UZUN MESAFE

Bir mevsim ge?i?ini daha ya??yoruz. Eskinin naftalin kokusuna giderek daha az s?kl?l?kla rastlasak da ?zellikle y?nl? giysilerin tercih edildi?i so?uk iklimlerde h?l? kullan?l?yor. Naftalin ba?ka sa?l?k sorunlar?yla ili?kilenilebilse de ben bug?n sizlerle Akdeniz ikliminin de?i?mez damak tad? bakla ile an?lagelen bir hastal?k ba?lam?nda ele alaca??m. Tan? alan ailelerin ad?yla, di?erlerinin kulaktan dolma bilgilerle tan?d??? ve ?baklan?n kimi insanlarda ani geli?en, kimi zaman da ya?amsal olabilen ciddi kans?zl??a yol a?abildi?i bir hastal?k varm??? y?n?ndeki bilgilerin eksik kalan k?s?mlar?n? konu?mak istiyorum sizlerle. Bug?nk? konumuz Glikoz 6 Fosfat Dehidrogenaz Enzim Eksikli?i. Hastal?k, v?cuttaki ?eker d?ng?s?nde hayati ?nemde olan bir enzimin eksikli?i veya yeterince aktif olamamas?ndan al?yor ad?n?. Hastal?k kal?tsal olup ki?i bakla, kimi ila? ve kimyasal maddelere maruz kald???nda enzim eksikli?i nedeniyle k?rm?z? kan h?creleri y?k?lmaktad?r. Alyuvarlar?n y?k?lmas? bazen ani ve ciddi, kimi zaman da s?regiden daha yava? seyirli kans?zl??a yol a??yor. E?er al?nan madde bakla ise geli?en kans?zl??a ad?n? rak? sofralar?n?n vazge?ilmezi favadan esinle ?favizm? denmektedir. Burada hastal?k tablosu temastan sonraki 48-96 saatlerde geli?ir. Eskiden baklan?n ??k?? mevsimi ilkbaharda daha s?k g?r?lmekle birlikte gerek serac?l?k, gerekse bir meze olarak derin dondurucularda saklanmas? aynen naftalinde oldu?u gibi ezberimizi bozdu. Hastal??? anlat?rken unutulmamas? gereken bir nokta bakla ve naftalin d???nda kimi enfeksiyonlardan antibiyotiklere, a?r? kesicilerden s?tma ila?lar?na ve kimyasal ajanlara onlarca etkenin tetikleyici olabildi?i y?n?nde.
Naftalinin g?ndelik hayattaki ?nemli fark? tan? almam?? ?ocuklara dair. ?lkemizde b?y?k karde?lerin naftalinlenip saklanan k?yafetlerini k???k karde?lere giydirmek yayg?n ve takdir edilecek bir davran?? olmakla birlikte bu hastal?kta risk yarat?yor. ?zellikle enzimi k?smen eksik olan ?ocuklarda naftalinli karde? k?yafetleri ve yine kendi k?yafetleri naftalinlenmi? ?ocu?un k?? ?ncesi boh?alardan ??kan giysileri belki de etkenle ya?am?nda ilk temas olma ?zelli?iyle ek anlam ta??yor. Bu iki etkene ?zel vurgu yaparken uzak durulmas?n? ?nermi? de?ilim. Bakla son derece yararl? bir sebze; burada dikkat edilmesi gereken ailede bu hastal??a dair ?yk? varsa uzak durulmas? ve yine ilk tad?m?nda fazla ka??rmamak olarak ?zetlenebilir. Naftalinli giysilerin yeterince havaland?r?l?p y?kanmas? yeterli olabilir. Yasaklar sadece hastal?k tan?s? alanlar i?in.
Yine hastal?ktan korkmamak gerekiyor. Ciddi enzim eksikli?i olanlar erken ya?larda saptan?r ve gerekli ?nlemler al?n?rsa ki?inin ya?am?nda ?nemli sa?l?k sorunlar? geli?miyor. Tan?s? bir damla kan ile konabilen bu hastal?kta yasak maddelerden uzak durmak en az?ndan ani geli?en ya?amsal kans?zl?klarda hastay? koruyabilmektedir.
