?ZG?RCE

T?rkiye?de akademik ?al??malarda bir kolayc?l?k vard?r: ?bilimsel geli?mede daha ?nde olan ?lkelerde olu?turulan teori oldu?u gibi al?n?r ve T?rkiye?ye uyarlanmaya ?al???l?r?. Bu y?ntem belki bir ?l??de do?a bilimleri ya da sa?l?k bilimlerinde ge?erli olabilir. Ancak sosyal bilimlerde b?yle bir bilimsel ?al??ma tarz? asla ger?ek?i olamaz. ?rne?in, Frans?z veya Alman toplumu ?zerinden olu?turulan bir teoriyi T?rkiye?nin toplumsal yap?s?n? bilmeden uyarlamak son derece yanl?? sonu?lar do?urur. Bir ?lkenin toplumsal yap?s?n?, o toplumdaki temel dinamiklerini do?ru ve yeterli ?l??de bilmek i?in sadece o ?lkede ya??yor olmak veya o ?lkenin vatanda?? olmak yeterli de?ildir. Toplumsal yap?y? do?ru bir bi?imde anlaman?n tek yolu, do?ru bilimsel y?ntemler kullan?larak o toplumun i?ine girip ampirik ?al??malar yapmakla m?mk?n olabilir.
Osmanl?dan bu tarafa T?rkiye?de bat?ya ?yk?nme ve orada ?retileni oldu?u gibi getirip T?rkiye?ye uyarlama al??kanl??? ?ok y?ksektir. Maalesef bu al??kanl?k ?niversiteler ve dolay?s?yla bilim insanlar? aras?nda da son derece yayg?nd?r. Bu al??kanl?k ya da kolayc?l???n yan? s?ra yine yayg?n olarak uygulanan bir yakla??m da ?toplum m?hendisli?i? d???ncesidir. Toplum m?hendisli?i, toplumsal yap?n?n temel dinamiklerini dikkate almadan tepeden bir yakla??mla toplumu d?zenlenebilece?i ya da y?nlendirilebilece?i iddias?ndad?r. Osmanl?dan T?rkiye Cumhuriyeti?ne aktar?lan ve toplumsal yap?n?n ger?ekliklerini d??layan bu yakla??mlar, T?rkiye?nin siyasi ve ekonomik tarihine damgas?n? vurmu?tur. Askeri darbeler ve bu darbeler ard?ndan topluma dayat?lan ekonomik ve sosyal politikalar bunun en a??k ?rnekleridir. Ayn? bi?imde AB gibi uluslararas? kurumlara uyum ya da IMF, DT? veya D?nya Bankas? gibi kurumlarla yap?lan anla?malara istinaden getirilen d?zenlemeler de yine toplumsal dinamikleri d??layan yakla??mlar?n ?rnekleridir.
T?rkiye?de toplumsal yap?y? ve toplumsal geli?meyi, toplumun i?ine girerek ve bilimsel y?ntemler arac?l??? ile ortaya koyan bilim insanlar?n?n ?nc?lerinden biri de ku?kusuz M?beccel Belik K?ray?d?r. 1946 y?l?nda Ankara ?niversitesi?nden ?sosyoloji? doktoras?, 1950 y?l?nda da ABD?de ?antropoloji? doktoras? alan M?beccel B.K?ray, T?rkiye?de kentle?menin en h?zl? bi?imde ya?and??? 1960?l? y?llarda Ere?li?de ger?ekle?tirdi?i ?al??mas?yla bu ?nemli toplumsal d?n???m?n dinamiklerini ortaya koymu?tur. M?beccel B.K?ray??n bu ?al??mas? sadece T?rkiye?de de?il, uluslararas? alanda da sosyal bilimler yaz?n?n?n en ?nemli ?al??malar?ndan biri olarak kabul edilmektedir.
M?beccel B.K?ray, sadece sosyal bilim alan?na ?nemli katk?lar sa?layan bir bilim insan? de?ildir. B.K?ray, ayn? zamanda toplumun i?inde, toplumla birlikte ya?ayan ve m?cadele eden bir ayd?nd?r. 1940?l? y?llarda ba?layan ?niversite ya?ant?s?nda ?niversitelerin en ?alkant?l? d?nemlerinin i?inde yer alm??, ?niversiteden uzak tutulmu? ve kom?nist oldu?u gerek?esiyle 1951 y?l?nda tutuklanarak 22 ay hapis yatm??t?r. M?beccel B.K?ray??n toplumcu tavr? t?m ya?am? boyunca devam etmi? ve gerek bilim gerekse siyaset ?evrelerinde g?rd??? yanl??lar? en a??k bi?imde ortaya koymu?tur.
M?beccel K?ray??n Ankara ?niversitesi?nde ba?layan akademik ya?ant?s?n?n ?nemli bir b?l?m? yurtd???nda ve ODT??de ge?mi?tir. Daha sonra k?sa bir s?re ?T??de ?al??t?ktan sonra 1989 y?l?nda Marmara ?niversitesi?nden emekli olmu?tur. M?beccel B.K?ray??n farkl? ?niversitelerde hocal?k yapm?? olmas?, farkl? alanlardan ??rencilerin de ondan ders alma olana?? yaratm??t?r. Bu ba?lamda, bug?n bir?ok sosyolog, ?ehir b?lge planlamac?s?, iktisat?? ve m?hendis ??rencisi vard?r. Ben de M?beccel B.K?ray??n ?niversite hocal???n?n son y?l?nda onun ??rencilerinden biri olma onuruna sahip olan birka? ?ansl? ki?iden biriyim. Benim bir ba?ka ?ans?m da onun kavramla?t?rd??? ?tampon mekanizma? ve ?patronaj? olgular?n?n sendikal yap?larla ili?kisini Af?in-Elbistan Linyit ??letmelerinde yapm?? oldu?um doktora tezinde edindi?im bulgular ?zerinden de?erlendirmesini ve katk?s?n? almak olmu?tur.
M?beccel B.K?ray??n bilime ve topluma adanm?? ya?am? ge?ti?imiz hafta son buldu. Ama geriye son derece de?erli dersler b?rakt?. Bu dersleri, ?toplumun i?inde olmadan onu hissetmeden toplumsal dinamiklerin ve de?i?imin anla??lamayaca??, toplumsal de?i?imi anlamadan da ne bilim yap?labilece?i ne de politika olu?turulabilece?i? ?eklinde ?zetlemek yeterli olacakt?r san?yorum. Hocam?z?n b?rakm?? oldu?u dersleri, bilimin ve ?niversitenin sermaye ve dogmatik yap?larca ku?at?lm?? oldu?u bu d?nemde yerine getirmek olduk?a zordur. Ama bunun d???nda yap?lan?n da ne bilimle ne de toplumsal ger?eklikle ilgisi yoktur. O halde t?m zorluklara kar?? direnip sevgili hocam?zdan ??rendi?imiz derslerin gereklerini yerine getirmemiz gerekecektir.
M?beccel K?ray?? tan?mak onun katk?lar?n? payla?mak isteyenler Ba?lam Yay?nlar?ndan ??kan , , , , , , , ve onunla s?yle?ileri i?eren adl? kitaplar? edinebilirler.
?zg?r M?ft?o?lu