siyan?r ?ld?r?r!

Sodyum siyan?r (NaCN), madencilikte cevherden alt?n ve g?m?? ??karmak i?in kullan?lmaktad?r. Sodyum siyan?r, zehirli, zararl? bir kimyasal olup, 150-200 miligram kadar (yakla??k bir aspirin hap? b?y?kl???nde) a??zdan al?nd???nda, insan? ?ld?rmektedir.
Zehirlenme, kat? sodyum siyan?r?n veya onu i?eren eriyiklerinin yutulmas?, sodyum siyan?r tozlar?n?n solunmas?, ciltten n?fuz ile veya alkali olmayan su veya asitlerle temas?ndan ortaya ??kan hidrojen siyan?r gaz?n?n (HCN) solunmas? ile olu?ur.
Kimyasal y?ntemlerle alt?n-g?m?? elde edilen i?letmelerin ?evrede ya?ayanlara, insan ve ?evre sa?l??? a??s?ndan olumsuz etkileri vard?r. Hidrojen siyan?r gaz?, akci?erlerden direkt kan dola??m?na ta??naca?? i?in siyan?r?n kan dola??m?na en h?zl? girme yolu solunum ile olur.
Siyan?r eriyikleri ile direkt temas g?zleri tahri? eder. Siyan?r, g?zlerden h?zl? bir ?ekilde absorbe edilece?i i?in e?er yeterli b?y?kl?kteki miktarlarda absorbe edilirse solunum yolu ile al?nd??? zamankine benzer belirtiler ortaya ??kabilir. Hidrojen siyan?r buhar?, retinaya ve g?z sinirlerine hasar vererek g?rme bozukluklar?na neden olabilir.
Siyan?r eriyikleri cildi tahri? edicidir. Siyan?r, korunmayan cilt yolu ile s?ratle v?cuda absorbe edilebilir.
Siyan?r iyonu v?cutta ?nemli kimyasal reaksiyonlara kar???r. Siyan?r?n en ciddi etkilerinden biri, v?cut h?crelerinin oksijen kullanmas?na yard?mc? olan baz? kimyasallar?n (enzimlerin) aktivitelerini engellemesidir. Netice olarak, h?cre oksijen kullanamaz, fenala?maya ba?lar ve ?l?r. Bu tamamen bo?ulma ile ayn? sonu?lar? ortaya ??kar?r. Bu durum havas?z veya oksijensiz kalmakla ayn?d?r. ?iddetli siyan?r zehirlenmesinin belirtileri, bulant? ve kusma, nefes nefese kalma, ?uur kayb?, ??kme, nab?z zay?flamas? gibidir.
Siyan?r ve a??r metal zehirlemelerinin canl?lar ve ?evre ?zerindeki etkileri, ?ok kapsaml? ara? ve gere?leri bulunan, teknolojik donan?ml? labaratuvarlarda, gerekli kimyasal kitler kullan?larak bulunmaktad?r. Bu tip laboratuvarlar madenlerin ?al??lt??? b?lgeleri b?rak?n, ?lkemizde, b?y?k ?ehirlerde bile mevcut de?ildir. B?y?k ?ehirlerde baz? ?niversite laboratuvarlar?nda gerekli kitlerin sa?lanmas? durumunda yap?labilmektedir.