Naftalin bahsinde mizah bizi g?veden ka?arken hastal??a yakalanmak c?mlesine g?t?r?rken di?er yandan fava olmadan rak? asla diyenlerin ?arap hevesini ise bilime havale ediyor. Hastal?k tan?s? alanlarda k?rm?z? ?arab?n da yasakland???n? t?m Hayyam severlere duyurmak isterim.
Sa?l?cakla kal?n.
...
Evden hastaneye e?ya sevki
Bir hastane koridorlar?nda televizyon, vantilat?r, sandalye ve kimi zaman da ?s?t?c?lar dahil bir dolu ev e?yas?n? ta??yan hasta refakat?ileriyle kar??la?mayan?m?z yoktur. ?zellikle asans?rler daha bir dikkat ?ekicidir. Uzun hastane koridorlar? ard?ndan ta??nmakta zorluk ?ekilen televizyon benzeri y?kler bir ??rp?da yere b?rak?l?r. T?m bu ta??nanlar hastay? tan?mayanlarda uzun s?re yatmakta oldu?una dair bir kanaat uyand?r?r. Ama akla gelmeyen uzun s?re hastanede kalan hastalar?n ald??? tan?lar?n daha ciddi olabilece?i. Belki bir l?semi veya ba?ka bir kanser belki de v?cut savunma sistemlerinin ??kt??? AIDS dahil bir hastal?kt?r s?z konusu olan. Tahmin edilece?i gibi ?o?u zaman bir pamuk ipli?ine ba?l?d?r onlar?n ya?am?. ?lk anda ilgili ve ?efkatli bir hasta yak?n? olarak g?r?lse de belki de hi? ay?rd?nda olmadan ?l?m? g?t?r?yordur hastas?na. Neden mi?
Hastane enfeksiyonlar? yani hastaneden al?nan mikroplar halen bilimin insanl???n hizmetine sundu?u ?o?u antibiyotiklere diren?lidir de ondan. En ciddi hastalar?n yollar?n?n mutlak hastaneye d??mesi ayn? zamanda en tehlikeli mikroplar i?in de zorunlu ev sahipli?ine itiyor hastaneleri. ?zellikle hastane temizlik i?lerinin ta?eron firmalar eliyle ?zelle?tirilmesi yeterli temizlik malzemesi kullan?lmad??? y?n?ndeki duyumlar? art?rd?. Bir ba?ka ?zellik g?r?n??te temiz alg?lanan zeminlerin ger?ekte ya?am? tehlikeye atacak bir mikropla bula??k olmas?. ??te bu ?zellik yani ?hastanenin zemini p?r?l p?r?ld?? duygusu en tehlikeli olan?. Sizlerde kimi zaman idrar dahil v?cut at?klar? veya kan ?r?nlerinin yere d?k?ld???ne tan?kl?k etmi?sinizdir. Kimi zaman bu asans?rlerde olabilmektedir. B?yle durumlarda suyla ?slat?lm?? bir paspasla yap?lan ve sonras?nda sizlere ilk g?r?n??te g?ven veren temizlik mikroplar?n size bula?mas? i?in g?r?nmez bir tuzak haz?rlamakla kalmay?p ilgili zeminden paspas?n gitti?i her yere de bula?t?r?c? etkeni ta??maktad?r.
O halde evden hastaneye ta??nan e?yalar?n hastan?z i?in ciddi sa?l?k sorunlar?na yol a?mas?n? istemiyorsan?z dikkatli ve zemine temas etmeden ta??nmas?na ?zen g?stermeniz gerekiyor. Asl?nda daha da ?nemlisi hastanelerde refakat?ilere ya?amlar?nda daha sonra da i?e yarayabilecek i?inde hastane enfeksiyonlar?na kar?? bilgilerin de yer ald??? e?itimin verilmesi olsa gerek. ??in ?z? hastaneler ?K?y Enstit?leri? ile bulu?may? bekliyor. Her ne kadar yeni GSS yasas? refakat?ileri ?otelcililik hizmetleri? bahsinde gelir getirici kalemler aras?nda ansa da farkl? bir yakla??m? ya?ama ge?irmek imkans?z de?il diye d???n?yorum. Siz ne dersiniz?
Dr. Zeki G?l