NABIZ

Ge?en hafta hastanedeydim. Bu kez hasta olarak, hem de bir y?l ?nceki durumla fark? k?yaslama ?ans?na sahip ?ekilde.
?lk g?zlemim, ?niversite hastanesine ?k??k?rt?lm??? bir tedavi hizmetinin damgas?n? vurdu?u ?eklinde. Eskiye k?yasla daha ?ok insan hastane koridorlar?nda. Ciddi bir b?rokrasi -azalt?lmaya ?al???lsa da, her ?ey paraya endekslendi?inden azalt?lman?n s?n?r? var- ile kar?? kar??yalar. Poliklinik bekleme s?ralar? yo?un. Do?al olarak, hastane ?al??anlar? ile gerilimler de.
Sa?l?k ?al??anlar? a??s?ndan durum farkl? de?il. Ama, her sa?l?k ?al??an? i?in etkilenme d?zeyi ve derinli?i farkl?. Genel olarak i? y?k? artm??, kalite d??m?? ve gerilim y?ksek. Y?k, en ?ok en alttakilerin ?zerinde; s?zle?meliler, asistanlar, hem?ireler?
Hastanenin ?zencileri?, s?zle?meliler. ?simleri yok! Farkl? ?niformalar? var, zenciler gibi. Asgari ?cret (+ yol paras?) al?p, her ay ya da en fazla 6 ayda bir ?girdi-??kt?? yaparak ?al???yorlar. Sadece destek hizmetlerinden de?il, t?bbi hizmetlerden de sorumlular zaman zaman. Bunun riskleri y?ksek. ?ok h?zl? de?i?iyorlar, hi?bir g?venceleri yok. Kimse, onlar?n dertleri ile ilgili de?il. Zaten yoklar.
Yatakl? tedavide, temel y?k hem?irelerde. Ama y?kleri olduk?a artm??. Bu da i?in kalitesini olumsuz etkilemi?. Hem?irelik ??rencileri de, y?k?n ciddi bir b?l?m?n? ?stlenmi?ler. ?stelik, t?p ??rencilerine k?yasla, hasta ile ili?kilerinde daha becerikli ve sosyaller. ??nk?, t?p ??rencileri ?tus?a (t?pta uzmanl?k s?nav?) ?al??maktan, zorunlu i?ler d???nda hastaya temas etmemeye neredeyse ?zen g?steriyor. Sanki, tus?u kazan?nca, t?bb? ??renmeye ba?layacaklar? ve para kazan?p ?mal? g?t?recekleri? g?nlerin beklentisi i?indeler.
Asistanlar, hastanenin di?er hamallar?. Neredeyse, t?m poliklinik y?k? onlarda. Yatakl? tedavi i?lerinin ?angarya? b?l?m?n? de ?slenmi?ler. Ama, t?p e?itimini ?tus?a haz?rl?k diye ya?ad?klar? i?in ve de hocalar?ndan ?yle g?rd?kleri i?in, hastayla temasta ?uzayl?? gibiler. En az temas, habire ?tetkik?, hastay? nesne ve hasta olan organ/sistemden ibaret olarak g?rme? Bu da, i?i ?i?irmelerine yol a??yor. Zaten daha ?ok iki ?ey ??reniyorlar: En ?ok para kazand?racak i?leri iyi ??renmek, en ?ok y?k olan i?lerden kaytarmay? kavramak. En az sosyallikle/insanilikle tabii.
Hocalar?n ?o?u ?zel kazan? pe?inde. Hastanelerin yo?unlu?unun artmas?, hastalar?n tatmin d?zeyini azaltt???ndan, hocalar?n ?zel prati?ine -hastane i?inde ve d???nda- daha fazla talep oluyor.
Hastane y?netimi, ?herkes gelsin, para kaynaklar?m?z azalmas?n? diye kalk??t?klar? yolda, y?netilemez bir b?y?kl???n sahibi konumunda. Ayr?ca, par?al? yap?, y?netilemezli?i art?rm??. Buralar, birer i?letme, hem de personel ve b?l?m yap?s? olarak par?al?. Ama, par?al?l?k, ?parampar?al?k? haline geliyor.
