tuttu?u alt?n olan a?l?ktan ?l?r

Hey, beni dinleyin; bilmedi?iniz bir efsane anlataca??m size. Efsane de?il, belki de ger?ek. ??nk? bu topraklarda masal ger?e?imizdir, ger?e?imiz masal bile say?lmaz.
Frigya diye bir ?lke yazarlar tarihler. ??te bu Frigya, Sakarya Irma?? ile B?y?k Menderes?in yukar? ????rlar? aras?nda kalan b?lgenin eski ?a?daki ad?yd?. Bu ad, Balkanlar?dan gelip bu b?lgeye yerle?en Friglerden gelir. Bu g??menler ?nce Bitinya?ya yerle?tiler ve ?sa?dan 12 y?zy?l ?nce Orta Anadolu?nun bat?s?na egemen oldular. Be? y?z y?l s?rd? egemenlikleri. Yeni bir g?? dalgas?, Frigleri ?nce Sakarya Irma?? ?evresine, ard?ndan bat?da Gediz ve B?y?k Menderes?in yukar? vadileriyle do?uda K?z?l?rmak ve Tuz G?l? y?resine yerle?meye zorlad?. Friglerin bir b?l?m? de Burdur G?l?, Erciyes Yaylas? ve Ye?il?rmak Vadisi?ne kadar ilerlediler. Bat?da Gordium kentini ba?kent yapt?lar.
Antik Yunan kaynaklar?, Frigler konusunda bilgi verirken onlar?n temel u?ra?lar?n?n tar?m ve hayvanc?l?k oldu?unu belirtir. Friglerin besledi?i b?y?k s?r?ler, yeti?tirdikleri atlar, ba? ve bah?elerinin verimlili?i ?v?l?r. Frig devletini kral y?netir, topraklar?n? rahipler denetlerdi. Friglerin ilk kral? Gordios?tur. Anadolu?da bir karayolu a?? kurarak do?udaki Asur ve Luvi devletleri, Ege k?y?lar?ndaki Ege uygarl?klar? ile ticaret ili?kilerine girdiler. En parlak d?nemlerini ?sa?dan dokuz y?z y?l ?nce ya?ayan Friglerin efsanevi bir kral? vard?r, Gordios?un o?lu Midas. Tahta, ?sa do?madan 738 y?l ?nce ge?mi?tir. Kral Midas??n zenginli?i efsanelere konu olmu?tur.

Tuttu?um alt?n olsun!
?arap, e?lence ve sanat tanr?s? g?zel delikanl? Dionysos, bir g?n yine ard?nda sivri uzun kulakl?, boynuzlu, yass? burunlu, ke?i ayakl?, k?sa kuyruklu ve g?vdeleri ba?tan a?a?? k?llarla kapl? yarat?klar olan satyrler, Frigya yaylar?na ??km?? ?alg? ?a?anak. Bu satyrler ki kimileri ?cinlerdir? der, kimileri ??nemsiz k?r tanr?lar??... Dendi?ine g?re belden ?stleri insan bi?imindedir de belden a?a??lar? ya at gibidir ya da ke?i. ?o?u fl?t ?alar. Ya da davul. Ama bu bir ba?ka s?ylence. ??te bu sarho? alay, fl?tlerle davullar e?li?inde, me?alelerle peri k?zlar?n? kovalarken Dionysos?u b?y?ten ya?l? satyr Silenos, yorulup bir a?a? g?lgesinde uyuyakal?r.
Kral Midas??n askerleri, bu ?irkin suratl? sarho? cini bulup ite kaka kral?n kar??s?na ??kar?rlar. Kral ihtiyarc??a ac?r, onunla alay edenleri cezaland?r?r, Silenos?u g?nlerce kendi babas? gibi a??rlar. Onun bilge ve usta bir m?zik?i oldu?unu fark eder. Sonra da Dionysos?a g?t?r?r.
Tanr? Dionysos, kendini b?y?ten cine kavu?maktan ?ok mutlu olarak Midas?a ?Dile benden ne dilersen? der.
