Dolaylı vergiden ekonomik durgunluk sinyali

Tüketim ve bağlı olarak ekonomik aktivitedeki canlılığın göstergesi kabul edilen dolaylı vergi tahsilatında yılın ilk sekiz ayındaki düşük artış, ekonomide yavaşlama işareti verdi.
Bütçe gelirlerinin hâlâ büyük bölümünü oluşturmaya devam eden yurttaşların tüketiminden alınan KDV, ÖTV gibi dolaylı vergilerde ocak-ağustos dönemindeki tahsilat geçen yılın eş dönemine göre “reel” olarak sadece yüzde 3.7 arttı. Uzun yıllar boyunca bütçe giderlerinin en büyük finansman kalemini oluşturan yurttaşların tüketiminden alınan dolaylı vergilerin payı, bu yıl yurtiçi talepteki yavaşlamanın etkisiyle gerileyerek sekiz ayın ortalamasında yüzde 64.2’ye indi.
Tahsilat yerinde saydı
Maliye Bakanlığı verilerine dayanarak yapılan hesaplamaya göre KDV, ÖTV, banka ve sigortacılık işlemleri, şans oyunları, cep telefonu ve damga vergileri ile harçlar gibi “dolaylı vergiler”de, ocak-ağustos döneminde 74 milyar 131.9 milyon YTL’lik gelir tahsil edilerek Maliyenin kasasına girildi. Dolaylı vergilerde tahsilat tutarı geçen yılın aynı dönemine göre cari olarak yüzde 14 artış gösterdi.
Ancak tüketici fiyat endeksinin (TÜFE) sekiz aylık ortalamalarına göre yüzde 9.9 olarak hesaplanan yıllık enflasyondan indirgendiğinde dolaylı vergilerdeki reel artışın sadece yüzde 3.7 olduğu görüldü. Söz konusu oran, vergi idaresinin artan etkinliği ve belge ve kayıt düzeninin iyileştirilmesi ve diğer çeşitli önlemlere karşın dolaylı vergi tahsilatının adeta yerinde saydığını gösterdi. Küresel ekonomideki tehditlerin yanı sıra iç siyasi ve ekonomik belirsizliklerin de etkisiyle tüketici güvenindeki azalmanın, yurttaşların dolaylı vergi doğuran harcamalarını kısma eğiliminde etkili olduğu görüldü.
Reel artışta azalma var
Devlet, ocak-ağustos döneminde yurttaşların tükettiği akaryakıt ve doğal gaz ürünlerinden aldığı ÖTV yoluyla toplam 15 milyar 871.7 milyon YTL gelir elde etti. Söz konusu tahsilat, geçen yılın aynı dönemine göre cari olarak yüzde 12.9 artarken, reel bazda sadece yüzde 2.7 artış gösterdi. Akaryakıt ve doğal gazdan elde edilen ÖTV geçen yılın ilk sekiz ayında 14 milyar 53.3 milyon YTL olmuştu.
Sigara ve tütün mamulleri tüketenlerin fiyatın içinde olmak üzere satıcılara ödediği, bunların da Maliyeye aktardığı ÖTV’nin geçen yıl ilk sekiz ayda 6 milyar 353.3 milyon YTL olan tutarı, bu yıl aynı dönemde 7 milyar 71.4 milyon YTL’ye ulaştı. Söz konusu gelirlerdeki reel artış yüzde 1.24’te kaldı.
Motorlu taşıt satın alanlardan sekiz ayda toplam 2 milyar 701.2 milyon YTL ÖTV geliri elde edildi. Bu gelirlerin reel olarak sadece yüzde 0.57 arttığı hesaplandı. Bu gelişmelerle sekiz aylık toplam ÖTV geliri sadece yüzde 1.49 reel artışla 27 milyar 868.3 milyon YTL oldu.
Alkollü içkilerden sağlanan ÖTV geliri ise sekiz ayda yüzde 9.7 oranında cari artışla 1 milyar 447.3 milyon YTL oldu. Enflasyondan indirgendiğinde, söz konusu gelirlerde geçen yıla göre yüzde 0.2 oranında bir reel düşüş yaşandığı belirlendi.
Kolalı gazozlardan elde edilen ÖTV geliri ise yüzde 2.3 oranındaki bir reel artışla 132.3 milyon YTL oldu.
KDV geliri azaldı
İç talep göstergelerinin başında gelen dayanıklı tüketim maddeleri ile diğer malların tüketiminden elde edilen toplam ÖTV gelirinin ise cari olarak yüzde 6.6’lık bir düşüşle 544.5 milyon YTL’ye gerilediği dikkat çekti. En yaygın dolaylı vergi kalemi olan ve yurttaşların tükettikleri tüm malların fiyatı içinde yer alan KDV’de sekiz aylık tahsilat, geçen yılın eş dönemine göre yüzde 6.7’lik nominal artışla 11 milyar 607.1 milyon YTL oldu. Nominal artış oranı enflasyondan arındırıldığında KDV gelirinde reel bazda ise yüzde 3 dolayında bir düşüş yaşandığı dikkat çekti. Söz konusu düşüş, yurttaşların tüketiminde geçen yıla göre yaşanan reel daralmaya işaret ediyor.
Ocak-ağustos döneminde dahilde KDV tahsilatı reel olarak azalırken, ithal ürünlerden yapılan KDV tahsilatında hızlı bir artış olduğu gözlendi. Anılan dönemde ithal ürünlerde KDV tahsilatının toplam tutarı cari olarak yüzde 23.1, reel bazda da yüzde 11.99 artışla 20 milyar 879.3 milyon YTL’ye ulaştı. Gümrük vergileri ve diğer işlem vergileriyle birlikte sekiz ayda dış ticaretten elde edilen toplam vergi geliri 22 milyar 861.7 milyon YTL’ye ulaştı.
Gelir, kurumlar ve servet vergilerinden oluşan “doğrudan” vergilerde ise 8 aylık tahsilat 41 milyar 285.7 milyon YTL düzeyinde gerçekleşti. Geçen yılın ilk sekiz ayında doğrudan vergilerin toplamda yüzde 34.5 olan payı, bu yıl yüzde 35.8’e yükseldi. (Ankara/ANKA)