?Bunlar? herkes biliyor, g?r?yor, ya??yor. Sen farkl? olarak ne s?yl?yorsun?? diyebilirsiniz. Olay?n bir yan? AKP H?k?met(ler)inin sa?l?k politikas? ile ilgili. Sa?l?k alan?na, ?parasal? yakla??mlar d???nda bir ??z?m bulmay? d???nmeyen AKP, ?herkes her sa?l?k kurumuna gidebilir? kolayc?l??? ile ??kt??? yolu bir a?maza g?t?rm??t?r. ??nk?, ?parasal? yakla??mlar, insan? nesnele?tirmekten ba?ka sonu? vermeyecektir. Alan?n ?zg?nl???n? ve insani de?erleri atlar. Sadece, m??terilerin -burada toplum oluyor- taleplerine odaklan?r. AKP, sa?l?k alan?ndaki d?zenlemeleri, alan?n bilimsel bilgileri temelinde de?il, tam bir kasaba esnaf? kabal???nda hayata ge?irmi?, sistemi t?kanmaya g?t?rmektedir.
Sorunun teknik ??z?mleri de yok de?ildir. Birinci ?art, basamakl? sistemi oturtmakt?r. Yani ciddi bir s?zme mekanizmas? kurmakt?r. Bunun da yolu bellidir: Kuvvetli bir birinci basamak sa?l?k hizmeti sistemi olu?turmak. Yoksa, isteyen herkesin istedi?i her sa?l?k kurumuna gitmesi, bir sa?l?k sistemi de?ildir. Herkesin kendi ?zel arabas? ile, ?ehir i?i trafi?e girmesinden farkl? bir sonu? vermez. Bu arada, hastanelerde poliklinik yap?lmas?n?n s?n?rlanmas?, ayaktan bak?m/yatarak bak?m mekanlar? ve i?levlerinin ayr?lmas? tabloyu ?imdikinden daha iyi hale getirebilir.
Bir ba?ka mesele, ?par?al?l?k? ile ilgili. ?rg?tsel, ideolojik, d???nsel, ?al??anlara ili?kin par?al?l?k meselesi, ??z?lmelidir. Her klinik, her hekim, kar??s?na gelen hastay?, kendi uzmanl?k alan? d???nda de?erlendir(e)miyor. B?l?m KBB ise, gelen hasta bir sin?zit, bir maksiler kitle veya bir otit d???nda alg?lanm?yor. Onu bir insan olarak, ya?ad??? ortamla, hasta olan organ? ile di?er organlar? aras?ndaki etkile?imi ile birlikte de?erlendirme yetisi ve niyeti yok. Bir sistem, bir organ, ya da onun bir hastal??? olarak alg?lan?nca hasta, nesne haline geliyor. B?t?nc?l yakla??m kayb?, t?bb?n etkisinin azalt?lmas? anlam?nda ayn? zamanda. Hastanenin feodal b?l?mlere ayr?lmas?, her ?al??an?n farkl? sorumlularla ve stat?lerle ?al??mas?, ?al??anlar?n birbirlerinin sorunlar?na (ve ?o?unlukla da toplumun) b?t?n?yle yabanc? olmas? aralar?nda koordinasyon kurulamamas?, y?netilemezli?in temel nedenleridir. Bunlar hem hizmetin, hem de e?itimin sorunlar?n?n da temel nedenidir.
Bu tabloya itiraz edenlerin de ??karmas? gereken dersler var. D?zenlemeleri salt ?parasal? politikalarla yapanlara kar?? durmak, ayn? mant?kla olmaz. De?erleri ortaya ??kartamadan, kendi de?er sistemini kurmadan, salt ?al??anlar?n ??karlar? ?zerinden bir muhalefet kurmak eksiklidir. Yanl??t?r. ?ktidar, ?herkes her yere gitsin? esnafl??? ile vatanda?? k?smen rahatlatm?? g?r?nse de, kamu hizmetlerinin ??kertilmesinde b?y?k ad?m at?yor, kaynaklar? ?zel sa?l?k piyasas?na aktar?yor. Bu durumun yaratt??? kaos, t?p e?itimini, ?niversite hastanelerini daha da tahrip ediyor. B?yle bir ortamda, ?her ay i?ten ??kar?l?p, tekrar i?e al?nan, asgari ?cret kar??l???, hastanenin ?nemli y?k?n? ?slenenleri? tan?mayan ve onlar?n sorunlar? ile ilgilenmeyenlerin ?ayr?cal?klar?n??, onlar s?rf hekim diye savunarak muhalefet olmaz. Amac?, sadece tus?u kazanmak ve uzman olup para kazanmak olan, ama hastan?n g?z?ne bakmay?p, elini s?kmayan, ona dokunmaktan ?ekinen insanlar? yeti?tirenlere hi?bir ele?tiri getirmeden, onlar? pohpohlayan politikalar, de?er politikalar? olamaz.
M?cadelemiz, daha iyi ko?ullarda ?al??mak ve ya?amak i?indir. Ama, insani de?erlerle donat?lmayan ya?am ve ?al??ma, bizim savundu?umuz ?er?eve olamaz.
Ata Soyer