Geriye zehir kal?r
Maden at?klar?, tehlikeli, zehirli at?klar oldu?undan, maden at?klar? i?indeki toplam siyan?r?n, a??r metallerin (?zellikle arsenik, civa ve antimonun) periyodik olarak ?l??lmesi, Tehlikeli At?klar?n Kontrol? ve Denetlenmesi y?netmeliklerine g?re kar??la?t?r?l?p yorumlanmas? gerekmektedir.
Siyan?r ile ???t?lm?? cevherin kar??t?r?lmas?, serbestle?en tane boyuna indirilen a??r metallerin zarars?z konumundan, serbest duruma/zararl? duruma ge?mesini, at?k havuzunda birikmesini sa?lar. At?klar?n, kat? tanecikleri i?eren ?amurlu k?s?mlar?n?n, siyan?r ve a??r metallerden ar?t?lma teknolojileri yoktur.
Ar?tma denilen i?lemde, ?nce siyan?r bile?i?i halinde sulu kar???mda bulunan a??r metaller, siyan?r bozuldu?u zaman serbest kal?p, hidrolize u?rayarak kar???m?n taban?na, ?amur k?sm?na ??ker.
At?k depolar?, ya?am birimlerinden ?ok uzakta olmal?. deprem b?lgelerinde ve yeralt? su kaynaklar?n?n ?zerine kesinlikle yap?lmamal?d?r.
Arsenin akut etkisi, a??r? miktarda al?nd???nda ?ld?r?c? olmas? (arsenik fare zehiri olarak da biliniyor). Kronik etkileri ise ??yle: Cilt kanseri, duyu bozuklu?u, refleks kayb? ve depresyon; kans?zl?k, kalp yetmezli?i, kan kanseri, lenf sistemi kanseri, karaci?er t?m?r? (anjiosarkom), do?u?tan sakatl?klar, geli?mesini tamamlamadan do?an bebekler, akci?er kanseri, b?brek yetmezli?i ve ?remi sonucu ?l?m, ak?l hastal?klar?.
Arsenik ve civan?n canl?lar ?zerinde olu?turdu?u hastal?k, Japonya?da ilk bulundu?unda, ?Minemata? olarak bilinir. Minemata K?rfezi, Japonya?da tehlikeli at?klar?n sal?verildi?i k?rfezin ad?d?r. Ayn? hastal?k Endenozya?da, Filipinler?de, Gana?da, alt?n madenlerinin tehlikeli at?klar?n?n denize dejarj?n?n yap?ld??? b?lgelerde de g?r?lm??t?r. Hastal?k deniz ?r?nlerinden de canl?lara, insanlara ge?mektedir.
Alt?n d?nyan?n her yerinde deprem b?lgelerinde, s?cak su kontaklar?nda bulunmaktad?r. Kayalar?n un gibi ???t?l?p siyan?rle kimyasal yolla ??z?lmesi, alt?n? metal olarak ortaya ??kar?r. Alt?n siyan?rle ??z?l?rken kayalar?n i?inde zarars?z konumda bulunan a??r metallerde aktif hale gelir ve at?k ?amurunda birikerek ?evreye, havaya, yeralt? sular?na kar??arak potansiyel risk olu?turur. ?ok uluslu ?irketler, alt?n?n bir an ?nce eldesine, ticaretine bakarlar. Geriye zehirli kimyasall? at?k depolar?, ?amurlar?, tepeleri kal?r. Gelece?imiz, ?ocuklar?m?z, torunlar?m?z bu zehirli at?k tepeleri, at?k havuzlar?yla ya?amaya mahkum edilmektedir.

Avrupa art?k kullanm?yor
Avrupa ?lkeleri, siyan?rle ?al??t?r?lan madenleri kapatmaya ba?lad?lar. Alt?n tekelleri, geli?mekte olan, kalk?nmakta olan ?lkelerin alt?n potansiyeli olan topraklar?na g?z diktiler. ?ok uluslu ?irketler zengin olurken, Nijerya, Gana, Endenozya, Peru, G?ney Afrika ?lkeleri gibi alt?nlar?n? emperyalist tekellere teslim eden fakir ?lkeler, bir t?rl? zengin olamad?klar? gibi zehirli kimyasallarla ?m?r boyu ya?amaya mahkum olmu?lard?r.
?lkemizin topraklar?n?n nerdeyse yar?s? alt?n tekellerinin arama ve i?letme ruhsatlar?na terk edilmi? durumda. ??letme ruhsat? alan bir firma, orman iznini alm?? olup, ?n ?ED haz?rlatarak, halk? bilgilendirme toplant?s?ndan sonra i?yeri ?al??t?rma ruhsat? al?p alt?n ?retmeye ba?layabilir.
A??k i?letme metoduyla Ovac?k Alt?n Madeni yak?n?ndaki il?elerde alt?n cevheri ?retilip; kamyonlarla Ovac?k k?y?ne getirilip, siyan?rle alt?n eldesi yap?lmaktad?r. Ovac?k y?resi siyan?rl? alt?n madencili?inin merkezi haline getirilmi?tir.
Alt?n i?letme ruhsatlar?n?n bir k?sm?, ta? oca?? i?letilir gibi al?n?yor. K?saca kimyasal kullan?lm?yor denilip; ?retimde y?lda 5 bin metrek?p?n alt?nda g?sterilip, ?evre il m?d?rl?klerinden ?ED gerekli de?ildir belgesi al?n?p, ta? oca?? gibi ?al??an bir maden i?letme ruhsat? al?nm?? olunuyor.
Son bir not: Alt?n madenlerinin ?al??mas? i?in en ?nemli i?letme giderleri, elektrik ve sudur. 1 ton alt?n cevherini i?lemek i?in minimum 3 ton suya ihtiya? vard?r. ?rne?in Ovac?k Alt?n Madeni?nde y?lda 500 bin ton cevheri i?lemek i?in 1.5 milyon ton suya ihtiya? vard?r. Bu miktar yakla??k 83 bin n?f?slu bir ?ehrin y?ll?k su t?ketimine e?ittir. U?ak E?me?de ise y?lda 10 milyon ton cevher i?lenecek olup, su ihtiyac? yakla??k 30 milyon tondur. Bu ise 1 milyon 666 bin 666 n?f?slu bir ?ehrin su t?ketimine e? de?erdir.
(*) Maden M?hendisi,?zmir Dikili Belediyesi Jeotermal A.? Genel M?d?r?