Midas; b?t?n a?g?zl?l???yle ?Her tuttu?um alt?n olsun? diye dile getirir dile?ini. Dionysos ve Silenos, ??yi d???nd?n m??? diye uyarmaya ?al???r onu. Midas ?Evet? der, ?Her tuttu?um alt?n olsun!?
Dionysos, ?Dile?in yerine gelsin? deyip ard?nda cin alay?yla ?ekip gider.
Midas??n saray?na d?nene kadar her tuttu?u, her dokundu?u alt?na d?n???r. Kral sevin?ten deliye d?nm??t?r. Saraya d?nd???nde epey ac?km??t?r. Acele sofras? haz?rlan?r. Elini barda??na atar. Bardak alt?n kesilir. Oh ne g?zel. Ama suyu da i?emez, ?arab? da. S?v? alt?n olur ikisi de. Biraz sonra elini s?rd??? ekmek de alt?na d?n???nce i?in ciddili?ini anlar. ?stelik az sonra k?z? yan?na gelmez mi!.. K?z?na sar?l?r sar?lmaz gen? k?z bir heykel olacakt?r.
Kral Midas yapt??? yanl??l??? anlar. Tanr? Dionysos?tan, dile?ini geri almas?n? isteyecektir ama elbet bulursa... Ka? g?n dola??p aram?? onu, efsane s?ylemiyor. A?l?ktan ?ld? ?lecek durumdayken ??kar kar??s?na Dionysos. Kral Midas dile?inden vazge?ti?ini anlat?r, yalvar?r. Tanr? da ona g?n batarken o zaman ad? Paktolos olan Gediz Irma???nda y?kanmas?n? s?yler.
S?ylendi?ine g?re Midas, Paktolos Irma???nda y?kan?p, dile?inden kurtulur, su ta??y?p alt?na d?n??en k?z?n? canland?r?r ama ?rma??n kumlar? alt?na keser.
Kral Midas??n mezar? bug?n biliniyor. Ama mezardan hi? alt?n e?ya ??kmam??. Kimileri bu mezar?n ya?ma edildi?ini s?yler ama bana sorarsan?z kral?n g?z? ?yle y?lm?? ki, alt?ndan mezar?na bile alt?n e?ya konulmas?n diye vasiyet etmi?. Belki de zeytinya??n?n ???lt?s?n?n alt?ndan g?zel oldu?unu anlam?? sonunda.

Karun gibi zengin
??te Gediz Irma???n?n k?y?s?nda, bug?nk? Salihli yak?n?ndaki, Sard kenti, ?rmaktan ??kard??? alt?nlarla zengin olmu?tur. ?adan G?koval?, bunun rastlant?yla oldu?unu s?yler. G?ya nehir k?y?s?nda yiyip i?enler, yerlere serdikleri p?stekileri nehirde y?kam??lar da alt?n kumlar p?stekilerin t?ylerine tak?lm??. Onlar da suyun alt?n? nereden getirdi?ine bo?verip, da?? ta?? e?elemeyip alt?n? sudan ??karm??lar.
Sonra da d?nyan?n ilk paras?n? basm??lar. Alt?n?n para olarak bas?lmas? ile de ticaret artm??, ?ehirler zenginle?mi? ve d?nya yeni bir refah devresine girmi?.
Bu zenginle?menin merkezinde Lidya var. Lidya Kral? Sardl? Kraisos y?z?nden ?Karun gibi zengin? s?z? ??km??. Ne var ki ?sa?dan 560 y?l ?nce Lidya taht?na ge?en Kraisos ya da Karun?un iktidar? ancak on d?rt y?l s?rebilmi?.
