Obama ancak hasar denetimi yapabilir

Tarihsel sosyolojinin önemli isimlerinden Immanuel Wallerstein, geçtiğimiz yıl yitirdiğimiz tarihçi Faruk Tabak anısına düzenlenen etkinlik kapsamında bir konferans verdi. İstanbul Bilgi Üniversitesi’nde önceki akşam gerçekleşen konferansta, ABD hegemonyasının ciddi bir gerileme halinde olduğuna vurgu yapan Wallerstein, yaşanan son kriz hakkında da önemli saptamalarda bulundu.
BUSH’UNKİ
‘MAÇO MİLİTARİZM’Dİ
“Jeopolitika ve Dünya Ekonomisi: Bir Dönüşüm Krizi” başlıklı bir sunum yapan Wallerstein, 1980’lerin başında öne çıkan küresel, neoliberal iddialardan bugün söz edilemeyeceğini, küresel kapitalizmin bugün ciddi bir çöküş içinde olduğunu söyledi.
Barack Obama’nın başkan seçilmesinin sadece ülkesi ABD’de değil, dünyada yankı bulduğunu hatırlatarak, bunda ‘maço militarizm’ diye tanımladığı önceki ABD Başkanı Bush’un politikalarına duyulan tepkinin de payı olduğuna vurgu yaptı. Bush ve ekibinin ABD’nin hegemonik gücündeki gerilemeyi işgaller ve savaşlar yoluyla gidermeye yöneldiğini, ancak bunda başarılı olamadıklarını söyledi. ABD’nin dünyanın ‘hegemon gücü’ olduğu iddiasının ancak 1960’lı yıllar için geçerli olduğunu belirten Wallerstein, uzun bir süredir ABD’nin bu açıdan yaşadığı geriye düşüşün, Afganistan ve Irak işgalleriyle giderilemeyecek kadar derin olduğuna dikkati çekti.
Wallerstein günümüzde, Batı Avrupa, Çin, Japonya, Hindistan, İran gibi pek çok ülkenin farklı düzeylerde de olsa güç merkezleri olabildiği saptamasına yaptı. Türkiye ile ilgili olarak da, ABD askerlerinin Türkiye üzerinden Irak’a geçişine dair tezkerenin reddedildiği 1 Mart sürecine atıf yaparak, “ABD ile baş edebilecek güçte olmayan Türkiye gibi ülkeler bile yeri geldiğinde ABD’ye kafa tutabiliyor ve en azından ona engel çıkarabiliyor.”
OBAMA NE YAPABİLİR?
Sunumu sırasında, “Irak aslında nükleer silaha sahip olduğu için değil, olmadığı için ABD’nin hedefi oldu” gibi ironik değerlendirmeler de yaptı.
ABD’de başlayan son ekonomik krizin, kapitalizmin yapısal bir krizi olduğunu dile getiren Wallerstein, “Peki Obama, ABD’yi hegemonik bir güç olarak yeniden yükseltebilir mi?” sorusuna, “Obama’nın gücü, ancak ABD’nin gücünün bir türevi olabilir. Bunu belki biraz değiştirebilir, ama çok değil” biçiminde yanıt verdi.
Wallerstein Obama’nın yapabileceği en ileri şeyi ise, ‘hasar denetimi’ kavramıyla tanımladı. Hasar denetimini bir tür ‘fakirlik yardımı’ önlemleri olarak tarif eden sosyal bilimci, dünyada bu krizin etkisini yaşayan diğer ülkelerin yapabileceklerinin de bundan öteye geçemeyeceği ön görüsünde bulundu.
KRİZİN KÖKLERİ
ÇOK DERİNDE
Wallerstein, son krizin, 500 yıllık kaynakları olduğunu ve sonunun nereye varacağına dair bugünden net bir şey söylemenin mümkün olamayacağını dile getirdi. Amerikalı sosyal bilimci, bugün ABD, Rusya ve diğer bütün büyük güçlerin, asıl korkusunun doğabilecek büyük ayaklanmalar olduğuna dikkat çekti.
300 kişilik salonun tamamen dolduğu ve çok sayıda kişinin de ayakta dinlemek zorunda kaldığı konferansın sonunda Wallerstein gelen soruları da yanıtladı. Küresel ekonomik krizin hangi sonuca bağlanabileceği sorusu karşısında Wallerstein, ‘faşizmi’ ima ederek, ‘İki tür sonuca ulaşabilir. İlki hiyerarşik, baskıcı, antidemokratik bir sistem’ derken, ikinci ihtimali de, ‘demokratik, eşitlikçi bir sistem’ olarak adlandırdı.
Immanuel Wallerstein’a ucuz işgücünün yeni bir kölelik biçimi olup olmadığına dair diğer bir soruya ‘Kölelik tarifi yeni değil. Ama kapitalistler, sermaye birikiminden başka bir şey düşünseler zaten kapitalist olmazlar. Yer yer farklı davranmaları ise, karşılaştıkları zorlamalar karşısında manevralara başvurma ihtiyacından başka bir şey değil,” yanıtı verdi.
(İstanbul/EVRENSEL)
Fatih Polat