?ocu?unuzu televizyona teslim etmeyin

?stanbul ?niversitesi ?leti?im Fak?ltesi Halkla ?li?kiler ve Tan?t?m B?l?m? ??retim ?yesi Yard. Do?. Dr. Y?ld?z Dilek Ert?rk ile televizyonun ?ocuk ?zerindeki etkileri, ailelerin bu konuda yapmalar? ve neler yapmamalar? gerekti?i konusunda g?r??t?k. Ert?rk, ailelerin televizyon konusunda dikkatli davranmalar? gerekti?ini belirterek, gerekli duyarl?l???n g?sterilmemesi durumunda ?ocuklar?n zihinsel geli?iminin olumsuz etkilenece?ini s?yledi.

Ailenin televizyon izleme al??kanl??? ile ?ocu?un ruhsal geli?imi aras?nda ne t?r bir ili?ki s?z konusudur?
Aileler kendi al??kanl?klar?n? ?ocuklar?na ge?irirler. Kendisini televizyondan koparamayan bir ailenin izleme al??kanl??? do?al olarak ?ocu?una yans?r. Ailenin, ?ocu?unu televizyonla ba? ba?a b?rakt???nda bilmesi gereken ilk ?ey; ileti?imin, televizyondan ?ocu?a do?ru ger?ekle?ti?idir. Bu tek y?nl? ileti?imde ?ocuk televizyona soru soramaz, kar?? ??kamaz, anlamad?klar?n? a??klamas?n? isteyemez.
Bu nedenle televizyon, ailenin izin verdi?i ?l??de ?ocu?a zarar verir veya katk? sa?lar. Bireysel ?zellikleri ile di?erlerinden farkl? olan ?ocu?un televizyondan ald?klar? ve bunlardan etkilenme ?iddetleri, ailenin ekonomik, sosyal, psikolojik, k?lt?rel yap?s?na g?re de de?i?kenlik g?stermektedir. ?ocu?un ya??, televizyonda hangi programlar? seyretti?i, ne kadar s?re televizyonun ?n?nde kald???, kimlerle birlikte bu etkile?imi payla?t??? gibi pek ?ok etken, televizyon-?ocuk etkile?iminde de?i?ken fakt?rler olarak kar??m?za ??kmaktad?r.
Burada ?nemli olan, ?ocu?a hi? televizyon seyrettirmemek de?il, televizyon ?zerinde bir kontrol mekanizmas? belirleyerek, televizyonu ?ocu?un geli?imine olumlu katk?lar getirecek ?ekilde kullanabilmektir.

?ocu?u televizyonun zararl? etkilerinden korumak m?mk?n m?d?r? Ger?ekten televizyonun zararl? bir etkisi s?z konusu mudur?
Bu ilk ba?ta bilin?li bir yeti?kin izleyici olabilmekle m?mk?nd?r. Ebeveynler, ?ocuklar?n izledikleri programlar?n i?eriklerini ve s?relerini kontrol etmelidir. Ba?ka bir ifadeyle; ?ocu?un televizyondan ne oranda etkilendi?inin yan? s?ra ailenin, televizyonun, ?ocu?u ne oranda etkilemesine izin verdi?i ?nemlidir. TV?nin zararlar? ?zerine yo?unla?an ara?t?rmalar; beyin geli?imi, sosyalle?me sorunu, ?iddet e?ilimi ve okumadan uzakla?t?rma konular?na yo?unla?maktad?r. Bu nedenle ?zellikle ilkokul ?ncesi ?ocuklar; reklamlar?n hipnotik etkisiyle yemek yemeye, video kliplerle e?lendirilmeye ?al???lmamal?d?r. Be? ya??ndan sonra da g?nde 2 saatten fazla televizyon izlemeleri, ?ocuklar?n sosyalle?melerini olumsuz y?nde etkileyebiliyor. B?t?n g?n a??k kalan, kanaldan kanala ge?ilen, gerekti?inde bir ?ocuk bak?c?s? gibi kullan?lan televizyon, aile i?i ileti?imi bozmayacak, ancak zevkli e?itici ve haberdar edici etkisinden yoksun b?rakmayacak ?ekilde yeni izleme al??kanl?klar? kazan?larak izlenmelidir. Televizyon s?rekli a??kken ?ocu?un dikkatini ?eken pek ?ok g?r?nt?, onun alg?lama ve yorumlama sistemi i?inde ona hi?bir ?ey ifade etmeyebilir.

