Tiyatro k???k gruplarla canlanacak

Tiyatro Z?nin kurucular?ndan y?netmen Cem Kenar ile tiyatro ve son oyunlar? Dua Odas? hakk?nda g?r??t?k.

?nce sizi ve Tiyatro Z?yi tan?yal?m.
?stanbul ?niversitesi Tiyatro Ele?tirmenli?i ve Dramaturji B?l?m? mezunuyum. Yakla??k ?? y?ld?r Tiyatro Z?de oyunlar? y?netiyorum. ?lk olarak Samuel Beckett?in ?Krapp??n Son Band?? isimli oyunu oynad?k. Ayn? y?l ?stanbul Tiyatro Festivali?nde Euripides?in Medea?s?n? bug?ne ta??yarak oynad?k. Bu oyunda tiyatro tarihi boyunca canavar kad?n, vah?i kad?n olarak sunulan kad?n?n bug?n?n kodlar?yla yerini bulmaya ?al??t?k. Ad? bile M. E.D.E.A. olarak bir ?irket ismi gibi ??kt?. Onun ard?ndan ge?en y?l benim yaz?p y?netti?im iki oyun oldu. Bunlardan biri ?Camda Duran Kad?n, Yoldan Ge?en Adam?, di?eri de ?4 B?l? 4? isimli oyunlar?m?zd?. ?4 B?l? 4? sahnesi olmayan, tiyatromuzun kafesinde oynad???m?z ve seyircilerin de oyunun i?inde oldu?u bir oyun. ?4 B?l? 4? oyunumuzla VII. Lions Halk Seyirci ?d?lleri?nde ??zg?n yaz?m ve y?netim? dal?nda ?d?l ald?k.

Ne t?r oyunlar se?iyorsunuz?
Bizler toplum olarak ?ok bahaneleri olan insanlar?z. Birlikte bir ?eyler yapal?m dedi?imiz insanlar hep bahaneler yaratarak ?al??maya yana?mad?lar. Bir ?eyler ?retmekte ne kadar k?s?rsak bahane ?retmekte o kadar zenginiz. Yeni oyunlar, yeni s?ylemler ve bug?ne ili?kin derdi olan ?eyleri s?ylemek kayg?s? ile hareket ediyoruz. Ya?am derdimiz ile g?ncel dertlerimiz ile ?ak??mas? olan oyunlar? bulmaya ?al???yoruz.

Neden tercih ediyorsunuz antik metinleri?
Dedi?im gibi yeni bir ?eyler s?ylemek gibi bir kayg?m?z var. Antikte kalmak de?il mesele. Antiklerin b?yle bir ?zelli?i var. Evrensel ve zamans?zlar. Ve ileriye y?nelik konu?uyorlar. Binlerce y?l ?nce yaz?lan oyunlar bile g?ncelli?ini koruyor.

Peki izleyici bulabiliyor musunuz oyunlar?n?za, tiyatro insanlar i?in bir tercih haline geldi mi sizce?
Genel olarak bakt???m?zda bir seyirci problemimiz var. Seyirci pop?list i?, pop?ler oyun istiyor. Dizilerden tan?d??? oyuncular? g?rmek istiyor oyunlarda. Bu anlamda buna kar??y?z. Tiyatronun ?z? pop?lerlik de?il bir derdi payla?makt?r. Siz y?netmen olarak bir oyunu se?ip bunu oyuncular ile bulu?turuyorsan?z ortaya ??kan ?eyin pop?list olmamas? gerekiyor. Bulvar tiyatrosu T?rkiye?de bitmi?tir art?k. Fakat bulvar komedisi oyunlar?nda pop?list isimleri kulland???n?z zaman onlara seyirci gidiyor. Peki ger?ek g?ndemimizi bunlarla yakalayabiliyor muyuz? Hay?r, herkes bir bombard?man alt?nda. ?nternet, televizyon ile haberler ak?yor ama ger?eklik tart??mal? kal?yor. B?yle bir kaos i?erisinde yaln?zca g?lmek i?in tiyatroya giden bir seyirci olu?tu. Tam bir bulvar komedisi olan Kakt?s ?i?e?i yedi sezon oynad? Devlet Tiyatrosu?nda ama bunun kar??s?nda bir derdi olan oyunlar?n ?mr? daha k?sa.