Kral, atalar?ndan ald??? ekonomik g?c?, egemenli?i s?resince katlayarak art?rmaktad?r. Ama iktidar?n?n ne kadar s?rece?ini de merak etmektedir. Delf kahinlerine sorar gelece?ini. ?u cevab? al?r: ?G?n?n birinde bir kat?r Medlere kral olacak, o zaman, ey yumu?ak ayakl? Lidyal?, ka?!? Bir kat?r?n Med taht?na ge?mesinin m?mk?n olmad???n? d???nen Karun, bu yan?t? sonsuza kadar iktidar?n?n s?rece?i bi?iminde yorumlar. Bu yan?lg?yla Perslere sava? a?ar. Ancak Pers kral?, anas? ve babas? ayn? soydan olmayan Kyros?tur. Karun 14 y?l s?ren iktidar?n? 14 g?n gibi bir s?rede Pers Kral? Kyros?a kapt?r?r. Kahin kat?r s?z?yle ayr? soylardan do?ma, melez birini kastetmi? me?er. Bu sava?la birlikte hem Karun?un saltanat?, hem de Lidya ?lkesinin zenginlikler i?inde ge?mi? tarihi son bulur.
Alt?n bir kez daha mutluluk getirmemi?tir.
O nedir ki yere d???e paslanmaz
Alt?n, parlak sar? rengiyle, ???lt?s?yla g?z alan bir metaldir. ?stelik kimyasal tepkimeye pek girmeyen bir element oldu?u i?in havadan ve sudan etkilenmez. Bu y?zden hi?bir zaman paslanmaz, kararmaz, donukla?maz. Bir ba?ka ?zelli?i de saf durumdayken ?ok yumu?ak olmas?d?r. Bu nedenle kolayca bi?imlendirilebilir. Alt?n bu ?zellikleriyle tarih boyunca en de?erli metallerden say?lm??, binlerce y?l ?nce ?ubuklar bi?iminde ?ekilerek de?i?im maddesi olarak kullan?lm??t?r.
Hemen her k?tadaki uygarl?klar alt?na ?nem vermi?ler: Lidyal?lar, Yunanl?lar, ?skitler, ?ranl?lar, M?s?rl?lar, Makedonyal?lar, Asurlular, S?merler. Amerika k?tas?ndaki uygarl?klar, Aztekler ve ?nkalar?n da alt?na tutkun olduklar? bilinmektedir. Peru?da d?rt bin y?l ?ncesine ait alt?n tak? kal?nt?lar?na bulunmu?tur.
Ama bu k?tadaki efsanevi Alt?n ?ehir (Eldoredo) b?t?n istilac?lar?n i?tah?n? kabartm??, b?t?n bu uygarl?klar?n sonu olmu?tur.
Alt?n ?o?u kez felaketlere yol a?m??t?r. Hele yeralt?nda gizli bir hazine bi?imindeyse. Bu t?r define ?yk?leri bitip t?kenmez. Y?lmaz G?ney?in Umut filmindeki definecileri and?ran trajikomik bir ?yk?y? de Sait Faik yazm??t? Medar? Mai?et Motoru?nda. Sakarya K?pr?s??n?n alt?nda g?m?l? olan defineyi koruyan cinlerden alabilmenin yolu hi?bir ?ey d???nmemektir. Elbette ba?ar?lamaz.
Bilinen lanetli hazinelerden en ?nl?s? ?sa?dan ?nce 1333-23 y?llar? aras?nda M?s?r?? y?neten ?ocuk kral Tutankamon?un mezar?ndad?r. Bu mezar? bulan Lord Carnarvaon ve Howard Carter?d?r. Carter, Tutankamon?un mezar?n? buldu?u kaz?y? ??yle anlat?r: ?....ve i??iler ilkine benzeyen ikinci m?h?rl? ge?idi buldular. Sona yakla?man?n verdi?i heyecanla, kap?ya uzanan yoldaki ??p kal?nt?lar?n? h?zl? bir ?ekilde temizledik. Titreyen ellerle, sol ?st k??eye k???k bir delik a?t?m.? Carter, ?l??m ?ubu?unun yard?m?yla ?n?nde bir bo?lu?un oldu?unu anlam??t?r. Hemen yan?ndakilerden bir mum ister.
Neyle kar??la?aca??n? bilmeden delikten i?eri bakar. ?Teb mezar? planlar?n? g?z ?n?nde bulundurarak yeni bir merdiven ya da odayla kar??la?aca??m? d???n?yordum...? Odadan yay?lan s?cak ve k?fl? hava, mum ?????n? titretti?inden, Carter ba?lang??ta hi?bir ?ey g?remez. ?Ancak, g?zlerimi k?s?p odan?n i?ine daha dikkatli bakt???mda, odadaki ayr?nt?lar sisler aras?nda yava? yava? belirmeye ba?lad?: ?lgin? hayvan heykelleri ve her yanda par?ldayan alt?nlar...?
