RAMP I?IKLARI

12 Eyl?l l980 darbesinden sonra toplumsal ve bireysel belle?imize f?rlat?lan o kadar ?ok kavram oldu ki, ister sosyolog olun ister psikolog; ister siyaset bilimci ya da yazar ve ya estetisyen, hangi alanda ?al???yorsan?z istemedi?iniz kadar kavram, olay ve olgu, sorgulanmak ve y?zle?mek ?zere yan? ba??n?za yerle?tirilmi?tir. Bu ya?anm??l?klar?n ana membas? hi? ku?ku yok ki kerameti kendinden menkul be? generalin, bir gece vakti ?lkeye ve topluma deli g?mle?i giydirme c?retinden geliyor.
Bu kavramlar?n baz?lar?na ??yle bir prizma tutarak ac? da olsa yeniden an?msamaya ?al??al?m. Darbe, ihbar, itham, g?zalt?, sorgu, i?kence, itiraf, ?l?m ve onlarca mezars?z kay?p... Di?er yandan ekonomik darbo?az, yoksulluk, zorunlu islami dersler, yolsuzluk, dinsel ?rg?tlenme serbestisi, k??e d?nmeci ahlaks?z ??ka??t??l?k, gen? i? adam? k?l?kl? z?ppeler, d?? bor?, ulusal onursuzluk, ?T?rk kan?na AIDS i?lemez?, ?Anayasa?y? bir kez delmekten bir ?ey olmaz?, globalizm, neoliberal a??l?mlar, medyalar, maymunlar ve medyumlar, k?lt?rel yozla?ma, mahremiyetin magazin format?nda sunumu, pop k?lt?r?n?n yayg?nla?mas?, ?Ben b?yle sanat?n i?ine t?k?reyim? son olarak... Bu kavramlar? herkes kendi ya?am d?zlemi ba?lam?nda ?o?altabilir. Geriye d?n?p bak?ld???nda son 25 y?l?n toplumsal foto?raf? (?imdilik yar?s? g?r?nen) spastik bir vesikal??a benzetilebilir. Ya da bu yak?n ge?mi?, ?a?? ve bunak bir generalin ?retti?i ger?ek, mizah, ironi, grotesk, abs?rd ve s?rreel ?gelerle bezenmi?, uyumsuz bir tabloya da benzetilebilir.
Eyl?l darbesi ve bu rejimin ?retti?i kavramlar ve ya?am modellerine ili?kin y?zlerce kitap yaz?ld?, film ?ekildi, tiyatro metni yaz?ld? ve oynand?. Ancak (i?lerinden birka??n? saymazsak) hi?bir yap?t ya da ?retim, i?inde cam k?r?klar? da olan 12 Eyl?l postal f?rt?nas?na cesurca bir kar?? ??k??la ele?tirel bir yakla??m geli?tiremedi ve bu toplumsal tahribat?, b?t?nl?kl? bir sanatsal estetik pratikle ortaya koyamad?.
?ncelikle Eyl?l darbesinin sonu?lar?, en az, k?lt?rel ve ahlaki olarak yaratt??? insan tipolojisi ?zerinden tart???ld?. Tiyatro Pera, tarihle toplumsal ve siyasal ba?lamda y?zle?me, dinsel ve etnik ayr?mc?l?k gibi konularda siyasetin dilini kullanmadan ideolojik arka plan? g??l? Dobrinja?da D???n, ?erefe Hat?ralar gibi oyunlar yazan ve eserleri ile ?e?itli ?d?llere uygun g?r?len Nesrin Kazankaya?n?n yeni yazd??? Profes?r ve Hulahop adl? oyunla sezona merhaba dedi. Kazankaya, sanat?n ve sanat??n?n bilimsel ve nesnel tav?r almas?na ?rnek olabilecek iki ki?ilik yeni oyunu ?Profes?r ve Hulahop?ta, bu defa bilim insan?n?n darbe ko?ullar?nda pa?ay? kurtarmak ve ard?ndan gelecek olan makam-mevki ad?na bilim ve insan ahlak?na ayk?r? tutumunu sorguluyor.
