KIRKYAMA

11 Şubat günü, Meclis Anayasa Komisyonu'nda ittifakla kabul edilen TBMM Kadın-Erkek (K-E) Eşitliği Komisyonu Kurulmasına İlişkin Kanun Teklifi'nin görüşülmeye başlanmasının, söz alan milletvekillerinin dillerine ve bakış açılarına egemen olan kadın bakış açısının ve feminist söylemin yarattığı memnuniyet, AKP'li dört kadın ve bir erkek milletvekilinin son anda verdiği önergeyle komisyonun adının K-E Fırsat Eşitliği Komisyonu olarak değiştirilmesiyle hayal kırıklığına dönüşmüştür.
Devlet Bakanı Nimet Çubukçu, uluslararası terminolojiye uygunluk sağlanması açısından bu ismi tercih ettiklerini; TBMM Anayasa Komisyonu Başkanı Burhan Kuzu, isme takılıp kalmayı doğru bulmadığını, fırsat kelimesinin girmesiyle çok fazla bir şeyin değişmeyeceğini ifade etmiştir. Bu gelişme, erkek egemen anlayışın ve daha önceki yasal değişikliklerdeki samimiyetsizliğin yeni bir göstergesidir. Çünkü,
* K-E Eşitliği Komisyonunun kurulması, kadın örgütlerinin talepleri nedeniyle değil, AB'nin dayatmasıyla gerçekleştirilmeye kalkışılmıştır. Nitekim kanun teklifinin gerekçesinde de buna vurgu yapılmıştır.
* K-E Eşitliği Komisyonu ile K-E Fırsat Eşitliği Komisyonu isimleri arasında çok önemli farklılıklar vardır. Komisyona, Fırsat Eşitliği adı verilmesi fiili/gerçek eşitlik yolunda geri atılan bir adımdır ve kanunun içeriğinin ve komisyonun görev ve yetkilerinin yorumunda daraltıcı bir etki yaratacaktır.
Şöyle ki; biçimsel eşitlik modeli, aralarındaki farklılıkları dikkate almaksızın örneğin, kadınlarla erkeklerin eşit olduğu ve benzer şekilde muamele görmeleri esasına dayanmaktadır.
Bu durum "gruplar"a ilişkin dezavantajların giderilmesi ihtiyacının savunulmasına yol açmıştır. Kadınlar grup olarak uzun yıllardır, daha radikal, grup temelli çözümler gerektiren dezavantajlar yaşamaktadırlar. Bu nedenle bireyin cinsiyetini göz ardı eden bireysel bakış açısına karşılık, dezavantajlı grup temelli bakış açısı, bu etmenlerin göz önünde bulundurulmasını ve korunması gereken grupların gerçek durumlarına ilişkin kararlar alınmasını talep etmektedir. Sonuçlarda veya çıktılarda eşitliği amaçlayan bu tür eşitlik "fiili eşitlik" olarak adlandırılmaktadır. Fiili eşitliğin gerçekleştirilmesinde başvurulan yöntemlerden biri olumlu ayrımcılıktır.
Diğer bir eşitlik modeli ise fırsat eşitliğidir. Bu biçimsel eşitlik ile fiili eşitlik arası bir modeldir. Fırsat eşitliği modeli, eşitlik önündeki engelleri kaldırmayı öngörmektedir. Bu model daha fazla fırsat yaratmakla birlikte, örneğin kadınların bu fırsatlardan daha fazla yararlanmasını garanti etmemektedir. Çünkü bu grupların kapasiteleri, içinde bulundukları sosyal dezavantajlar nedeniyle sınırlıdır. Dolayısıyla fırsat eşitliği modeli, kadın erkek arasında var olan mevcut eşitsizlikleri gidermeyi değil, sadece taraflara "eşit muamele" edilmesini öngören bir modeldir ve mevcut eşitsizliği korur.
* Fırsat eşitliği modeli, fiili eşitliği sağlayamadığı için, birçok Avrupa ülkesi ve diğer Batılı ülkeler tarafından artık kullanılmamaktadır.
* İsim değişikliğiyle 2006-17 sayılı Başbakanlık Genelgesi'nde öngörülen TBMM K-E Eşitliği Komisyonu taahhüdünün gerisine düşülmüştür.
* İsim değişikliği ayrıca fiiliyatta ve sonuçlarda eşitliği öngören Kadınlara Yönelik Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi'ne (m.2, 4) aykırıdır. Belirtmek gerekir ki sözkonusu Sözleşmeye aykırılık, Anayasanın 90. maddesinin ihlalini oluşturur.
* Öte yandan Kanun Teklifinin içeriği de eleştiriye açıktır. Şöyle ki, Komisyon karar alma gücü olmadığı, resen harekete geçemeyeceği için, fiiliyatta ve sonuçlarda eşitliği sağlaması olanaklı değildir. Ayrıca ihtisas komisyonu olarak öngörülen ve yirmibeş üyeden oluşacak komisyona erkek milletvekilleri üye olabilecektir.
Görüşmeler 17 Şubat’a ertelenmiş durumda. "İsme takılıp kalmayın, isim önemli değil, fırsat kelimesiyle çok fazla şey değişmez" diyenlere, siz isme takılıp kalmayın, fırsat kelimesinin kanuna girmesiyle çok şey değişecektir, diye sesleniyor ve kadınların bir talebinin daha hüsranla sonuçlanmayacağını ümit etmek istiyorum.
Doç. Dr. Kadriye Bakırcı İTÜ İşletme Fakültesi