?ark? s?ylerken ?301 kapsam?na girer mi? diye d???n?yoruz...

Ba?l?ktaki s?zler Pakrat Estukyan?a ait. Estukyan, 1972?den beri Ermeni halk m?zi?i ?zerine ?al??malar yapan Sayat Nova korosu kurucular?ndan.
?lk vatanlar? Anadolu?da art?k k?lt?rel varl???, ?retimi b?rak?lmam?? olan Ermeniler, ac? tan?kl?klardan kendilerine kalabilen tarihi miraslar?n?; do?duklar? topraklara dair deneyimlerini dile getirmeye ?ekiniyorlar. K?rt?e?nin yasakl? y?llar?ndan al???k ?lkemiz bu duruma asl?nda. Ancak farkl? bir yan? da var. ??nk? Ermeniler art?k Anadolu?da ya?am?yor; Anadolu?ya dair yeni deneyimler ?retemiyorlar. ?rettiklerinden bug?ne ta??nabilenler ise ?stanbul?a s?k??t?r?lm?? g?ndelik ak???n i?inde daha h?zl? eriyor; ya?amdan ve dilden ??k?yor, unutuluyor. Saban?n topra?? s?rerken a?t??? kanala Ermenice ?agos? dendi?i de, bir gazetenin ad? oldu?u zaman ??reniliyor belki de.
Van, Sason, Bitlis?i; ya da F?rat nehrinin tan?kl?klar?n? anlatan s?zl? miras da ilk ye?erdikleri topraklardan ?ok, Ermenistan?da yeniden hayat bulabiliyor...

??zg?r de?ilseniz ?retemezsiniz?
Getronagan Okulu?ndan Yeti?enler Derne?i?nde g?r???yoruz koronun kurucular? Pakrat Estukyan, Hilda Teller ve emek?ileri Sarkis Erkol ile Kayu? ?al?kman?la...
Arkam?zdan Melikcan Zaman??n ?efli?inde, Hrant Dink?in ?l?m y?ld?n?m? i?in 19 Ocak?ta d?zenlenecek geceye haz?rlanan, 17 ile 55 ya?lar? aras? Ermenice sesler y?kseliyor. Ama sesler yetersiz. Estukyan, 25 ki?iyle ?al??t?klar?n?, ses dengesi a??s?ndan bu say?n?n en az iki kat? olmas? gerekti?ini s?yl?yor. Bir yandan kolektif ?retime ilginin azalmas?yla ama ?zellikle de Hrant Dink suikasti, Malatya?daki vah?i cinayet, kiliselere sald?r?larla bir anda y?kselen ?ovenizmin etkisiyle 35 y?ll?k koronun kan kaybetmeye ba?lad???n? ??reniyoruz.
Sarkis Erkol, ??zg?r oldu?umuz ortamda ?ok daha iyi ?retiyorduk. Hrant??n ?ld?r?lmesine kadar olan 10 y?ll?k s?rede g?rece daha ?zg?rd?k, burada ne kadar olabilirseniz tabii. Ama ?zg?r olmad???n?z s?rece ?retemiyorsunuz. Sanat serbestlik ister, ?n yarg?s?z ya?amak ister? diyor ve demokrasinin y?z?n? k?zartacak bir ?rnek veriyor, ?D???nebiliyor musunuz ?ark? s?ylerken acaba sonra ne olacak diye d???n?yorsunuz? B?yle ?ark? s?yleyemezsiniz ki...?
Pakrat Estukyan da ??ark? se?erken acaba 301.madde kapsam?na girer mi diye d???n?yoruz art?k? diyor. Bug?ne kadar b?yle bir ?ey olmad???n? s?ylerken yine de eklemeyi unutmuyor ?Ama ihtiya? duyuldu?u anda olabilir!?
Hilda Teller, kilise kap?lar?nda polis bekledi?ini hat?rlatarak, ?Polis denetiminde dua ediyoruz. Bu ne kadar k?t? bir duygu? derken, Kayu? ?al?kman ise, ?Sizin k?lt?r?n?z yok edilmeye ?al???yor ve siz buna ra?men bir diren? g?stermeye ?abal?yorsunuz? diye belirtiyor.
?al?kman s?yle?imiz s?ras?nda ?ok ?nemli bir ?ey daha s?yl?yor: ?Benim k?y?m bile yok? Ancak bu s?zler ?o?u zaman oldu?u gibi ?stanbul?da do?mu? olman?n ve aile memleketine hi? gitmemi? olman?n bir ifadesi de?il. ?al?kman dedesinin, Anadolu?nun neresinden ?stanbul?a s???nd???n? bile bilemediklerini, ancak ?ivesinden ?Bu Mu? Ermenicesi galiba? diyerek tahminler y?r?tt?klerini anlat?yor. Sadece bu bile T?rkiyeli Ermenileri anlayabilmek i?in yeterli olmal?.

