G?ZLEMEV

Amerikal? yazar Lyle Kessler??n, T?rk?e?deki kar??l??? ?Yetimler? anlam?na gelen ?Orphans? ba?l?kl? oyununu, ???klar i?inde yats?n Ali Neyzi, metnin i?indeki ?m?stehcen? s?zc?kleri olanca kibarl??? i?inde sar?p sarmalayarak titizlikle dilimize ?evirmi?. Tiyatro ?stanbul, Gencay G?r?n??n y?netiminde ???kmaz Sokak ?ocuklar?? ba?l??? alt?nda 2007-2008 sezonu oyunu olarak seyircisiyle bulu?turmakta. Kimler oynam??t?, nas?l oynanm??t? pek an?msayam?yorum, ama Gencay G?r?n??n ayn? oyunu ?stanbul B?y?k?ehir Belediyesi ?ehir Tiyatrolar? Genel Sanat Y?netmeni oldu?u y?llarda kurumunda da sahneledi?i akl?mda?

Amerikal?n?n zeka d?zeyi
Amerikan d???n?, Amerikal?lar?n zeka d?zeyi i?inde ?ti?ye alan bir oyun bu. Kapitalist sistem i?inde ayakta kalmaya ?al??an iki yetim karde?in ?yk?s? kurgulanm??. Korumak amac?yla karde?i Phillip?i evde hapis tutan ve k???k soygunlarla evi ge?indiren a?abey Treat?le; evin kap?s?ndan ?teye ad?m atmam??, televizyon, markalar ve ba?kas?n?n dayatt??? de?erlerle ya?ayan karde?in basit ?yk?s?; ??kagelen ve bir anlamda d?zeni y?kan bir yabanc?yla ?nce ivme kazan?r gibi oluyor, sonra?

Ohhh! Ne ala memleket
Hepimiz, art?k ad?m?z gibi biliyoruz ki, bug?n t?m d?nyada sermayenin dayatt??? b?y?k bir y?k?m ya?anmakta. Refah ve bolluk vaat eden kapitalizm, milyonlara sefaletten ba?ka bir ?ey sunmuyor. D?nyada bir bu?uk milyar insan a?l?k, iki milyar insan sefalet ko?ullar?nda ya??yor ve bu insanlar, b?rak?n?z kapitalizmin nimetlerinden yararlanmay?, i?lerinden bir milyar? i?ecek temiz su dahi bulam?yor. Gemi az?ya alan burjuvazi, i??i ve emek?ilerin m?cadele ederek kazand??? e?itim, sa?l?k, emeklilik, i? g?vencesi, ?rg?tlenme hakk?, sigorta gibi temel haklar? s?ras?yla gasp etmeye ?al??makta. K?leli?i dayatan i? yasalar?yla ?al??ma ko?ullar? a??rla?t?r?l?yor, ?al??ma saatleri s?rekli art?r?l?yor. G?stermelik demokratik hak ve ?zg?rl?kler rafa kald?r?l?p, kat? polis devleti uygulamalar?na ge?ilmekte. Bar?? ve demokrasi havarili?i yapan emperyalist barbarlar, sava? ve sald?rganl??? t?rmand?r?yor, kendilerine boyun e?meyen halklar?n tepesine bombalar ya?d?r?yor. T?m bunlar olurken, bir avu? asalak k?rlar?na k?r kat?yor. Sefalet artt?k?a, i?gal ve sald?r?lar t?rmand?k?a tekellerin kasas? doluyor. Onlar; ?Ohhh! Ne g?zel d?nya? diyor.

Para... Nereye kadar?
Oyundaki ?? karakter de, kapitalizmin kendileri i?in tek kurtulu? yolu, yeg?ne ya?ama bi?imi oldu?unu d???nengiller fasilesinden. Oysa, bu d???nce bi?iminin vaat etti?i b?y?l? d?nya (Amerikan D???) insana ra?men i?leyen, k?r?c? sistemler b?t?n?nden ba?ka bir ?ey de?il. G?n?m?zde ?zg?venin ba?ar?, ?tevazu? g?stermenin ise ba?ar?s?zl?k anlam?na geldi?i bu sistemde ak?ll? olmak art?k birincil ko?ul. Peki bu sistemde var olman?n, ayakta kalabilmenin yolu ne? Yani: ?Para kazanmak i?in nereye kadar gitmeli insan??

?leti seyirciye ge?emiyor
Oyun, esas?nda ?Nereye Kadar Gitmeli?yi sorguluyor. Derken, ?G?ven Vermek? olgusu ve ?G?ven Duyma? g?c? de devreye girince, (sen misin giren) oyun salk?m sa?ak sarkmaya ba?l?yor. Kendisi de yetim olan yabanc? kimdir; barda i?kisini i?ip sarho? olduktan sonra, ?antas?nda milyon dolarl?k hisse senedi, cebinde on binlerce dolarla ne diye iki yetimin evine gelir; kapitalizmin hangi ?kutsal? amac?na hizmet etmek a?k?na iki yetime elini uzat?r, anla??lm?yor. Oyun da inand?r?c?l???n? yitiriyor.