Kazankaya, usta oyuncu Engin Alkan?la birlikte oynad??? oyunun rejisini de kendisi yap?yor. Bir k?? g?n? bir sempozyuma kat?lmak ?zere yola ??kan Profes?r, arabas?n?n bozulmas? nedeniyle da? ba??nda bir lokantaya s???n?r ve burada ummad??? bir ki?ilik ve birikimde bir kad?nla kar??la??r. D?nem 12 Eyl?l 1980 darbesinin ilk y?llar?d?r. Bu kar??la?mayla ba?layan konu?malar, bilimsel tart??malar, bilim ahlak?, bilimsel tav?r, bilim adam? sorumlu?u gibi olgularla yeniden y?zle?memizi sa?l?yor. Kad?n ?? farkl? ki?ilikle kar??m?za ??karken, oyun uzun bilimsel tart??malarla devam ediyor ve oyunda konumland?r?l???yla, bilimsel bulu?lar?yla insanl???n ve uygarl???n geli?mesine b?y?k katk?lar? olmu? bilim adamlar?n? sayarken, bilgi birikimi ve tarihsel belle?iyle izleyeni ?a??rt?yor.
Ancak kad?n?n Profes?r?le ?zellikle bilimsel konularda konu?tu?u sahnelerde oyun, gere?inden fazla uzat?l?yor ve bu kurgusuyla ba?lam?ndan kopuyor ve merkezden uzakla??yor. ?st?n Akmen?in de ge?ti?imiz haftalarda yaz?s?nda rahats?zl???n? belirtti?i gibi, kimi yerlerde bariz bir didaktizme kay?yor. Oysa Nesrin Kazankaya daha ?nce yazd?klar?yla, yazarl?k yetene?i ve oyun kurgusundaki ba?ar?s? ile kendini kan?tlam?? birisi olarak bilinir. Yazd?klar? ile seyircinin d???nce devinimini g??lendiren ve yorum yetene?ini geli?tiren, s?zc?k kullan?m? ve c?mle yap?s? ile ekonomik davranmay? bir ?slup haline getirebilmi?, kendine has bir yazard?r. Bu oyunu ile yazar ?ok ?etrefilli, toplumsal, k?lt?rel ve siyasal ya?am? ba?tan sona ku?atan ve bu anlam?yla bir d?nemin genel toplumsal travmas?n?n derinine inmek isterken detayl? ve etrafl? anlatma iste?inin ve anla??l?r olma ?abas?n?n kurban? olmu? denilebilir.
Oyunda profes?r? yorumlayan deneyimli oyuncu ve y?netmen Engin Alkan, oyunculu?u ile farkl? bir kompozisyon ??kartma ?abas?nda ?nemli detaylar yakal?yor. Alkan yorumunda, ihbarc? bir profes?r?n psikolojisini ve bilim adam? tavr?ndaki kaypakl??? oyunculu?a ili?kin b?t?n ses ve beden etmenlerinin uyumlu kullan?m?yla seyirciye ba?ar? ile sunuyor. Oynad??? b?t?n oyunlarda sahne sempatisini geli?tirerek koruyabilen Nesrin Kazankaya, yazd??? oyunda oynaman?n rahatl??? ile sahneye ??k?yor ve yans?lad??? ?? farkl? kad?n tipinin t?m detaylar?n? kesin ?izgilerle ayr?mlama becerisi g?stererek duygusal, d???nsel ve sosyal konumlar?n? anla??l?r bir dil ve tav?rla anlamland?rarak izleyenin be?enisini bir kez daha ba?ar? hanesine yazd?r?yor.
Sonu? olarak Tiyatro Pera, tarihsel ge?mi? ve toplumsal ger?eklikle y?zle?me anlay??? ile sahneledi?i oyunlara bir yenisini daha ekliyor ve yeni oyunlar?yla da bu toplumsal tavr?ndan vazge?miyor. B?t?n eksi?i ve fazlal??? ile Profes?r ve Hulahop adl? oyun, yukar?da s?yledi?imiz ger?eklik ba?lam?nda, ge?mi?i an?msama, bellek tazeleme, ge?mi?le cesurca y?zle?me ad?na seyirlik bir oyun olarak g?r?lmeli ve bu namuslu tavra emek verenler alk??lanmal?.
Metin Boran