??lerici s?ylemlerle kurulduk?
Sayat Nova Korosu, 24 Nisan 1972 tarihinde Surp Yerits Mangants Kilisesi ?at?s? alt?nda kuruldu. Ad?n? ise 18. yy??n en ?nemli Ermeni halk ozan? ?Sayat Nova?dan ald?. G?n?m?ze kadar tematik konserler verdi, festival ve yar??malara kat?ld?; resitaller, m?zik yar??mas?, konferanslar, resim sergileri ve k?lt?r gezileri gibi organizasyonlar ger?ekle?tirdi. 1990 y?l?nda kurulan Sayat Nova ?ocuk Korosu, ilk on y?l boyunca Kevork Tavityan, Daron Ermen ve ?u?an Kalata? taraf?ndan y?r?t?ld?. Sayat Nova Korosu?nun ?efli?ini ise s?ras? ile, Hagop D?kmeciyan, Benon Kuzuba?, Vahe Halla?yan, Rupen So?omonyan, Vram?abuh G?yba?yan, Bedros Kamc?yan, Melik Gavrilof, Kevork Tavityan, Lusine ?ahrikyan, Ye?isapet Atabekyan ve konuk ?ef Henrig Anasyan ?stlendiler. Koro 2004 y?l?ndan beri Sayat Nova ?ocuk Korosu b?nyesinden yeti?mi? Melikcan Zaman ?efli?inde ?al??malar?n? s?rd?r?yor.
Buraya kadar olan k?sm? koronun internet sitesinden. 25 gencin giri?imiyle ba?layan s?recin ayr?nt?lar?n? ise Pakrat Estukyan anlat?yor: ?Kurucular?n ya? ortalamas? d?nemde 18-24 aras?ndayd?. Ben de 19 ya??ndayd?m. Giri?im, o d?nemde memleketin genel atmosferinin etkisi alt?ndayd? ve gen?lik hareketleri y?llar?yd?. 68 ku?a?? tabir edilen bir ku?a??n yans?malar? Ermeni toplumuna da d??m??t?. Kurucular?n ?nemli bir b?l?m? ?niversite ??rencileriydiler. O y?zden Sayat Nova daha ilerici s?ylemlerle kurulan yap? oldu. Bu ilerici s?ylemlerin o zamanki en basit tezah?r? kendi ?artlar? i?inde bir kilise korusu iken, halk m?zi?i ile ilgilenmekti.
Yoksa ?ok radikal, politize duru?lar ve s?ylemler de?ildi. Ama bunlar da kendi ?artlar? i?inde, kendi toplumu i?inde belli bir radikalizm yaratm??t?r. ??nk? i?inden geldi?i toplum olduk?a muhafazakar ve kabu?u i?inde kalmaya ?al??an bir toplum iken Sayat Nova, d??ar?ya a??lmay? ama?layan bir yap? olmaya ?al??t?. Sayat Nova?n?n ilerici duru?u kendi cemaati i?indeki muhataplar?nayd?.
Repertuarlar?n? olu?tururken hissedildi bu duru?. Konserlerinin genel atmosferlerinde hissedildi; daha ?ok k?lt?rel bir temayla d??a vurulan ?eylerdi ama bu k?lt?rel tema i?erisinde de politik bir duru? vard?.
1985?ten beri at?lan her ad?m ?ok ?nemliydi. Bu tarihi vurgulamam?n sebebi ilk defa Sayat Nova kendi konserlerini bir mesaj iletme alan? olarak alg?lamaya ba?lad?. Her konserin mutlaka bir konu ba?l??? oldu. Ya o g?ne kadar yeterince tan?nmam?? bir sanat??yd? bu. Bazen de bir b?lgenin folklorunu oldu?u gibi g?n ?????na ??karmakt?. Mu? t?rk?leri gibi... Tek ba??na ger?ekle?tirdi?i son konser de Ergir yani ?lke, memleket ba?l??? alt?ndayd?. Ermeni co?rafyas? alt?nda b?t?n kentleri, da?lar?, nehirleri metheden ?ark?lardan olu?an bir repertuard?. ??inde tarihte tan?mlanan bir ?lke vard?. Bug?nk? resm?, ger?ek ?lkeden daha farkl? bir co?rafyayd? bu. Van vard? i?inde, F?rat?a tarihe tan?kl?klar? vard? mesela. Son konserimiz ise birle?ik bir prod?ksiyondu. Dostlar Korusuyla ve Karde? T?rk?ler toplulu?u ile ?Mahlemize a??k geldi? temas? ile yap?ld??