Anne babalara ?ocuklar?n? televizyondan uzak tutmak i?in ne gibi ?neriler sunulabilir?
?ocu?un dikkatini yo?unla?t?rma s?resini geli?tirebilmek i?in boyama, okuma, ?izme, yazma, m?zik yapma, oynama gibi ger?ek deneyimlerden yararlan?lmal?. ?ocu?un istedi?i de?il, ailenin ?nceden belirledi?i, geli?tirici malzemelerle oynamas? f?rsat? yarat?lmal?. ?rne?in pahal? oyuncaklar yerine onun zevkle oynayabilece?i daha basit oyuncaklar, video game yerine zevkle yapabilece?i bir yap boz, bir film seyretmesi yerine m?zeye, sirke, hayvanat bah?esine g?t?rmek; bilgisayar yerine, odas?na bir akvaryum koymak gibi.
?ocu?un televizyonu bir ?d?l olarak alg?lamas?n?n ?n?ne ge?ilmeli. ?ocuklar?n vakti tam olarak doldurulmamal?d?r. ?ocuk, ?bo? oturaca??na televizyon seyretsin? ?eklinde y?nlendirilmemeli. ?ocu?a bo? vakit verilerek, kendi ba??na b?rak?p bulu?lar?n? ve yarat?c?l?klar?n? ortaya koyabilmesi i?in ona f?rsat tan?nmal?d?r. Sa?lam bir temel, ?ocu?un kendi ba??na ?retim yapmas?yla olu?ur. Bu sa?lam temeli geli?tirmek i?in ?ocuklar?n kendi ba??na bulu? yapmalar?na f?rsat verilmelidir. Televizyonun h?zl? uyaranlar?n?n tersine, ?ocuk i?in her ?eyin yava? yava? geli?mesi daha e?itsel ve geli?imine yarar getiricidir.
?ocuklar?n yarat?c?l?klar?n?n geli?mesinde haz?r verilen g?rsel materyalden ?ok, ses kayd?, kitap okumak gibi sese dayal? uyaranlar daha etkilidir. ?rne?in bir hikaye kaseti dinletmek veya masal okumak, ?ocuklar?n?n hayal g??lerini daha rahat geli?tirebilecek etkinliklerdir. Dil becerilerini art?r?c?; okuma, ?ark? s?yleme, konu?ma gibi etkinlikler televizyon seyretme yerine ge?erse, ?ocuklar?n zihinsel geli?meleri h?zlanacak ve dikkat s?releri uzayacakt?r.
?ok h?zl? karelerden olu?an programlar, ?ocu?un ??renme h?z?n?n ?st?ne ??karak, onun konuyu yakalayamamas?na ve zihninde kopukluklar olu?mas?na neden olur. Bu nedenle s?rf zevk al?yor, televizyonun ba??nda ona kilitleniyor diye ?ocu?u reklamlar, video klipleri veya benzeri g?r?nt?lerle ba? ba?a b?rakman?n, ?ocu?un beyin geli?imi i?in zararl? oldu?unu unutmamak gerekir. ?ocu?un ne izledi?ine ve ne kadar izledi?ine ba?l? olarak ?ocu?un ba?ar? performans? belirlenebilir.

