G?ZLEMEV

Sal? g?n?, Bak? izlenimlerimi aktar?rken, Tuncer C?ceno?lu?nun Dilsuz taraf?ndan Azerice?ye ?U?gun? ba?l???yla ?evrilen ??????n? izledi?imi belirtmi?; Tuncer C?ceno?lu?nun oyun bitiminde dakikalarca ayakta alk??lanmas?ndan s?z etmi?tim. C?ceno?lu?nun co?kuyla alk??lanmas?ndan elbette ki gurur duyduk, s?rt?n? sevgiyle s?vazlad?k. Tuncer C?ceno?lu, bir s?re kulis yak?n?ndaki ?zel odada kutlamalar? kabul etti. Genel Sanat Y?netmeni Magbet Bunyatov, ?nl? Azeri romanc? Elibala Hac?zade, Gen?lik Tiyatrosu y?netmeni Hemidov M?bariz ?efayet, Tiyatro Sanat??lar? Derne?i ba?kan? Azer Pa?a Nemet, oyun yazar? Eli Emirli, gazeteciler, televizyoncular, falan? Ben de g?z?m?n i?ine merakla bakan B?hram M. Osmanov?a metni; oyuncular?n bedenlerine, seslerine ve ruh durumlar?na g?re iyi kodlam?? oldu?unu s?yledim. I??k tasar?m?n?n hi? mi hi? olmamas?n?n oyunu zedeledi?inden, sahnedeki e?yan?n kullan?m?nda hatalar oldu?undan s?z etmek istemedim. Birinci perdenin olamazcas?na a??r temposunu da metindeki gereklili?e ba?lad?m. Osmanov: ?Oyuncular? nas?l buldun,? diye sordu?unda, Gelin?de ?ncelikle g?zlerinin ve y?z?n?n incelikli ifade ara?lar?ndan olabildi?ince yararlanmas?yla ilgimi ?eken Vefa Rzayeva?y? i?aret ettim. Vefa Rzayeva?y? 8. Uluslararas? Karadeniz Tiyatro Festivali?nde G?rc? yazar Otia Ioseliani?nin ?Ke?ke Araba Devrilmeseydi? ba?l?kl? oyununda Saqo karakterinde izlemi? ve ?g?z?me kestirmi?tim?. Di?er oyuncular?n t?m?n?n, ba?ta O?ul?u canland?ran ?lyas Ahmedov olmak ?zere, g?revlerini ?evkle yerine getirdiklerinin alt?n? ?izdim.

Kibrit kutusu binalar
O ak?am, Tuncer C?ceno?lu ile birlikte Vefa Rzayeva?n?n son model ?jeep?ine bindik, bizi Mikay?l Aliyev Caddesindeki e?lence mek?n? Neolit?e g?t?rd?. Yolda, rol?n?n etkisinden gece uyurken bile kurtulamad???n?, ?????da annesini oynayan Azerbaycan??n ?onursal oyuncu? unvanl? Metanet Ataki?iyeva?s?n?n g?zya?lar?n? oyun sonras?nda da uzun s?re tutamad???n? anlatt?. Son y?llarda Karaba??dan zorunlu olarak g?? eden bir milyon i?sizin ?ingeneler gibi ya?amakta olu?lar?n?n Bak??y? ?irkinle?tirdi?inden s?z ettim. Yan?tlamad?. Sovyetler Birli?i y?k?lana kadar y?zy?l?n ba?lar?nda kurulan kocaman, bol s?sl? kabartmal? ta? binalar?n yan? s?ra, birbirlerinin kopyas? kibrit kutusu ?rne?i Sovyet binalar? dikilmi?ti ve dikilmekteydi. Sevmedi?imi a??k y?reklilikle s?yledim. T?nlamad?.

