G?ZLEMEV

?stanbul Devlet Opera ve Balesi 2007-2008 sezonunda, 19. y?zy?l?n sonu ile 20. y?zy?l?n ba??ndaki en b?y?k besteciler aras?nda yer alan Giacomo Puccini?nin (1858-1924) 150. do?um y?l?n? unutmad?. ?nl? bestecinin 3 perdelik lirik komedisi ?La Rondine-K?rlang????n? sahnelemeye ba?lad?. Eserin T?rkiye?de ilk kez sahnelenecek olmas? ise, elbette apayr? bir anlam ta??maktayd?.
?Lirik Komedi? olarak tan?mlanan eser, konusu ve kad?n kahraman? Magda?n?n ki?ili?i a??s?ndan, bestecinin daha sonraki y?llarda besteledi?i ve d?nya ?ap?nda ?ne kavu?an di?er ?nl? operalar?ndan izler ta??d??? savlamas?na kar??n, kahraman?m?z Magda adam ?ld?rmedi, intihar etmedi, verem illetine yakalanmad?. Yani, ?La Traviata?n?n Violetta Valery?si de?ildi o. Gen?li?ini yeniden ya?ama ve ger?ek a?k? tatma iste?i vard? Magda?n?n. Burjuvazinin kat? kal?plar?n? k?rd?, c?mert sevgilisi Ramboldo?yu terk etti, kendini Ruggero?nun ?efkatli kollar?na b?rakt?. S?ras? geldi?indeyse, s?radan bir k?rlang?? gibi ?zg?rl??e do?ru kanat ??rpt?, u?tu.
De?i?ik nedenlerle d?nya sahnelerinde ?La Boh?me?, ?Manon Lescaut?, ?Tosca?, ?Madama Butterfly?, ?Turandot? kadar s?kl?kla sahnelenmeyen ?La Rondine?, ilk kez Birinci D?nya Sava???n?n hen?z bitmedi?i 1917 y?l?nda, tarafs?z b?lge say?lan Monte Carlo?da sahneye konmu?. ?kinci kez sahnelenmesi ise k?rk y?l sonra olmu?. Puccini, Giuseppe Adami?nin librettosunu okudu?unda ?La Rondine?yi ?nce bir operet olarak bestelemeyi d???nm??, sonra bu fikrinden cayarak ?Lirik-Komedi? olarak adland?r?lan ve bildi?imiz Viyana operetlerini and?ran tarzda bir opera yaratmay? ye?lemi?.
Ortaya g?zel melodilerle bezeli bir yap?t ??km??. Konusu, t?m Puccini operalar?nda oldu?unca hafif ?arabesk? tad? ta??mas?na kar??n, m?zik anlam?nda son derece yo?un ve etkileyici bir eser ?La Rondine?.