---

?ne yap?lmas? gerekiyorsa yapaca??z?
?anakkale halk?, Kazda???nda faaliyete ba?layan madenlerin kapat?lmas?n? istiyorlar. Madenlerin b?lgede do?ay? ve tar?m? yok edece?ini belirten y?re halk?, m?cadeleyi b?rakmayacaklar?n? s?yl?yor.
??imdi mi s?ras? gelmi???
Mithat Sadullah ?zkan: ?imdiye kadar alt?n vard? da neden ??kar?lmam??? ?imdi mi s?ras? gelmi?? Alt?n? ??karacaklar ama memleket gidecek. Memleketimizin d?nyada bir e?i yok. Bunun olmamas? laz?m.Do?a bozulacaksa bu madencilik nedeniyle, kar??y?m. D?nyan?n insan? buralara geliyor oksijeni, do?as? i?in. Neden bunlar? yok edelim?
?Zeytini bitirecek?
Rukiye Solak: Bizim zeytincilikten ba?ka bir ge?imimiz yok. Zeytincili?i bitirece?i i?in, meyvelere zarar? oldu?u i?in, insanlara zarar? oldu?u i?in alt?n madenine kar??y?z. Madene kar?? ne yap?lmas? gerekiyorsa biz hep birlik olaca??z.
?Bizim alt?n?m?z elma?
Yusuf Ta?k?n: Bizim zaten bir alt?n madenimiz var; elmac?l?k. Buradan zaten binlerce ki?i ekmek yiyor. D?nya harikas? bir havam?z var. Yar?n maden ?al??t? m? ne meyvelerimiz para edecek, ne de havam?z. Hepimiz a? kalaca??z bu y?zden. Meyvecili?imiz bitecek.
?Kazda?? yok olmas?n?
Sabahattin Emre: 30 senedir ?anakkaleliyim. Kazda?? Bal?kesir?e kadar uzan?yor. Bayrami?, Kazda???n?n g?be?i. Kazda?? yok olmas?n istiyoruz.

??stemiyoruz!?
Emine Acar: ?stemiyoruz Kazda???nda alt?n ??kar?lmas?n?. ??kar?lmas?n, her yere zarar? var. Bah?elerimiz, meyvelerimiz olmuyor.

Ya?amam?za izin versinler?
Muzaffer G?ler: Do?am?z? kaybetmemek i?in 70 kilometreden i?imizi g?c?m?z? b?rakarak geldik. Ben 70 ya??nday?m, biraz daha ya?amak istiyorum. Ne olur bizim biraz daha ya?amam?za izin versinler. Ben torunlar?m i?in m?cadele edece?im. Madencilerin ?nlerine ??k?p ?gidin buradan? diyece?im. Maden ?al???rsa, havan?n suyun yok edilece?ini s?yl?yor bilim adamlar?.
Hasan G?kvardar*