12 Kasım 2007 00:00

NABIZ

Hastas? olan zenginlerin tedavi i?in gitmek istedi?i yer, ?o?unlukla ABD?dir. D?nyada tedavi hizmetlerinin en geli?kin oldu?u ?lkedir ABD. Ama sa?l?k hizmetlerinin ve halk sa?l???n?n durumu da ger?ekten ?yle mi? Bakal?m

Paylaş

Hastas? olan zenginlerin tedavi i?in gitmek istedi?i yer, ?o?unlukla ABD?dir. D?nyada tedavi hizmetlerinin en geli?kin oldu?u ?lkedir ABD. Ama sa?l?k hizmetlerinin ve halk sa?l???n?n durumu da ger?ekten ?yle mi? Bakal?m.
290 milyondan fazla insan?n ya?ad??? ve ulusal geliri 11 trilyon dolar civar?nda olan d?nyan?n en zengin ?lkesi ABD. Ancak e?itsizliklerin ve yoksullu?un da ?arp?c? oldu?u bir ?lke. ?rne?in, toplumun en yoksul y?zde 10?u toplam ulusal gelirin y?zde 2?sinden az?n? al?rken, en zengin y?zde ??te birin ?zerinde bir paya sahip. Ve yoksulluk s?n?r? alt?nda ya?ayan n?fus 35 milyonun ?zerinde.
Gelelim sa?l?k sistemine. Herkesi kapsayan bir sa?l?k g?vencesi sistemi yok. ?stelik halk?n y?zde 13-15?i aras? sa?l?k g?vencesinden yoksun. Yani yakla??k 40-45 milyon insan?n hi?bir sa?l?k g?vencesi yok. Sa?l?k i?in para kaynaklar? ?ok par?al?. Yani b?t?e, kamu sigortalar?, ?zel sigortalar, vb. ?ok say?da ve birbirleri ile rekabet i?inde. Hizmet sunan yap?lar da, ayn? ?ekilde ?ok par?al?. ABD?de ya?ayanlar, bulunduklar? yerle?im yerine bireysel ?zelliklerine, zengin ya da yoksul, hasta ya da sa?l?kl? olu?lar?na g?re, farkl? standart ve fiyatta hizmet alabilmekteler. Sa?l?kla ilgili y?netsel farkl?l?klar da, ?e?itlilik boyutunu ?oktan a?m?? durumda. Bir karma?a?
Geli?mi? kapitalist ?lkelerde olan vergi ya da kamusal sigorta ba?lam?nda sa?lanan kapsay?c?l?k, ABD?de yok. 1965?ten sonra Kenedy d?neminde, 65 ya? ?zeri ya?l?lar ve yoksullar i?in iki kamu sigortas? (Medicare, Medicaid) olu?turulmu?, ama olduk?a yetersiz ve kapsam? daralt?lm?? durumda. Sa?l?k hizmeti sunumunu ?nemli ?l??de ?zel sekt?re teslim etmi?, tek geli?mi? kapitalist ?lke. Bu nedenle de ?ok pahal?. Sa?l?kta d?nen para, 2 trilyon dolara yakla?m??. ?stelik bu para, 20 y?lda 4?e katlanm??. ?ok k?rl? bir alan oldu?u belli. Ulusal gelirin y?zde 15?i sa?l??a gidiyor. ABD ekonomisinin lokomotif sekt?rlerinden biri. Bu paran?n yar?s?ndan ?o?u, insanlar?n cebinden ??k?yor.
?nsanlar, hasta olduklar?nda se?enekleri ne? En yoksullar ve sa?l?k g?vencesi olmayanlar?n durumu net! Onlara belediyelerin hastaneleri ve sa?l?k kurulu?lar? hizmet veriyor. En alttakilere, en alt kalite hizmet? ?al??anlar?n ?o?u, i?yerlerinde, i?verenin toplad??? primlerle finanse edilen ve i?verenin anla?t??? sa?l?k kurumlar?na gidebilirler. Ve ?o?unlukla, i?verene verdikleri primlerin d???nda, gittikleri sa?l?k kurumlar?na cepten ?deme yaparlar. Ayr?ca, bu sa?l?k g?vence sisteminde, herkes her hizmeti alamaz. ?stenilen hizmete ula?abilmek, ancak cepten katk? ve ikiden fazla ek sigorta ile olanakl?. Ama zenginse insan, ona ?e?it ?e?it ?zel sigorta se?ene?i s?z konusu. Toplam sa?l?k harcamalar?n?n 1/3??ne yak?n?, toplumun en zengin 1/3??ne gidiyor. En zengin y?zde 10 ise toplam sa?l??a giden paran?n y?zde 55?ini harc?yor. Zengine se?enek ?ok?