Eserin ???k tasar?m? Metin Ko?t?rk imzas?n? ta??makta. ?zlerken/dinlerken, Metin Ko?t?rk, Ruggero birinci perdeyi ??z?mleyici: ?Parigi! ? la citta dei desideri?yi izleyiciye d?n?k okurken, B?lent K?lek?i?yi neden takip ?????na almam??, b?ylece arka plandan rol ?al?nmas?n? ?nlememi? diye d???nd?m do?rusu. Sonra hani Magda, birinci perde sonunda fevkalade yal?n bir bi?em i?inde, kromatizmden tamamen uzak: ?Chi mi riconoscerebbe? ?Chi?il bel sogno Doretta?? Si! Chi mi riconoscerebbe?? aryas?n? okuyor ya, o s?rada konuklar da salonu bo?alt?yor ya, ???klar? neden al?yor anlamad?m. Haaa bir de, ikinci perde sonunda salonda ?afak s?kerken, Paris ?manzara-i umumiye?sinde g?n ayd?nlanm?yor mu? Neyse! Ay?eg?l Alev, gayet zevkli, tam anlam?yla m?kemmel kost?mler, ?apkalar yapm??, s?z?m yok. Gel gelelim, Ivette?in, Bianca?n?n, Suzy?nin ayakkab?lar?n? neden siyah rugan sandalet olarak d???nm??, ??karamad?m. Kost?mlerdeki ye?il tonlar?na, ye?ile, f?st?k ye?iline uygun ayakkab?lar olamaz m?yd? ayakkab?lar? Sonra ayakkab?lar?n neden ??? de ?tek tip?? Dekor tasar?m?n? yapan ?ncel Kandemir?in kula??na, tasar?m?n izleyicinin beynine y?nelecek nitelikte olmad???n? f?s?ldayaca??m. Kandemir?in dekoru, ?? perdede de devinimle birle?miyor, yorumu aktarm?yor, ger?e?i yans?tm?yor. Kenar?nda ?donanma? ???klar? yanan ?Cinemascope Perde?de(!) Eifel ve Paris g?r?nt?s? imgesel d?nyay?, d??leri ve ger?e?i, esteti?i, duyguyu uyarmad??? gibi, g?r?nenle g?r?nmeyeni verme i?levini de yerine getiremiyor. ???nc? perdede G?ney Fransa?daki ?i?ek tarlas?ysa ayr? bir tart??ma konusu. B?yle ?kitch? bile say?lamayacak dekora ne gerek var? Ba?dekorat?r ?anda Zap??, her ?n?ne gelen dekor tasar?m?n? imzal?yor mu ne!
Sibel Kasapo?lu?nun koreografisi, Markus Baisch?in korosu gayet iyi. Konuk ?ef Peter Valentovi? orkestrayla uyum sa?lam?? ve sa?latm??. Ayta? Manizade korku, umutsuzluk, ac?, haks?zl?k duygusu gibi dizgeli ve vurgulanm?? anlat?m?, lirizme ?zg? duygusall??a ba?ar?yla g?ndermede bulunmu?. Melodram?n t?m incelikleri ?zerinde oynayarak b?y?k duygulara, duraklamalara, sevin? ya da umutsuzluk belirten duru?lara s?k?a ba?vurmu?. Ele?tirim, koro ?yelerinin birinci perdede, sahneye aral?klar aras?ndan ?a?anozlar gibi yan yan girmesi ve de operac?lar?n m?zik par?alar?n? s?ylerken teatral ve m?zikal eylemle rol?n gerektirdi?i sahne performans?n? bir arada g?sterememeleri.
Solistler ve koro g?revini ses a??s?ndan ?bihakk?n? yerine getiriyor. Otilya ?pek: ?Chi mi riconoscerebbe? ?Chi?il bel sogno Doretta?? Si! Chi mi riconoscerebbe?? aryas?nda ba?ar?l?. Fazla geli?tirilmemi? erkek karakterde B?lent K?lek?i sesini gene iyi kullan?yor. N. Deniz Boran, Ayta? Kahyao?lu, Arzu G. Y?ceer iyi. Sirel Yakupo?lu sesinin titre?imlerini ?ok iyi duyumsuyor. Alt rejistere ya da ?st rejistere ge?i?lerinde sesinde renk de?i?imi neredeyse hi? yok gibi. Yakupo?lu, i?imde umut fideleri ye?ertiyor. Tenor Caner Ak?n ise, benim zaten pertavs?z alt?na oturttuklar?mdan. Sesinin t?n?s?n?, t?pk? suya at?lan bir ta??n yayd??? halkalar gibi b?y?t?yor, g?zelle?tiriyor. Caner Ak?n iyi yolda y?r?yor.
?La Rondine?, ?stanbul Devlet Opera ve Balesi?nin b?nyesine yeni kat?lan gen? sanat??lar? tan?mam?za da ?vesile? oldu?u i?in, ?zellikle izlenilmeyi/dinlenilmeyi hak ediyor.

Carl Ebert an?ld?
