beyo?lu?nda tabelas?z bir matbaa

?Tabela asmaya ?ekiniyoruz? diyor matbaac? ?brahim Usta, ?H?l? kap?lara yaz? koyam?yoruz g?r?yor musun? Kendi vatanlar? bu insanlar?n halbuki. T?rkiye i?in de ?ok u?ra??yorlar yani. Bak bizim gazete y?z y?ld?r ??k?yor, y?z y?l ne demek! Art?k bu insanlara kar?? b?yle ?eyler olmamas? laz?m...?
Jamanak, Apoyevmatini ve ?ho Beyo?lu?nda bir ara sokakta, boyal? bir kap?n?n ard?nda T?rkiye?nin en eski gazeteleri bas?l?yor. 1908 y?l?nda yay?na ba?layan Ermenice gazete Jamanak, ge?ti?imiz hafta 100. y?l?n? doldurdu. 1925?ten bu yana yay?nlanan Rumca gazete Apoyevmatini 83 ya??nda. 1977?de do?an Rumca ?ho gazetesi 31 ya??nda.
Bir zamanlar onlarca ayr? Ermenice ve Rumca gazeteden geriye kalan son birka? tanesi ayn? matbaada, tek makinada hayat buluyorlar. Ama Jamanak?a ait olan matbaaya bir tabela bile asam?yorlar. ?G?vercin tedirginli?i? az?nl?k gazetelerinin ortak duygusu...
Erzincanl? bir K?rt olan 58 ya??ndaki ?brahim Usta iyi biliyor kendi ?lkende ??teki? olman?n nas?l bir ?ey oldu?unu. Y?llar ?nce sahip oldu?u matbaas?n?n K?rt?e, yani ?anadilinde? bir mizah dergisi bast??? i?in kapat?lmas?ndan biliyor. G?rd??? i?kencelerden, k?r?lan di?lerinden...

1950?den beri Apoyevmatini emek?isi
?brahim Usta?dan sonra 76 ya??ndaki Bedri Sar?ca geliyor matbaaya. Elinde Suriye Pasaj??ndaki Apoyevmatini b?rosundan ald??? ayd?nger ??k??lar?yla... Gazetenin 2003 y?l?ndan beri genel yay?n y?netmeni olan Mihail Vasiliadis?in haz?rlad??? sayfalar? getiriyor her sabah matbaaya.
Bedri amca, Rum ya da Ermeni de?il, bir T?rk. 30 y?l matbaas?nda ?al??t??? Apoyevmatini?nin son 25 y?ld?r da da??t?m?ndan sorumlu. T?rkiye Gazeteciler Cemiyeti?den plaket almas?n? sa?layan, 30 y?l kulland??? dizgi makinesi ise Bas?n M?zesi?nde sergileniyor.
Di?er da??t?mc?lar? da T?rk gazetenin. ?Eskiden Rumlar, Ermeniler de vard? da??t?mc?lar aras?nda? diyor Bedri Sar?ca. Gazetelerin 14-15 bin satt??? d?nemlerden bahsediyor.
Az?nl?k politikalar?n?n dayatt??? g??, gazetelerin okuyucular?n? azaltt?k?a, da??t?mc?lar? da azal?yor. Bir zamanlar?n Ermenice ya da Rumca gazeteleri, ?Ermeni? ve ?Rum? gazetesi olmak zorunda kal?yorlar. G?ncel haberlerin ?evirisi, k?sa yorumlar d???nda ?o?unluk cemaat i?i haberle?meye yar?yor. Cemaat azald?k?a cemaatin ileti?imi daha da ?nemli oluyor ??nk?. Bu y?zden ?? gazete de T?rkiyeli Ermeni ve Rumlar?n tarih ar?ivi say?labilir. Tirajlar? 300-600?e kadar d??m?? olsa bile...

Rumca okumay? ??rendi
Bedri Sar?ca, 19 ya?lar?nda girmi? gazeteye. Dizgi makinesinde harfleri dize dize Rumca da ??renmi?. Sadece makineden de?il Rum arkada?lar?ndan da...
6-7 Eyl?l olaylar?n?n ard?ndan bile b?rakmay? d???nmemi? gazeteyi: ?6 Eyl?l?de olaylar ba?lad???nda biz i?i bitirmi?, gitmi?tik. Makinelere ?ok az zarar verebilmi?ler. ?lkten girmi?ler fakat ???klar? yakamam??lar, ondan sonra demir kap?lar vard? ?ok b?y?k, onlar kapat?l?nca girememi?ler.?
?Demediler mi hi? sana ne i?in var ?gavurlar?n? yan?nda diye? sorusuna, ?Yok kimse bir ?ey demedi. Ben k?t? bir taraflar?n? hi? g?rmedim ki. Hem insanlar aras?nda b?yle bir ?ey yok, y?neticiler siyaset?iler falan kar??t?r?yor, gazeteciler kar??t?r?yor ortal???. Burada az para al?yordum ama i? de?i?tirmek istemedim. ?ok ??k?r o?luma da ev ald?k, k?z?ma da ald?k, torunlar?n eksi?i yok? diye cevapl?yor.
Zor zamanlar bitmiyor tabii. ?60?larda K?br?s sorunu ??k?yor bu sefer. ?stanbullu Rumlar memleketlerini, Bedri amca ise arkada?lar?n? kaybetmeye ba?l?yor. Rumca e?itimi de yar?m kal?yor: ?K?br?s meseleleri falan da ??kt?. ?ok bir ?ey olmad? ama millet korktu bir defa, ?rkt?. Gidiyorlard? art?k. Bir de burada Yunan tabiyetinde (uyru?unda) olanlar ?ok vard?. Evlenmi?ler birbirleriyle, T?rk tabiyetinde olan Rumlarla. 1964?t?, ?smet ?n?n? ba?bakanken Yunan tabiyetinde olanlar? s?n?r d??? edince tabii e?leri de gitti, ?ocuklar? da gitti, akrabalar? da gitti. Ondan sonra ?ok azald?lar. Gazetenin say?s? da d??t?. ?lk ba?larda 14-15 bindi, 64?ten sonra daha da d??t?; 6-7 bine kadar. Sonra K?br?s ??karmas? yapt?ktan sonra yine d??t?...?