Peki oyuna ge?meden ?nce ?u ?denek tart??mas?na ili?kin d???nceleriniz neler? Bu konuda biraz da belden a?a?? vuran tart??malar ya?an?yor.
?imdi biz bir kere tiyatro camias? olarak kar???k yap?day?z. Devlet ?zel tiyatrolar? desteklemeli mi, buna bir bakmak laz?m. Bizim vergi oranlar?m?z ?ok y?ksek, vergi d???nda yine temel giderler, elektrik, su vb. bunlar hep bir gider. Devlet tiyatrolara belki ?denek vermeyip stopaj, elektrik, su, ilan vergileri gibi konularda kolayl?k sa?lasa ?dene?e gerek kalmayacak. Ama bunlar yap?lmay?p vergiler bindirildi?i zaman gelen para devlete vergi olarak gidiyor. Kimse bu ?deneklerle zengin olmuyor asl?nda. Gerekli indirimler yap?l?rsa bu bir?ok sorunu ortadan kald?r?r.

?denek d???nda da tiyatro camias? hareketli g?nler ya??yor, sahnelerin kapat?lmas?, y?k?lmas? gibi?
Devlet Tiyatrosu?nun ve ?stanbul B?y?k?ehir Belediye Tiyatrosu?nun durumu ortada, kar???kl?klar? ile. ?ehir Tiyatrosu?nun sahnesi elinden an?l?yor genel sanat y?netmenin haberi yok. Devlet Tiyatrolar? kaynayan kazan zaten. Tiyatro y?pran?yor ve kan kaybediyor.

Sahnelere yeterince sahip ??k?ld? m? peki?
Asl?nda biz halktan tepki beklerdik. Halk sahiplenmezse sadece tiyatrocular?n tepkisi fayda etmez. AKM ?n?nde yap?lan eylemde on- on be? seyirci vard? tiyatrocular d???nda. Ama bunun tam tersi olmas? laz?m. ?nsanlar orada opera, bale izliyor, tiyatro izliyor, konser dinliyor ama oraya sahip ??k?lmaya geldi?inde tepki g?stermiyorlar. Elbette bu hep s?ylenegelen, 12 Eyl?l??n yaratt??? bir durum. ?ekimser ve tepkisiz bir toplum var. Dedi?im gibi sadece tiyatroculardan gelen tepkinin bir anlam? yok.

Nas?l kazanacak peki tiyatro? Sizin gibi gruplar?n nas?l bir katk?s? olabilir buna?
Tiyatronun tekrar hayata ge?mesi k???k gruplar ile olacak. Bu g?r?n?r bir hal almaya ba?lad?. K???k tiyatrolar ?nemli i?ler yap?yorlar. Yeni bir ?eyler ?retme kayg?s? i?indeler s?rekli. Devlet Tiyatrolar? ve ?ehir Tiyatrolar??nda insanlar?n nitelikti oyunlar maalesef az say?da. Bu bir tav?r olarak geli?meye ba?lad?. Pop?list olmayan, kendi ya?lar? ile kavrulan gruplar?z.

Evet, oyuna gelelim art?k? Medeniyetler ?at??mas?, dinler aras? karde?lik tart??malar?n?n yo?un oldu?u g?n?m?zde b?yle bir oyunun se?ilmesi de tesad?f de?ildir san?r?m?
Evet, Dua Odas??n? biz ayr?k otu olmak i?in se?medik. ?evremizde ya?ananlar, ?lkemize B?y?k Ortado?u Projesi?nde y?klenilmek istenen misyondan dolay? rahats?zl???m?z var. Tepkisizle?mi? bir halk olarak bizden uzak bize uzakt?r diyerek uzun y?llar ge?irdik. BOP ile ba?layan bir s?re? var ve biz de bu s?recin i?indeyiz. ABD ile ortak hareket etti?imizde asl?nda sorununuz olmayan kom?ular?m?zla d??man pozisyonuna d???yoruz. Oyunun da g?ncel g?ndermeleri olmas? t?m bu konular?n tart???lmas?na olanak veren bir oyun olmas? bizim i?in bir tercih sebebi idi.