Gencay Han?m birle?ik tepkiyi bo?lam??
T?rk tiyatrosuna fevkalade eserler kazand?rm?? olan Gencay G?r?n, bu kere sahne ?zerindeki olaya izleyicinin yak?nl???n? sa?layamam??. Yan?lsama (ill?zyon) do?rudan bilin?alt?na y?nelemiyor. Oysa tiyatro, izleyici toplulu?unun birle?ik tepkisini ister, Gencay G?r?n bu ger?e?i elbette benden iyi biliyor. D???nceden do?an heyecan zaten oyunda yok, heyecan da d???nce do?urmay?nca, oyun tempo yitiriyor. Gencay G?r?n??n ?heyecan tepkisi?ne b?ylesine bo? vermesi beni ?a??rt?yor.

De?i?ime u?ramak
Gencay G?r?n, seyirciye d???nme olana?? vermeden, b?t?n olup biteni zorunluymu??as?na g?stermek istemi?. Hi?bir olguyu zorlamam??. Jesti, devinimi, vurguyu birbirine kar??t?rtmam??. ?yi etmi? de, perde a??l?r a??lmaz ?yk?ye yo?unla?an ilgi giderek nas?l da??l?yor dikkat kesilmemi?. ?zleyici dikkat da??t?c? nedenlerle olup biteni gerekti?i gibi duyumsam?yor, hatta duyumsamak istemiyor. O zaman da, y?netmenin plan? iyiden iyiye bozuluyor, oyun da??l?yor. Alt? black-out da, da??lman?n tuzu biberi oluyor.

S?zcelenmeden olur mu?
Dahas?, metin ?zerinde s?zceleme yap?lmam?? gibi. Sanki, plastik ya da jest olarak i?leme u?ramam??. Ses ve jest a??s?ndan (C?neyt T?rel hari?) metin ince elenip s?k dokunmam??. Oyuncu, karakterini fizikselle?tiremiyor. Yakla??mlar psikolojik ve soyut kalmakta. Metin, kendi kurulu?u i?inde i?liyor mu bilemiyorum, ama oyuncular (?mer Akg?ll?-Serhan Arslan) sadece z?pl?yor, s??r?yor. Devinmiyorlar. Bedenlerine anlam kazand?ram?yorlar. Metnin bi?emini olu?turan anlam y?nlerini kavrayam?yor, kavrayamad?klar? i?in olsa gerek, anlam y?nlerinin ak??kanl???n? s?rd?rd??? ba??nt? i?erisinde de?i?ime u?rayam?yorlar.
Di?er taraftan, sahne trafi?i iyi ?al??makta. Soraca??m tek ?husus?, Phiilip?in yedi?i yemek, Yabanc??n?n yapt??? ?ay, Treat??n i?ti?i bira ger?ek de; Phillip?in, Treat??n dizine (g?ya) s?rd??? Hidrojen Peroksit?in ?i?esi neden bo?? Neden sadece o tablo ?m??? gibi?..

Yarat?c? kadro
Giysileri kim tasarlam?? belli de?il, ama s?z?m yok. Nilg?n G?rkan??n dekoru ?izgi, renk, malzeme, ???k, e?ya ?beklenmeleriyle sahneye hi?bir devinim katm?yor. Sahnedeki ??eler dekorun fiziksel y?n?yle hi? mi hi? uyumlu de?il. G?rkan??n tasarlad??? fiziksel g?rsellik ne devinime yard?mc?, ne iletinin izleyiciye gitmesine katk? sa?lay?c?, ne de ?k?na s?k?na ileti ?reten metnin izleyiciye ge?mesine koltuk ??k?c?.
Aytekin Saday bildi?i yoldan d?nm?yor, aynen ilerliyor. Gene cascavlak bir ???k tasar?m?? Duygu, d???nce, imaj, zaman mek?n-kavram?, atmosfer, derinlik, perspektif, ?? boyutluluk? Hi?biri yok!

Oyunculuk
Gen? oyuncular ?mer Akg?ll? ile Serhan Arslan?? ele?tirmeyece?im. Her ikisinin de, tiyatro yolunda h?zl? ad?mlarla y?r?yebileceklerine inan?yorum. Ama hen?z d??sal fiziksel aksiyonlar? i?sel ?zlerle besleyecek, bir rol? ruhsal ya?amlar?yla dolduracak elveri?li malzemeye tam olarak sahip de?iller, diyece?im ve do?al olarak kendilerini sinirlendirece?im.
Sinirlendirece?im, ama di?er taraftan da ?yolun ba???n? g?sterece?im. Hemen ?imdi, ?u anda Treat?in, Phillip?in i?sel i?eriklerini incelesinler, sonra beri gelsinler? C?neyt T?rel?den de, inan? olmaks?z?n karakteri asla ger?ek anlamda duyumsayamayacaklar?n? ??rensinler?
Sonra hakk?mda ne derlerse desinler? ??tenlikle i?ime sindirece?im.
?st?n Akmen