??? anlam?nda bir sorun var. G?rebildi?im kadar?yla insanlar ba?ka ?eylerle u?ra??yorlar ve sanata yeterli zaman? ay?rm?yorlar. T?rkiye toplumu ?ok siyasi bir toplum, g?n?n 24 saatinin neredeyse tamam?n? siyaset meselelerine kafa yorarak ge?iriyor, sanat, ?zellikle tiyatro hayatlar?n?n k???k bir k??esine s?k??t?r?lm?? bir durumda.
Gerek y?neticiler, gerek toplum, gerekse de sanat??lar?n tiyatro sanat?na kar?? daha d?r?st ve ak?ll? davranmalar? gerekiyor bence. Tiyatro sanat?n?, insanl?k, uygarl?kla beraber hep yan?nda ta??m?? ve bug?ne kadar bi?im de?i?tirerek getirmi?. ?nsanl???n en k?kl? sanat? olan tiyatroya bug?n bu tarihsel ge?mi?inden dolay? sayg?n davranmak gerekiyor yoksa ne sanat ne de tiyatro geli?ebilir. Tiyatro sanat? kesinlikle desteklenerek geli?ecek bir sanat dal?d?r. Fabrika de?il ki ?rettiklerini satarak k?r edesin de kendini finanse edebilesin! Peki, b?yle olmasa tiyatro ?lecek mi? Hay?r. Tiyatro kendisini koruyarak var edebilecek g??l? bir sanatt?r. Tiyatro sanat?n? ne h?k?mdarlar ne diktat?rler ne y?netimlerin bask?s? ne de halk?n ilgisizli?i yok edemedi. Neden b?yle konu?uyorum, tiyatro sanat??s?y?m da onun i?in. Olmasayd?m ba?ka t?rl? m? konu?urdum, hay?r!

T?rkiye?de tiyatro sanat?n?n temel sorunu nedir sizce?
T?rkiye?de tiyatronun temel sorununu saptayabilmek ?ok g??. ??nk? ?ok karma??k bir yap?da seyrediyor ama ?unu s?yleyebilirim: Bir akt?r kalk?yor ben ?u kadar y?l oyunculuk yapt?m art?k rejis?rl?k yapabilirim diyor, hatta bunu kendinde bir hak olarak da g?r?yor. Onlara ?unu s?ylemek laz?m: ?Bir hem?ire ben bunca y?l hem?irelik yapt?m art?k kendimi bir cerrah kadar yetkin buluyorum bundan sonra ameliyatlara ben girece?im? diyebiliyor mu? Bu ne kadar mant?kl?ysa, oyuncunun rejis?rl?k yapmas? da o kadar mant?kl?d?r. Peki! ?imdi o akt?r? ameliyat olmak ?zere o hem?ireye g?ndersek ba??na neler gelir bir d???ns?n bakal?m. Rejis?rl?k art?k d?nyada kesin olarak farkl? bir u?ra?, farkl? bir uzmanl?k alan?d?r ve farkl? bir donan?m ve birikim gerektirir. Biri yorumlar?yla yeni bir d?nya yarat?r di?eri ise yetenekleriyle insan?n ya?ad??? s?re?leri yarat?r. T?rkiye?de tiyatronun temel sorunu olarak saptad???m en ?nemli alan, tiyatrodaki geli?im de?i?im ve bir tarz yaratmas? gereken rejis?rl???n akademik olarak yap?lamamas?d?r. Di?er alanlar ise hep bir ge?i? s?reci ya??yor. De?i?erek geli?mesi m?mk?n alanlard?r.