Oyunda bir ho?g?r? vurgusu var. Bug?n ya?anan sava?lar, ?at??malar basit bir ho?g?r? sorunu mudur sizce?
T?m dinlerin i?inde sertlik kadar ho?g?r? de var. Oyunda da yazar?n s?ylemek istedi?i bu; ?nyarg?lar? a?mad???n?z s?rece birlikte ya?ayamazs?n?z.

Tekrar oyuna d?nersek, oyunda bir M?sl?man?n ?iddet e?ilimli olarak g?sterilmesi ve hatta silah ile bir insan? vurmas? ABD?nin Il?ml? ?slam tart??malar?nda yaratt??? ?M?sl?man ter?rist? d???ncesine denk d???yor gibi?
Benim de oyunun dramaturjisini yaparken yo?un olarak d???nd???m bir ?eydi bu. ??yle bir durum var, evet M?sl?man ki?i silah ?ekiyor ama bunun kar??s?nda Yahudi ve H?ristiyan ki?ilerin s?ylemleri de silah kadar tehlikeli. Bu oyundaki karakterlerin hepsi ?outsiders? dedi?imiz, bir ?eye tutunamam?? kendilerini bulduklar? bir f?rsat ile ifade etmeye ?al??an tipler.

Ama yine de ?iddet e?ilimli olan ki?inin M?sl?man olmas? yazar?n kafas?nda b?yle bir d???nce oldu?unu g?stermez mi?
?imdi yazar?n di?er kitaplar?n?za bakt???m?zda tarafs?z oldu?unu s?yleyebilirim. Sanm?yorum ?yle bir etkilenmesi oldu?unu. M?sl?man ki?i ?iddet kullanmasa ide metinde bir bo?luk olurdu. Yani M?sl?man silah kullan?r gibi bir d???nce yok.

Peki son olarak sahne ile ilgili bir sorum var. Sahnede seyirciler iki tarafl? olarak oturuyorlar. Bu salonunuzun k???k olmas? ile ilgili bir durum mu yoksa anlatmak istedi?iniz ba?ka bir ?ey mi var?
Hay?r, fiziksel ko?ullarla ilgili de?il bu. Sahneyi seyircilerin ortas?na kurduk. ??nk?, her ?eyi televizyondan izliyoruz ve uzaktan izliyoruz. Ve izledi?imiz ?eylerin d???nda kal?yoruz. Bizden uzak olan bize uzakt?r anlay???n? yerle?tiriyor bu durum. Filistin?de, ?srail?de veya L?bnan?da ya da Diyarbak?r?da, Hakkari?de birileri ?l?yor ama bunlar bize uzak oldu?u i?in kan?ksama durumu do?uyor, insanlar izledikleri vah?ete kar?? duyars?zla??yorlar. Bizim sahneyi bu ?ekilde kurma amac?m?z da bunu k?rmak asl?nda. Verdi?imiz mesaj ise ?u: Ya?anan her ?eyin i?indeyiz. Ya da i?inde olmal? taraf olmal?y?z. Art?k bir ?eylere tepki g?stermek laz?m.

Peki. Oyuncular i?inde farkl? bir tecr?be olsa gerek bu?
Elbette. Hem seyirci oyunu izliyor, hem oyuncu seyirciyi. Ba?lang??ta korku duysalar da daha sonra sevdiler bunu. Sevirci her oyunda farkl? tepki veriyor. Bu anlamda oyuncular?n da spontane olarak ruh halleri de?i?iyor. (?stanbul/EVRENSEL)
Taylan ?zg?r Efe