Vefa Rzayeva?y? kutlad?k
Neolit, g?r?lt?l? m?zik yap?lan bir lokaldi. S?sl? p?sl? han?mlar pisti doldurmu?tu, her t?rl? ritme ayak uyduruyor, dans ediyorlard?. Tuncer C?ceno?lu, Behram Osmanov, Vefa Rzayeva ve ben bir masaya kurulduk. Her ??kan ?ark?c? bizim masaya do?ru seyirtiyor, hoparl?rlerden: ?Aram?zda T?rk karde?lerimiz var. Buradalar. ?ki devlet bir millettir. Biz karde?iz,? t?mceleri duyuluyor, b?t?n salon bize d?nerek alk?? tutuyordu. Vefa Rzayeva?n?n Bak?l? oldu?unu, 1998 y?l?nda Azerbaycan Devl?t G?zel Sanatlar Akademisi Tiyatro Oyunculu?u B?l?m??nden mezun oldu?unu; 1996 y?l?ndan bu yana da Ulusal Dram Tiyatrosu?nda kadrolu olarak ?al??t???n?; pek ?ok televizyon dizisinde rol ald???n?, bunlar?n aras?nda ANS televizyon kanal? i?in ?ekilen ?K?zlar? filminde ba? rol oynad???n?; Az Tv?deki ?Seher G?r??leri?ndeki rol?n? ?nemli buldu?unu; iki y?l ?nce T?rkiye?de on ?? b?l?ml?k Kanal D yap?m? ?A?a K?z?? adl? dizide rol ald???n?; ?imdilerde ?Trio? adl? bir film i?in gene T?rkiye?ye davet edildi?ini, ?Trio?nun ?ekimlerinin ge?ti?imiz A?ustos ay?nda ba?lamas? gerekirken, Amerikal? oyuncu Mark Bakassi?nin i?leri nedeniyle ?ekimlerin ertelendi?ini; T?rkiye?de ?etin Reklam?a bir de sa? boyas? reklam filmi ?ekti?ini ve (son olarak da) 32 ya??nda oldu?unu, 9 ya??nda ikizleri bulundu?unu ??rendik. Rzayeva?n?n g?vdesi ve ruhu aras?nda, i? aksiyonu ve d??a d?n?k devinimleri aras?nda m?thi? bir uyum vard?, kutlanmal?yd?, C?ceno?lu ile birlikte kutlad?k, votka kadehlerimizi havaland?rd?k.

K???k kul?belerde olanlar
Vefa Rzayeva ge? saatlerde bizleri Neolit?in bah?e k?sm?na s?r?kledi. Bah?edeki kul?belerden birine girdik. Masada, yiyecek i?ecek ad?na gene yok yok!.. Ben votkaya devam ettim, C?ceno?lu ?aya d?nd?. Bah?e k?sm?nda yaz aylar?nda bir yandan yemek yenirken, bir yandan da d???nsel bir hava olu?urmu?. Ortal?k yerde mutlaka ?al?p s?yleyen bir grup bulunur, m??teriler m?zik e?li?inde a??zlar?nda k?fteler, kebaplar g?bek atar e?lenirlermi?. Aileler, sevgililer, i? adamlar?, konu?acak ?zel konusu olan insanlar bu ?zel kul?belerde yemeklerini yerler, votkalar? ?araplar? devirirler, isterlerse sevi?irlermi?.

Mirelemov?un oyunu
Bir ba?ka ak?am, Yasemin Bayer?in usta i?i ?evirisiyle T?rk?e?de ?Gelinlik? adl? kitab? yay?mlanan (Gri Yay?nevi ? Ocak 2006) H?seynbala Mirelemov?un ?Xecalet- Utan?? ba?l?kl? oyununu izledik. Azerbaycan??n i? problemi hi? ku?kusuz Da?l?k Karaba? sorunu. B?lgeye ?nceden yerle?tirilmi? olan Ermeniler bu b?lgeyi Azerbaycan?dan ay?rarak Ermenistan?a ba?lamak istemi?. Azeriler de Karaba? sorununa sahip ??km??lar ve Karaba?, Azeri-Ermeni ?at??mas?na yol a?m??. Azeri-Ermeni ?at??mas?n?n b?y?mesi ?zerine 20 Ocak 1990?da Sovyet ordusu Azerbaycan?a girerek b?y?k bir katliam ger?ekle?tirmi?. Azerbaycan??n ba??ms?zl???n? ilan etmesinden sonra Karaba???n i?indeki silahl? Ermeni milisler Ermenistan??n da deste?iyle Azerbaycan?a kar?? bir silahl? hareket ba?latm??. ?at??malar?n b?y?mesiyle Ermenistan da olaylara m?dahale ederek Karaba??daki Ermeni milislerin yan?nda Azerbaycan?a kar?? sald?r?lar ba?latm??. Bat??dan da destek alan Ermeniler, ?at??malarda Azerbaycan topraklar?n?n bir k?sm?n? i?gal etmi?ler. Mirelemov da, Karaba??dan zorunlu g?? eden bir ailenin ya?ant?s?n? ve i? ?at??mas?n? konu edinmi?. Oyunu gene Behram Osmanov y?netmi?.