Siz de uzun y?llar akademilerde ders verdiniz ve oyuncu yeti?tirdiniz. T?rkiye?de oyunculuk e?itimini nas?l buluyorsunuz?
T?rkiye?de akt?rl?k e?itiminin ?a??n gereklerine g?re profesyonelce yap?ld??? s?ylenemez hen?z. Ancak yo?un bir ?aban?n da oldu?u da ba?ka bir ger?ekliktir. Akt?rl?k e?itiminin yan?nda sadece bir okulda rejis?rl?k e?itiminin de verilmesi T?rkiye?de ?ok yeni. Bu e?itimin zaman ge?irilmeden yayg?nla?t?r?lmas? gerekiyor, ??nk? tiyatro e?itimi bir b?t?nd?r. Akt?rl?k e?itimi ne kadar yetersiz de olsa T?rkiye?de tiyatronun geli?imi ve de?i?imi bu gen?lerin ?zerinden olaca??ndan ?zelikle gen? oyuncu adaylar?n kendilerini s?rekli yenilemeleri ve geli?tirmeleri arzu edilir. ??nk? akt?rl?k sanat? s?rekli bir de?i?im i?indedir, bunun bir sonu yoktur. Bu zaman?n akt?r?, ancak b?yle kendini yetkinle?tirebilir. Bir de ?u var, T?rkiye?de gen?lere genelde g?venilmiyor ve ba?ar?lar?, ya?l?lar taraf?ndan genelde kabul g?rm?yor. Bu durum k?t? bir k?skan?l??? da beraberinde getiriyor. Oysa yukar?da da s?yledim, nas?l yeti?irlerse yeti?sinler gelece?in tiyatrosunu bu gen?ler olu?turacak, ??nk? en iyi oyuncu bile bir zaman sonra ya?lanacak ve alandan ?ekilecek.

Bir y?netmen olarak kendinizi daha ?ok hangi tarz tiyatroya yak?n hissediyorsunuz?
Tiyatro tarzlar? aras?nda ?zel olarak se?ti?im bir alan yok. Aslolan ?ey ele ald???m metnin g?ncel olarak neyi nas?l s?yledi?idir. ?rne?in ?imdi Macbeth?i sahneliyorum. Bu oyun da ilgin?tir, esas tarz?n yan?nda di?er tarzlardan da ??eler bulabilirsiniz. Benim esas amac?m tiyatroda insan?n her halini ve ?zel olarak dram?n? ortaya koymakt?r. Bu sorunu hangi yazar, hangi metin, hangi t?r ya da tarz ortaya koyuyorsa benim kabul?md?r ve bana kalansa bunu sahnede g?rselle?tirme y?k?ml?l???d?r.

Sizin y?netti?iniz oyunlar aras?nda ?o?unlu?u Anton ?ehov?un metinleri olu?turuyor, ?ehov?un yazarl???nda sizi ?eken nedir?
?nsan, insan, insan. Bence ?ehov kadar hi?bir yazar insan?n kederi ve karamsarl???n?, sevinci ve umudunu ?zel bir yetenekle i? i?e kullanma ba?ar?s?n? g?sterememi?tir. ?ehov?un oyunlar?nda siyaset ?ok derindedir ve ?zeri ?rt?kt?r. Sadece insan?n t?rl? halleri yans?r oyunlar?na. ?ehov?daki insan, d?nyada her ?eyi bat?ran, berbat eden ve k?t? hale sokan ama ayn? zamanda y?celten, umut eden ve itibarl? k?lan bir fig?r olarak var edilmi?tir.

Eski bir akt?r, ?imdilerde y?netmen ve ??retim g?revlisi olarak d?nyan?n bug?n ya?ad??? ger?ekli?i nas?l alg?l?yor ve de?erlendiriyorsunuz? Sava? kar??s?nda sanat?n ve sanat??n?n tavr? ne olmal? sizce?
?ncelikle kesin olan bir ?ey var ki sanat da sanat?? da kendi varl?k ko?ullar? gere?i sava? kar??t? olabilmelidir. sava??n anormal bir ?ey oldu?unu ba?ta sanat??lar topluma hayk?rmal?d?rlar. B?t?n trajedi ve karamsarl??a ra?men ?ba?ka bir d?nya m?mk?n? diyebilmeli, ?imdilerde bunun ger?ekle?mesinin m?mk?n olamayaca??na inanmasa bile bu umudunu hep korumal? ve sava?? t?m y?nleri ile topluma de?ifre edebilmeli. Tamam, ?unu biliyoruz sanat?? tarih yapamaz tarihi de?i?tiremez ama bug?n? yeniden kurmak i?in sanat?? misyonuyla ve bir birey olarak namuslu bir de?i?ime ?nc?l?k edebilir. Bu sorumluluk tarihi oldu?u kadar ayn? zamanda h?manist ve sosyal bir y?k?ml?l?kt?r.
metin.boran@hotmail.com
Zurap Sikharulidze kimdir?