Yanni gitti... sonra Mihail...
B?t?n Rum arkada?lar?ndan ayr?lmak zorunda kalm?? Bedri amca bu y?zden. Birlikte ?al??t???, beraber gezdi?i, meyhaneye gitti?i arkada?lar?n? ??yle anlat?yor: ??ok samimi bir arkada??m vard? beraber ?al??t???m. Ad? Yanni. Han?m? Yunanistan?a gitti k?z?n? g?rmek i?in. Oradan mektup yazd?. Ben gelmeyece?im. Sen gelirsen gel, gelmezsen gelme diye. Adam mecbur oldu gitti. Yanni her sene geliyordu buraya. Bir k?z? da burada evliydi. Ye?ilk?y?de. Ge?en sene ?Bedri? dedi, ?Art?k gelecek sene g?r??emeyece?iz galiba; kendimi hi? iyi hissetmiyorum ve gelemeyece?im galiba?... Ve gelmedi bu sene. ?ok ?z?ld?m, ?ok ?z?ld?m. Yine ba?ka bir arkada??m Mihail isminde, yine beraber ?al??t???m... O da her sene geliyordu, o da ge?en sene geldi ?Bir daha g?r??emeyece?iz? dedi. O da gelmedi. Gelirlerdi hep, beni g?r?rlerdi, ararlard?. Eskileri yad ederdik. Baz?lar? rahat ediyordu orada (Yunanistan), baz?lar? etmiyordu. Burada var bir arkada?, lisede ??retmen. Yaz?n Yunanistan?a gidiyor. Akrabalar? var orada, evi de var galiba. Gidiyor geliyor her sene. ?Yok? diyor, ?Orada ya?anmaz? diyor. Burada do?mu? burada b?y?m??ler, mecburen gidiyorlar. Fakat g?n?lleri arkada kalarak gidiyorlar yani. ?ok ?ok iyilerdi. Hi?bir zaman aram?zda k?t? bir ?ey olmad?. ?imdi ma?? bile sava?a d?n??t?r?yorlar. Hi? gere?i yok halbuki. Yak?nen ?al??anlar; birlikte ?al??anlar, ?ok ?ok iyi anla??yorlar sade vatanda?lar. Siyaset?iler gazeteciler ba?ka...?
Bedri amca anlat?rken t?m da??t?c?lar geliyor s?rayla. Z?ht? Bey 17 senedir Apoyevmatini da??t?yor. Kanada?dan Apoyevmatini da??tt??? i?in tebrik edildi?ini s?yl?yor. T?rkiye?de Rum gazetesi da??tma ?cesaretini? g?stermek tebrik gerek?esi haline gelmi? demek ki...
?evresinden nas?l tepkiler ald???n? ona da soruyoruz; ?Ekmek paras?. B?yle ?eyleri hi? d???nmeyiz, T?rk olsun Rum olsun herkes ?al???yor. Rumlarda genelde hep ya?l?lar kalm??. Sahip ??k?yorlar yine de gazetelerine, yard?m yap?yorlar. Yoksa nas?l ayakta kals?n, 550 gazeteden ne olur ki?? diyor.

?35 senedir giderim Patrikhane?ye?
?ok iyi y?z?c? oldu?u i?in k?saca ?bal?k? diye ?a??r?lan 71 ya??ndaki ?brahim amca, 40 y?l?n? doldurmu? Apoyevmatini?de. Onun alan? Emin?n?, Karak?y, Balat ve Fener Rum Patrikhanesi. Gece d?rtte i?e kalkt??? g?nler eskide kalm?? gazete say?s? d???nce.
?A?a?? yukar? herkes tan?r beni. Gitmezsem merak ederler. 35 seneden fazlad?r gider gelirim Patrikhane?ye. Bir ?ey olmazsa Allah korusun, giderim hep? diyor.
?ho gazetelerini y?neticisi oldu?u Beyo?lu Spor Kul?b??ne g?t?rmek i?in Eftim Bey giriyor i?eri bu s?rada. Gen? da??t?mc?lardan H?seyin Yaman?la Be?ikta?-Fenerbah?e at??mas? ba?l?yor aralar?nda. G?l??melerin aras?nda ?Bak nas?l ?akala??p g?l???yoruz, bir ayr? gayr? yok aram?zda? deme ihtiyac? hissediyor Bedri amca. O s?rada ?brahim Usta bas?lan gazeteleri getiriyor. Apoyevmatini ?ikindi? demek. Da??t?m zaman? yakla??yor yani.
??eride hep birlikte bas?lan gazeteler katlanmaya ba?l?yor tek tek. D??ar?da bulunan, beraber ya?ama k?lt?r?n? neredeyse hi? ya?amam??, birlikte al?n teri ak?tmam??, ya?am? bir ucundan payla?amam?? bebekleri k??k?rtan karanl??a ra?men...
Elif G?rg?