?Yeni proje ?retemiyoruz?
Estukyan, ?stanbul Ermeni toplumunun koro ?al??malar? hakk?nda da bilgi veriyor. Resmi olarak 20 koro bulundu?unu ancak bunlar?n 11 tanesinin faal oldu?unu belirtiyor. Halk m?zi?i ?zerine ?retimde bulunan ise Sayat Nova ile birlikte 3 koro daha bulundu?unu ??reniyoruz. Estukyan, 70 bin n?fuslu T?rkiye Ermeni toplumu i?in bu say?n?n az?msanamayaca??n? d???n?yor. Her ne kadar Ermeni halk m?zi?i ara?t?rmalar? ?o?unlukla Ermenistan?da yap?lsa ve T?rkiye?de b?yle bir ?al??maya rastlamak pek m?mk?n olmasa da, son y?llarda etnik m?zi?e kar?? ilginin y?kselmesinden umutlu: ?Tahmin edemeyece?iniz kadar T?rk genci Ermeni m?zisyenlerle ilgileniyor?
S?yle?imizin sonunda koronun proje ?retecek kadro bulamamas? konusuna geri d?n?yoruz. ?Moral bozuklu?u var halkta? diyor Estukyan: ??n?m?zdeki d?nem i?in bir ?al??ma hedefi yok. Koronun ?u anda 20-25 ki?iyle ?al??mas? epeyce cayd?r?c? oluyor. Bu ?ekilde ?ok sesli m?zik yapabilmek i?in gerekli seslerin dengeli da??l?m?n? sa?lamak m?mk?n de?il. D?nem d?nem b?yle olmu?tur sonra tekrar toparlan?yoruz. Daha do?rusu ya?l?lar b?yle diyor, gen?ler d?nyan?n sonu geldi?ini zannediyorlar. 35 y?l ge?irdik bu koroda. Bu ilgisizli?i tek bir nedenle tan?mlamak ?ok zor. Toplumu etkileyen pek ?ok ?eyle birlikte d???nmek gerekiyor?

---

?ark? avc?s? harutyun sayakian
Koroya ismini veren Ermeni m?zisyen Sayat Nova 1712'de G?rcistan yak?nlar?ndaki Sanahin'in bir k?y?nde, yoksul bir ailenin ?ocu?u olarak do?mu?. Sayat Nova, Fars?a'da "?ark? avc?s?" anlam?na geliyor. As?l ad? ise Harutyun Sayakian. Harutyun ailesiyle birlikte yoksulluktan kurtulmak i?in bug?n G?rcistan'?n ba?kenti olan Tiflis kentine g?? eder. Tiflis'te Ermeniler, G?rc?ler, Azeriler hatta ?ranl?lar ya?amaktad?r. Dokumac? ??ra?? olarak ?al??maya ba?lar. Geleneksel Ermeni ?alg?s? olan ?kaman?a?s?yla ?ark?lar bestelemeye ve ?iirler yazmaya devam eder. B?ylece "?ark? avc?s?", "?ark?lar?n kral?" olur. ?n? saraya ula??nca G?rcistan kral? II. Heracle taraf?ndan saray ?airi ve m?zisyeni olarak g?revlendirilir. Hatta d?? devletlerle ili?kiler konusunda dan??man yap?l?r. G?rcistan Kral? II. Heracle'nin k?z karde?i Prenses Anna'ya a??k olan Sayat Nova, ?ark?lar?n?n ?o?unu Anna i?in bestelemeye ba?lar. Ama Kral ??renince Sayat Nova saraydan uzakla?t?r?l?r. Kent kent, k?y k?y gezer. Ermenistan'?n kuzeyindeki Haghpat?ta 1795 y?l?nda ?ranl? komutan A?a Muhammed Han'?n bir sald?r?s?nda ?ld?r?l?r. Sayat Nova'ya atfedilen 220 tane ?ark? bulundu?u ancak bunlar?n sadece g?n?m?ze ula?abilenler oldu?u s?yleniyor.
Elif G?rg?