asya pasifik?te bu hafta

Benazir Bhutto (1953-...)... Pakistan?a ge?ti?imiz g?nlerde d?nen eski ba?bakan... ?Hep din mi suiistimal edilecek, laiklik de suiistimal edilebilir? dedirten laik r??vet anas?... Bug?n, hakk?nda Pakistan?? ge?tik, ?svi?re?den Polonya?ya dek r??vet davalar? bulunan Bhutto i?in ne ?mitler beslemi?ti insanlar; bir kere, partisinin ad? ?Halk Partisi? oldu?una g?re, elbette halktan yana tav?r alacakt?.
1988?de ba?bakan oldu?unda, yaln?zca 35 ya??ndayd? ve ?o?unlu?u Muhammedci olan ?lkeler i?erisinde en gen? ya?taki ba?bakan olmakla kalm?yor, bir de o ?lkelerin tarihindeki ilk kad?n ba?bakan oluyordu. Ulemaya sorulursa, bir kad?n?n elindeki s?p?rgeyle hem de Muhammedci bir ?lkeyi y?netmesi, bin lanet okunmas? i?in yeterli bir neden olabilecekken; o, Orta Asya b?lgesinde istikrar?n sa?lanmas? ad?na, Taliban y?netimine destek verdi; Taliban?a yard?mc? olmalar? amac?yla, az say?da da olsa bir asker g?c?n? Pakistan?dan Afganistan?a g?nderdi. Belki bu da, ulemay? yan?na ?ekme ?abas? olarak g?r?lebilir...
Kad?nd?; Pakistan?da namus cinayetleri ve ?e?itli bi?imlerde uygulanan ?eriat yasalar?yla inim inim inleyen kad?nlara kurtulu? s?z? vermi?ti. Ama ba?bakanl?k d?nemlerinde (1988-1990; 1993-1996), kad?nl???n biyolojik de?il toplumsal bir nitelik oldu?unu g?sterdi. Ba?ka ?lkelerdeki, kad?n haklar? m?cadelesi vermeyen kad?n ba?bakanlar da ilerleyen y?llarda bunu g?sterecekti. Bir insan?n, kad?n haklar?n? savunmas? i?in kad?n olmas? gerekmez ve kad?n olmas?, kad?n haklar?n? savunaca?? anlam?na gelmez. Zaten, Bhutto da dahil olmak ?zere, kad?n haklar?n? yok sayan milyonlarca kad?n var...
Benazir Bhutto, ge?ti?imiz g?nlerde, 1998?den beri kald??? Dubai?den, 9 y?l sonra Pakistan?a d?nd?. D?nmeden ?nce h?k?metle anla?t?: H?k?met, Pakistan?a d?nebilmesi i?in r??vet davalar?ndan yarg?lanmayaca?? s?z?n? veriyordu. Destek?ilerine bak?l?rsa, b?t?n r??vet savlar?, siyasal komplonun bir par?as?... Hepsi komplo olsa bile bu durum, ?svi?re bankalar?ndaki milyon dolarl?k hesaplar? a??klamaya yetmiyor... Zaten, Bhutto?ya ili?kin r??vet su?lamalar?n?n uluslararas?la?mas?, r??veti, Pakistan?a yat?r?m yapmak isteyen uluslararas? ?irketlerden istemesinden kaynaklan?yor.
Bhutto, ?slamc? bombalarla kar??land? Pakistan??n en b?y?k kenti Kara?i?de. Olan, onu korumak i?in ?evresinde canl? kalkan olan Halk Partisi yanda?lar?na oldu. 100?? a?k?n parti yanda?? ?ld?...
Halk Partisi, Benazir Bhutto?nun babas? Z?lfikar Ali Bhutto (1928-1979; 1971-1973 Pakistan Devlet Ba?kan?, 1973-1977; Pakistan Ba?bakan?) taraf?ndan 1967?de kuruldu?unda, ?slamc? sol (evet, ??slamc? sol? ne kadar sol olabilirse o kadar) bir ?izgi izliyordu. Kurulu? ilkesi, ??slam, inanc?m?z; demokrasi, siyasam?z; sosyalizm, ekonomimizdir; t?m iktidar halka!? idi. Baba Bhutto da 1963?te, Benazir Bhutto?nun ba?bakan oldu?u ya?ta, Pakistan??n D??i?leri Bakan? olmu?tu. Bakanl?k y?llar?nda Pakistan, Sovyetler?le ekonomik ve ?in Halk Cumhuriyeti?yle siyasal yak?nla?ma ya?am??; ?slam Birli?i ad?na Endonezya ve Suudi Arabistan ba?ta olmak ?zere ?slam ?lkeleriyle i?birli?i ?abas? i?inde olmu?tu.
1971?de devlet ba?kan? oldu?unda yapt??? ilk i?, a??r sanayiyi kamula?t?rmak, sendikalar?n g?c?n? art?rmak ve i??i haklar?n? yasala?t?rmak oldu. K?rsalda ise toprak reformu ?al??malar?na giri?ildi. ?te yandan, Pakistan?? bir ??slam Cumhuriyeti? ilan eden yeni anayasa da Z?lfikar Ali Bhutto?nun elinden ??kmayd?. Yeni anayasaya ba?l? kalarak, devlet ba?kanl???n? b?rak?p 1973?te ba?bakan oldu.
1971?de, kanl? ?arp??malar?n ard?ndan ve Hindistan??n asker deste?iyle, o zamana dek ?Do?u Pakistan? olarak adland?r?lan Bengal b?lgesi, ?Banglade?? ad?yla ba??ms?z oldu; Bhutto?nun Banglade??i resmi olarak tan?mas?n?n ?tesinde, Banglade??in ba??ms?zl?k ?ehitleri an?s?na yap?lm?? bir an?ta ?i?ek b?rakmas?, Pakistanl? ulusalc?lar?n b?y?k tepkisini ?ekti. Buna e?lik eden ba?ka siyasalar? nedeniyle, ?ok ge?meden, Z?lfikar Ali kar??t? g??l? bir muhalefet ortaya ??kt?. 1977?de, daha ?nce kendi eliyle devlet katlar?n? ar??n ar??n atlatt??? General Muhammed Ziya ?l Hak (1924-1988) darbe yapt? ve Z?lfikar Ali Bhutto, g?stermelik bir mahkemeyle 1979?da idam edildi.
??te Benazir Bhutto, b?yle bir baban?n k?z? ve Z?lfikar Ali Bhutto?nun k?z? oldu?una bin ?ahit ister... Ama bu kadar r??vet davas?yla ve Pakistan?da r??vet davalar?ndan muaf olmas?na y?nelik ald??? s?zle, o bin ?ahidi de bulur elbet, hepsi yalanc? ?ahit olacak olsa da... Bize d??ense; halk partisi, laiklik, ?slam ve sosyalizm gibi kavramlar?, baba-k?z Bhuttolar?n ya?amlar? e?li?inde yeniden d???nmek...
Dr. Ula? Ba?ar Gezgin