Di?er taraftan, T?rk operas? ve konservatuvar?n?n kurucusu Carl Ebert, do?umunun 120. y?l?nda ITI-UNESCO T?rkiye Merkezi ve T.C. ?stanbul K?lt?r ?niversitesi i?birli?iyle d?zenlenen ?Ebert ?zel Konseri? ile an?ld?. Atat?rk??n davetiyle 1936 y?l?nda Devlet Filarmoni Orkestras??n? kurmak ?zere Nazi d?neminde T?rkiye?ye iltica eden Prof. Dr. Carl Ebert, ayn? zamanda T?rk tiyatrosu ve operas?nda hocalar?n hocas? olarak tan?mlanmakta. Aralar?nda C?neyt G?k?er, Mahir Canova, Macide Tan?r, Nermin Sarova, Ayd?n G?n, Melek ?kte gibi ?nemli isimlerin bulundu?u bir?ok isim yeti?tiren Ebert, T?rkiye?ye geldikten sonra Ankara?da Devlet Konservatuvar? ile Devlet Tiyatrosu?nun kurulu?una katk? sa?lam?? ve 1936-1947 y?llar? aras?nda Devlet Tiyatrosu?nun ilk y?netmenlerinden olmu?tu.
Ebert i?in d?zenlenen geceyi, ITI-UNESCO D?nya Tiyatro E?itim Komiteleri Ba?kan Yard?mc?s?, ayn? kurumun T?rkiye Merkezi ?cra Komitesi ?yesi ve geceyi m?thi? bir ?zveriyle tek ba??na d?zenleyen Emre Erdem a?t?. Ayten G?k?er?in, C?neyt G?k?er?in ge?mi?te Devlet Tiyatrosu dergisine yazd??? bir yaz?dan b?l?mler okumas?ndan sonra ITI-UNESCO T?rkiye Merkezi Ba?kan? Refik Erduran??n y?netti?i panele ge?ildi. Panelde Can G?rzap, Ebert?in Mustafa Kemal ile ilk kar??lamas?n? anlatt??? yaz?s?ndan al?nt?lar yaparken; Macide Tan?r, konservatuvara giri?inden, Carl Ebert ile tan??mas?na, Carl Ebert y?netiminde sahneye ??kmas?na kadar izleyenleri an?lar denizinde y?zd?rd?. Tiyatro Ele?tirmeni-?evirmen Sevgi Sanl??n?n Carl Ebert?in T?rk Tiyatrosuna katk?lar?ndan s?z etti?i konu?mas?n?, Prof. Mesut ?ktu?nun Carl Ebert ve opera konulu tatl? s?yle?isi izledi.
Piyanist Ender Ormanlar??n piyanosu e?li?inde k???k bir resitale ??kan ?stanbul Devlet Opera ve Bale Sanat Y?netmeni ve M?d?r? Bas-Bariton Suat Ar?kan, Mozart ve Verdi?den ??er arya sundu. Suat Ar?kan, gerek fizi?i, gerekse renkli sesi ve m?zikalitesiyle salonu dolduran opera ve tiyatro tutkunlar? taraf?ndan dakikalarca alk??land?.
Gecenin en anlams?z olay?, Almanya Ba?konsolosu?nun yan?ndaki ?zevat? ile birlikte etkinli?in hemen ba?lar?nda salonu terk etmesiydi. Etkinli?e kat?lan 400 civar?ndaki konuk, Almanya ba?konsolosunun mikrofonda dile getirilen an?lardaki ?Nazi?, ?Nazizm?, ?Hitler?, ?2. D?nya Sava??? s?zlerinden mi ya da konu?malar?n T?rk?e olmas?ndan m? veya sa?l?k sorunu nedenlerinden mi kaynakland???n? anlayamad?, ama yan?ndaki ?zevat?la birlikte salonu terk etmenin, diplomatik kurallara hi? mi hi? uymad???, hatta ay?pl??? konusunda herkes ak?l birli?ine vard?.
?st?n Akmen