Yoksulluğa göç...

“Faili meçhuller için 16 milyar veriliyor. Bu bir insan yaşamı için nedir ki?(…) Oğlum 14 yaşındaydı. Yıllarca acaba ne oldu? Oğlum nereye gitti? Şu anda nerede? diye merak edip durduk. (…) Muş, Erzurum, Elazığ, Bingöl, Mardin, Diyarbakır, Cizre ve daha birçok yere gittim bulmak için… En sonunda 2004’te amcamın oğlu hayvanlarını otlatırken ormanın içinde bir taş buluyor. Onu kaldırdığı zaman kemik çıkıyor. Babamın romatizma için taktığı bilekliği görüyor. Onu görüp beni arıyor. Biz gidip savcıya başvurduk. Savcı keşif çıkarmadı. Askeriye vermiyordu. 40 gün boyunca kemikleri biri alıp götürmesin diye nöbet tuttuk…”
300 aile ile görüştüler
Babasını ve oğlunu faili meçhul bir olayda kaybeden Kadri B., Göç Der yetkililerine böyle anlatmış yaşadığı acıları ve kaybettiği yakınlarından bizzat sorumlu olan devletin, yarattığı acılar karşısında biçtiği değerin hissettirdiklerini... Kadir B, Göç Mağdurları İle Sosyal Yardımlaşma Dayanışma ve Kültür Derneği’nin (Göç Der) görüştüğü 300 aileden birinin üyesi. Göç Der’in “5233 Sayılı Yasa ve Uygulamalarının Diyarbakır Ölçeğinde Araştırılması” başlıklı çalışmasının sonuçları, bir yandan 25 yıllık savaşın yarattığı göç mağdurlarının yaşam koşullarını ortaya koyarken, diğer yandan mağduriyeti ortadan kaldıracağı iddiasıyla çıkartılan yasanın yarattığı yeni travmaları da gözler önüne seriyor.
Kayıpların bedeli
AİHM’in baskısıyla ‘Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması’ adıyla 2004 yılında çıkartılan yasadan yararlanmak için Diyarbakır’da bugüne kadar 45 bin 56 başvuru yapıldı. 4 yılda sadece 15 bini karara bağlandı ve 12 bini kabul edildi. Ancak köyleri yakılan, yıkılan; hayvanlarını, eşyalarını, bağlarını bahçelerini kaybedenler bir yana, insan kayıplarının bedeli bile karşılanmış değil. Tazminat olarak 96 milyon YTL dağıtıldı. Ancak bu rakam, 1 ile 4 milyon arasındaki zorunlu göç mağdurunun, boşaltılan 3500 köy ve faili meçhul cinayete kurban giden 4653 kişinin yarattığı kaybı karşılamanın çok gerisinde. Göç Der araştırmasına göre nakdi tazminat ödenmesine karar verilen görüşmecilerin yüzde 72.3’üne, bin ile 30 bin YTL arasından tazminat önerildi. Göç Der tazminat miktarlarının kişinin gerçekte yaşamış olduğu zararın çok altında olduğuna dikkat çekiyor.
Sadece yüzde 18.4’ü çalışıyor
Göç Der’in araştırmasına göre 1993 ve 1994 yıllarında yerleşim yerleri ‘güvenlik güçlerince’ yakılanların yüzde 77’si Diyarbakır kent merkezine göç etti. Mağdurların büyük çoğunluğunu alt yapı ve hizmet sorunu olan semtlerdeki 2 ve 3 odalı olan ve kira bedeli yüzde 84.2 oranında 50-200 YTL arasında olan apartman dairelerinde yaşıyorlar. Sürekli ya da sürekli olmayan işlerde çalışan kişilerin oranı yüzde 18.4 iken, çalışmaya elverişli olmayan çocuk ve yaşlıların, öğrenimi devam eden çocukların, ücretsiz aile işçisi konumundaki kadın ve işsiz olup da iş aramayan kızların diğer bir deyişle aile ekonomisine katkı sağlamayan fertlerin oranı yüzde 65.67. İşsiz olup da iş arayan fertlerin oranı ise yüzde 16…
7 kişilik ailenin geliri 100-500 YTL
Görüşülen 300 aileden yüzde 77.6’sının aylık geliri 100-500 YTL arasında. Bu gelirle her hanede 7 kişi yaşamak zorunda. Mağdurların yüzde 82.3’ü, 5 ve daha fazla kişiden oluşan evlerde yaşıyorlar. 17 kişinin yaşadığı evler bulunuyor. Mağdurların yüzde 61.9’unun yeşil kartlı olması ve yüzde 21.8’inin herhangi bir sosyal güvencesinin olmaması da göç mağduru ailelerin yaşam standartlarının bir başka göstergesi.
Göç Der kitap olarak da derlediği tüm bu veriler, mağduriyetlerin kronikleştiğini gösteriyor. (Diyarbakır/EVRENSEL)

---

Yüzde 83.73’ünün evi yakıldı!
300 aileden yüzde 14.7’si köyleri boşaltıldığı için göç etmek zorunda kalmışlar. Güvenlik güçlerince “köyün yakılması” sonucu göç eden ailelerin oranı yüzde 83.73. Korucu baskısı nedeniyle göç eden aile yüzde 0.7 iken, köyde can güvenliği olmadığı için göç edenlerin oranı yüzde 1.3. Ailelerin yüzde 16.4’ü ise birden fazla göç yaşamış.

---

Çadırda yaşama pahasına geri döndüler
Görüşülenlerin sadece yüzde 11.7’si ani bir şekilde yerleşmek zorunda kaldıkları kentte yaşayabilme olanaklarına sahip olamadıklarından eski yaşamlarına geri dönüş yapmış. Yani geri dönenler, zorunlu göç mağdurlarının en yoksulları aslında. Geri dönüş yapmamış olanların yüzde 82.6’sı ise dönmeyi istiyor.
Elif Görgü