Carter??n elinde tuttu?u mumun ?????, alt?nlar?n g?z kama?t?ran ???lt?s?yla delikten d??ar?ya s?z?lmektedir. Carter, bu an? g?nl???nde ??yle anlat?r: ?I??k oday? ayd?nlatt?k?a beliren manzara kar??s?ndaki duygular?m?z? ve ?a?k?nl???m?z? tan?mlamak ?ok zor...?
Bulunan mezar, Krallar Vadisi?nde hi? bozulmadan ke?fedilen tek mezard?. Kaz? ekibi, ayr?nt?l? incelemeler sonunda mezar?n 4 odadan meydana geldi?ini tespit etti. Mezardan sonra hazine odas? geliyordu. Gen? firavunun mezar?n?n giri?inde bulunan m?h?rleri inceledikten sonra, el de?memi? bu eserleri ke?fetmenin verdi?i mutlulu?u ya?ad?lar. Carter, g?nl???ne; ?Hazine hayal edilemeyecek kadar g?zel ve ihti?aml?yd?? diye yaz?yordu. ?Nesnelerin sanatsal tasar?mlar?n?n zarifli?i ve g?zelli?i kar??s?nda b?y?lenmi?tik...?
Tutankamon, ?? b?l?mden olu?an bir tabutta yat?yordu. D??taki iki b?l?m, alt?n i?lemeli tahta ?er?evelerden yap?lm??t?. ?? b?l?m ise 110.4 kiloluk saf alt?ndan... Tutankamon?un y?z?nde alt?ndan bir maske vard?. Mumyas?n?n ?zeri ve tabut, m?cevherler ve muskalarla s?sl?yd?. Carter??n, Tutankamon?un mezar?ndaki par?alar? ??kar?p listelemesi on y?l?n? ald?.
Ve bir y?l dolmadan Carnarvon Lordu George Edward Stanhope gizemli bir bi?imde kan zehirlenmesiyle ?ld?. Herkes, Lord?un Tutankhamon?un lanetine u?rad???na inan?yordu. Lord, mezar?n?n a??lmas? i?in para harcam?? ve kaz?lara kat?lm??t?..
Tutankhamon?un ?n? radyo, televizyon ve sinema arac?l???yla t?m d?nyaya yay?ld?. Pek ?ok insan, M?s?r?a ak?n etti. Tutankamon giysileri, ?apkalar?, sigaralar?, bastonlar?, Avrupa ve Kuzey Amerika?da sat??a sunuldu. M?s?r sanat? taklit edilmeye ba?land?. Kad?nlar, M?s?r tarz? m?cevherler takmaya ba?lad?lar... Ancak ?l?mler de birbirini izledi: Lord Carnarvon?a ?ok yak?n iki ki?i, Tutankhamon?u incelemek i?in M?s?r?a gelen bir r?ntgen uzman?, mezar? ziyaret eden Amerikal? bir i? adam? Carter??n arkada?? Arthur Mace, ard? ard?na ?ld?ler. Frans?z bir bilim adam?, mezar? ziyaretinden hemen sonra ?ld?r?ld?, ya?l? bir M?s?rl? ziyaret?i kar?s? taraf?ndan vuruldu, Carter??n sekreteri Richard Bethelle anla??lmaz bir bi?imde ?ld?. Sonra Bethell?in cenazesi s?ras?nda bir ?ocuk, cenaze arabas?n?n ?arpmas?yla hayat?n? kaybetti.
Pek ?ok ki?i, bu ?l?mleri intikam almak isteyen bir ruhun varl???na ba?lad?.
Bence su?lu alt?n h?rs?yd?. Do?an?n dengesini alt?n i?in bozanlar cezaland?r?lmaya ?al???l?rken kurunun yan?nda ya? da yan?yordu.
Sennur Sezer