Do?. Zurap Sikharulidze, Bah?e?ehir ?niversitesi ?leri Oyunculuk Y?ksek Lisans Program Ba?kan?. G?rcistan do?umlu olan Sikharulidze, Tiflis G?zel Sanatlar Akademisi Sinema ve Tiyatro Oyunculu?u B?l?m??nden mezu olduktan sonra ?e?itli tiyatrolarda 14 y?l oyunculuk yapt?. 1985 y?l?nda bu kez rejis?rl?kten mezun oldu ve tamamen rejis?r olarak ?al??maya ba?lad?. 1996 y?l?nda Tiflis?te Mtsketa Tiyatrosu ad?nda kendi tiyatrosunu kurdu. 1997 y?l?nda Bilkent ?niversitesi?nden davet almas?n?n ard?ndan Ankara?ya yerle?en Sikharulidze?nin y?netti?i oyunlar aras?nda Anton ?ehov?dan Vi?ne Bah?esi ve Mart?, W.Shakespeare?den Windsor?un ?en Kad?nlar?, Bonmar?e?den Figaro?nun D???n?, Arthur Miller?dan B?t?n O?ullar?m, Eugene ?onesco?dan Macbeth, John Osborn?dan ?fke,Luigi Pirandello?dan Alt? ?ah?s Yazar?n? Ar?yor, Naz?m Hikmet?ten Her ?eye Ra?men, Bertholt Brecht?den, Sezuan??n ?yi ?nsan? bulunuyor. 2006 y?l?ndan bu yana ise, ?stanbul?da Bah?e?ehir ?niversitesi ?leri Oyunculuk Y?ksek Lisans program?n? y?netiyor. 2006 y?l?nda Be?ikta? Belediyesi Prod?ksiyon Tiyatrosu?nda Beckett?in Mutlu G?nler adl? oyununu misafir y?netmen olarak sahneledi. ?u anda ise y?ksek lisans ??rencileriyle Eugene ?onesco?nun Macbeth adl? oyununun provalar?nda.
Sanat da siyaset de insan i?in

Sanat ve siyaset ili?kisi hakk?nda ne d???n?yorsunuz?
Her iki alan da, farkl? tarz ve dillerle insanl??? ve toplumlar? daha g?zel bir hayat kurma ?abas?nda yol g?sterir ve desteklerler. Bu anlamda toplumsal i?levleri ba?lam?nda tarihten bug?ne birbirlerinin alan?na m?dahale ettikleri g?r?lm??t?r. Bu m?dahale do?ru mudur, yanl?? m?d?r bunu tart??man?n anlam? yok ancak sanat kendi geli?im a?amalar?nda ?ok bir bask?y? ve tahak?m? kald?rabilir de?ildir. Sanat art?k kendi ?zg?r geli?imini ve de?i?imini hi?bir m?dahaleye f?rsat vermeden yapabilmelidir. Bunu ?unun i?in s?yl?yorum, zaman zaman siyaset ve siyaset?ilere g?venim azal?yor, do?ru ve namuslu bir hedef i?in ?al??t?klar?ndan ku?ku duymaya ba?l?yorum. Sanat?n amac? en az?ndan ?udur: ?nsan?n insan olarak kalmas?n? sa?lamak.
Sanat bazen uyar?yor ve an?msat?yor; ?Sen insans?n ve bir yarat?ks?n, d?nyada ??yle ??yle misyonlar?n var diyor, senin olan bu d?nyay? berbat ettirme.? Bilimin de amac? bu de?il midir? Bilim, uyand?rarak de?il, geli?tirerek insanl??a yard?mc? olur. Sonu? olarak sanat da, siyaset de, bilim de ayn? mant?k ve ama?la bir araya gelmi? bir zincirin halkalar?d?r.
Metin Boran/Zeynep Ye?ilg?z
ÖNCEKİ HABER

Bergama?n?n belgeseli g?sterildi

SONRAKİ HABER

Dallas kenardan gelenlerle...

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...