Balkon ve kap? s?slemeleri
?smailliya Ulusal Bilimler Akademisi, 1898?den kalma Elyazmalar? Enstit?s?, Nizami Gencevi Edebiyat Enstit?s?, T?rkiye?de de iyi tan?nan satirik ?air Mirza Alekber Sabir?in ve Kimyac?-Bilgin Yusuf Mammadeliyev?in heykelleri, ?ehitlerin ve Azerbaycan??n ?zg?rl??? u?runa ?ehit d??m?? T?rklerin mezarl?klar?? Ama bana bu kerede de ilgin? gelen, kent merkezindeki hemen hemen t?m binalar?n benzersiz ta? yap?lardan olu?mas?yd?. Bu ta? binalar, ?o?unlukla ?? katl? olmas?na kar??n, modern mimari ?rne?i be? katl? bir binayla a?a?? yukar? ayn? y?kseklikte in?a edilmi?ti. ?nsan, binalar? s?sleyen bol miktarda heykel ve kabartmalardan, kemerlerdeki ve bina y?zeyindeki di?er s?slemelerden g?z?n? alam?yordu. Balkon ve kap? s?slemeleriyse hi? abartm?yorum, binalar?n kendileri kadar etkileyiciydi.
Bak??deki son ak?am?m?zda votka kadehlerinin biri inip biri kalkarken bunlar? konu?tuk. Daha do?rusu, daha ?ok ben konu?tum. Konuk a??rlamakta, sofra donatmakta ve sanat s?yle?ilerinde e?i bulunmaz bir insan toplulu?uydu Azeriler. Ve uygard?lar. Beni dinlerken hi? mi hi? sab?rs?zlanmad?lar.

Ak?l neye yarar
D?n?? yolculu?umuzda Tuncer C?ceno?lu ile Azerbaycan??n, Da?l?k Karaba? b?lgesinin hukuki ve tarih? olarak kendisine ait oldu?unu ileri s?rmekte olu?unu konu?tuk. C?ceno?lu ?Asl?nda bu bir iddiadan ?te uluslararas? hukuk taraf?ndan da desteklenen bir durum,? dedi. Oysa, Azerbaycan bu konuda sadece T?rkiye?nin deste?ini al?rken, Ermeniler Rusya ve ?ran ba?ta olmak ?zere b?lge ?lkelerinin ve Bat? devletlerinin deste?ini ?oktan sa?lam?? durumda. Ermeniler i?in Da?l?k Karaba?, ?B?y?k Ermenistan? hayalinin bir par?as?.
?yi de, ne olacak bu sava?lar?n sonu?
Kim verecek Azerbaycan topraklar?nda yok edilen 927 k?t?phane; 464 tarihi yap?, m?ze; 100?den fazla arkeolojik eser; 6 tiyatro/konser salonunun hesab?n??
Hangi sava???, talan edilmi? m?zelerdeki 40 binden fazla de?erli e?yay?, nadide eserleri yerine koyacak?
Susa?daki Tarih M?zesi?nin, Agdam?daki ??rek M?zesi?nin, Zengilan?daki Ta? Abideler M?zesi?nin h?srana u?rayan talihlerinin bedelini kim ?deyecek?
Daha fazla toprak, dolay?s?yla daha fazla ekmek ya da ?lkenin bir sorununu ??zmek u?runa insan?n insan? ?ld?rmesi ne zaman bitecek?
Brecht?in dedi?i gibi ?iyilik neye yarar ?ld?r?l?rse iyiler ?ar?abuk? ya da ??zg?rl?k neye yarar, ya?arsa bir arada ?zg?rlerle tutsaklar??
He ya! ?Ak?ls?z olmak madem herkese ekmek sa?l?yor, o halde ak?l neye yar?yor??
(?zel Not: Kan revan bir d?nyada bayram yapabilenlerde zerre kadar g?z?m?z yok. Ne?eleri bol olsun? Bayram yapma mutlulu?u, dilerim g?n? gelir bize de se?irtir?)
?st?n Akmen