Hizmeti sunanlar, hizmeti kamu ya da ?zel sigortalara sat?yor. Bu sat?n alma modeli de, ABD?de sa?l???n pahal? olmas?n?n bir ba?ka nedeni. Bu kaotik sa?l?k pazar ortam?nda, sa?l???n pahal? olma nedenleri ?hem finansman, hem hizmet sunumunda ?ok par?al? yap? olmas?, ?zel sekt?rden hizmet sat?n alma modeli, hekim ve sa?l?k kurumlar?na yap?lan ?demelerin i?lem ba??na olmas?, birinci basamak sa?l?k hizmetlerinin yayg?n olmamas? dolay?s? ile isteyenin istedi?i sa?l?k kurumuna gidebilmesi, koruyucu sa?l?k hizmetlerinin yeterince g??l? ?rg?tlenmemesi? olarak s?ralanmakta. B?yle bir ortam, maliyet k?s?tlama meselesini ?ne ??kard?. 1980?li y?llarda, bu ?er?evede HMO denilen (sonra PPO, EPO, vb. olarak ?e?itlenen) sa?l?k bak?m organizasyonlar?n? ortaya ??kt?.
Bu yeni sa?l?k organizasyonlar?, koruyucu sa?l?k hizmetlerine a??rl?k vererek, hastane bak?m?n? azaltmaya y?neldi. Ama daha ?nemlisi, bu organizasyonlar hem paray? toplayan, hem de hizmeti sunan nitelikteler. Dolay?s? ile bizde de ?finansmanla hizmet sunumunu ay?r?n ki, verimli olun? ?eklinde dayat?lan kamu sa?l?k reformlar?n?n mant???n?n tersine, verimlili?in ancak ?her ikisi tek elde topland???nda sa?lan?r? anlay???n? benimsemi?lerdir. HMO denilen organizasyonlarla ba?layan maliyet azaltma giri?imleri yayg?nla?t? ABD?de. Buna kar??n, sa?l?ktaki pahal?l?k ??z?lm?? de?il. Son se?im s?re?lerinde en ?ok tart???lan sorun, sa?l?k oldu. Bir yanda en az y?kle en ?ok k?r etmeyi hedefleyen sa?l?k sigortas? ?irketlerinin ve sa?l?k tekellerinin ?n?n? a?ma ama?l? ?reformlar?? savunanlar. Di?er yandan, ?gelirinden tek kesinti ile hi?bir cepten harcama yapmadan, sa?l?k hizmetlerine ula?mak isteyen? geni? halk kesimlerinin ??karlar?n? form?le etmeye ?al??an reform ?abalar?... ABD sa?l?k sistemini irdeleyen uzmanlar, ??z?m? ??yle ?zetliyor: Vatanda?tan gelirine g?re tek bir kesinti yap?ls?n, hizmeti almak i?in ek sigorta veya cepten ?demeye gerek olmas?n, koruyucu hizmetlere a??rl?k verilsin, uzmanl?k hizmetleri yerine birinci basamak sa?l?k hizmetleri geli?tirilsin, paray? toplayan ve hizmeti sunan sa?l?k kurumlar?n?n bu kadar par?al? yap?s? giderilsin? Buna itiraz, sa?l?k tekelleri ve onlar?n temsilcilerinden geliyor: ?Tamam, maliyetleri azaltal?m, ama ekonominin temel sekt?rlerinden biri olan sa?l?k alan?n?n k?rl?l???n? g?z ard? etmeyelim.?
Herkesin istedi?i her hekime gidebilmesinin vard??? ?yk? buras?. 2 trilyon dolar?n 550 milyar dolar?n?n, toplam 300 milyonluk bir ?lkede, sadece 3 milyon zengine harcand???, halk?n yar?s?na ise 60 milyar dolar?n kald??? bir tablo.
Ata Soyer
ÖNCEKİ HABER

Akdeniz Anemisi ?ocuklar yard?m bekliyor

SONRAKİ HABER

?stanbul trafi?inin hava rayla ???z?m??

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...