Televizyon kurgular?nda gerek sinema gerekse dizilerde sihir, b?y? ve ola?an?st? unsurlar?n ?ocu?a sunulmas?n? nas?l de?erlendiriyorsunuz?
Unutulmamas? gereken nokta, ?ocu?un on ya??na kadar h?zla devam eden beyin geli?imidir. K???k ya?larda, ?zellikle okul ?ncesi d?nemde s?k ve uzun s?relerde i?eri?i bilinmeyen g?r?nt?lere maruz kalan ?ocuk, geli?imi i?in ?ok ?nemli olan kavram, olay ve semboller aras?nda ba?lant?lar kurabilmekte zorlan?r, b?ylece ?ocu?un problem ??zme becerisi zarar g?r?r. ?nemli olan, ger?ek ve kompleks d?nyada daha etkili d???nme ve problem ??zme becerilerinin kazan?lmas?na vakit ay?rmakt?r. Ger?ek ??renmeler ya?la ve deneyimle kazan?l?r. Ger?ekle kurgu aras?ndaki ay?r?m, okul ?ncesi ?ocuklarda tam geli?memi?tir. Bu nedenle bu ?ocuklara bunlar?n ger?ek olmad???; bir hayal, masal oldu?u, aileler taraf?ndan s?k s?k a??klanmal?d?r. (?stanbul/EVRENSEL)

---

?iddet duyars?zla?maya yol a?ar
TV dizileri ile toplumsal ?iddet ve ?ocuk aras?nda nas?l bir ba? kuruyorsunuz? Televizyon, ?iddet e?ilimini k?r?kler ve su?a yatk?nl??? art?r?r m??
?iddet i?eren karelerin defalarca ekranlardan verilmesi, ba?ta ?iddetin kan?ksanmas?na ve bu konuda bir duyars?zla?maya yol a?maktad?r. Ara?t?rmalar ortaya koymaktad?r ki ?televizyonun en ?ok izlendi?i saatlerde, s?zl? ve fiziksel ?iddet yakla??k y?zde 33 oran?ndad?r ve bu oran, her ge?en g?n artmaktad?r?. Televizyon, ?iddet e?ilimli ?ocuklar i?in ?nemli bir risk olu?turmaktad?r. ?iddet ve sald?rganl??a y?nelik davran??lar?n tek bir nedensel a??klamas? yoktur. Televizyonda yer alan ?iddet uyaranlar?, bu t?r potansiyel ?iddet e?ilimlerini tetiklemektedir. Televizyondaki diziler ve ?izgi filmlerdeki kahramanlar defalarca ?l?p diriliyorlar. ?ocuklar genelde bunlar?n birer hayal ?r?n? oldu?unu ay?rt edebiliyorlar. Baz? ?ocuklar, ya?lar? ve anlama d?zeyleri gibi kriterler g?z ?n?ne al?nd???nda, televizyonun g?rsel kahramanlar?n?, ger?ek ya?am i?indeki ger?ek insanlarla ?zde?le?tirebiliyor ve bu durumda oyunlar? i?inde, ?zde?im idollerinin yerine kendilerini koymaya ?al??abiliyorlar. Televizyon kar??s?nda ge?irdikleri uzun saatler sonucunda say?s?z cinayet, soygun, tecav?z, bombalama, kavga ve seks ??esi i?eren g?r?nt?ye maruz kalan ?ocuklar, filmlerden ?ok, haberlerdeki ?iddet vurgular?ndan etkilenmektedir. ??nk? haberlerin ne kadar ger?ek oldu?unun fark?ndad?r ?ocuklar.
Bu ?zde?im alan?nda ?ocuklar, pop?ler k?lt?r?n getirdi?i gerek arabesk d?nyas?ndan, gerekse mafya dizisi akt?rlerinden birini idol olarak benimseyebilir ve model ald??? ki?iyi kendisiyle a??r? derecede ?zde?le?tirerek onun gibi olmak iste?iyle su? davran???na y?nelebilir. Su?a e?ilimli ?ocuk, idol?ne yap?lan haks?zl???n kendisine yap?lm?? bir haks?zl?k oldu?unu d???nerek, sevdi?i kahraman ad?na daha fazla su? i?leme eylemine girebilir. ?ocuklar?n su?un ciddiyetini kavrayamamalar? da, su? davran???n? tekrarlamalar?na yol a?abiliyor.
B?lent Zeytin