20 Nisan 2009 00:00
Afgan Rubik küpü
Afganistan, her şeyin mükemmel bir biçimde bir birini tamamlamasıyla oynanan, sinir bozucu yap boz oyunu Rubik Küpünü daha çok andırsa da, Asyanın kavşağı, imparatorlukların mezarlığı, Büyük Oyun gibi metaforları da kendinde topluyor. Obama yönetimi için kurnazlık, Orta Asya halkını yırtan savaşa içsel ve dışsal olayların her ikisi tarafından bir zamana sıkıştırılmış yap bozu, nasıl çözeceğini düşünmektir. İlk bakışta, 21 bin ek ABD askeri gönderme kararı, askerlerin bir farklılık yaratacağı yanılsaması ve 2005teki feci hatayı unutmak olarak görünüyor.
Afganistan, her şeyin mükemmel bir biçimde bir birini tamamlamasıyla oynanan, sinir bozucu yap boz oyunu Rubik Küpünü daha çok andırsa da, Asyanın kavşağı, imparatorlukların mezarlığı, Büyük Oyun gibi metaforları da kendinde topluyor. Obama yönetimi için kurnazlık, Orta Asya halkını yırtan savaşa içsel ve dışsal olayların her ikisi tarafından bir zamana sıkıştırılmış yap bozu, nasıl çözeceğini düşünmektir. İlk bakışta, 21 bin ek ABD askeri gönderme kararı, askerlerin bir farklılık yaratacağı yanılsaması ve 2005teki feci hatayı unutmak olarak görünüyor.
2005 baharında, daha sonra Afganistanın güneyinde NATO güçlerinin komutanı olan İngiliz General David Richards, Kandaharda bir konferansta, Helmandda Talibanı bitirmek için Afganistandaki mevcut NATO askerlerinin 4 kat fazlasının gerektiğini söyledi. Üç yıl sonra Helmand, tartışmasız ülkedeki en tehlikeli yer oldu. Eski İngiltere Dışişleri Servisi Yetkilisi Rory Stewart, 2005te askerlerin sayısını artırma kararı aldıklarında henüz isyanın olmadığını söyledi. Ama Taliban, ülkenin yüzde 54ünü kontrol altına aldı. Bugün yüzde 72sini yönetiyor ve bu yüzdelik artıyor. Şubatta Taliban militanları Kabile saldırdı, çok sayıda insan öldü, hükümet binaları kuşatıldı.
Yanılsama, 38 bin ABD ve 50 bin NATO askerine 21 bin daha eklemenin bir fark yaratacağını düşünmektir. ABD 500 bin askeriyle 67 bin kilometrekare alana ve 19 milyon nüfusa sahip Güney Vietnamı yenemedi. Afganistan, iki kat fazla nüfusa ve 250 bin kilometrekare alana sahip. İngilterenin Afganistandaki en üst düzey askeri yetkilisi Mark Carleton-Smith, Sunday Timesa açık açık Bu savaşı kazanamayacağız dedi. Son NATO toplantısında Avrupalılar, asker sayısını artırmama kararı aldılar. Anketler, Almanların, Fransızların ve İtalyanların çoğunun, Afganistana daha fazla asker gönderilmesine karşı olduğunu gösteriyor. 2005teki askeri artış, sadece Talibanı canlandırmadı, savaşı Pakistana da taşıdı ve şimdi Svat Vadisinin ve kuzeybatı ile aşiret bölgelerinin yönetimini elinde bulunduran Pakistan Talibanını yarattı. Bu savaşta 1500ün üzerinde Pakistan askeri ve çok sayıda sivil öldü, İslamabata en azından 35 milyar dolara mal oldu. Savaş, Pakistan ve Hindistan arasındaki tansiyonu da yükseltti. Hindistan, Taliban saldırılarına karşı Afganistanda kurduğu paramiliter Hint-Tibet sınır karakolunu iptal etti. Fakat şimdi Pakistanlıların geleneksel düşmanının, sınırın iki tarafında da askerleri var. Hindistan ve Pakistan 1947den beri sınır sorunlarıyla ilgili üç kez savaştı ve bugünlerde Hindistan, ordusu büyük bir genişleme peşinde. Seçimlerde önemli bir pozisyona gelen sağcı Hindu radikaller, Pakistan kökenli Mumbai saldırısına askeri bir misilleme istiyorlar. Afganistandaki Taliban lideri Molla Ömere göre, Afganistandaki işgal güçlerine karşı birlikte savaşmak üzere Pakistanın Taliban fraksiyonlarıyla bit ittifak oluşturuldu. Ömerin sözleriyle bu ittifak, Pakistan kolluk kuvvetlerine ve Pakistandaki birkaç Müslüman aşiret bölgesine karşı ateşkes ilan etti ve NATO ve ABD güçlerine karşı savaşacaklarını duyurdu. Pakistanlı Emekli General Talat Masooda göre, bu ittifak Svat Vadisindeki ateşkesle gerçekleşti.
İranın iddiaları da, ABDnin Afganistan Savaşını bölgesel bir sorun olarak gördüğünü ancak, Beyaz Sarayın, Güney Asyanın belalı sorunlardan biri olan Keşmir sorunuyla da karşı karşıya kalacağı yönünde. Rubik küpünün bütün parçalarının birleştirilmesi, Obama yönetiminin ABDnin yalnızca masada bir oyuncu olduğunu görmesi, Afganistan içinde ya da dışında oyundaki diğer parçaların ilgilerini ve her iki tarafa da eşit ağırlık vermesi gerektiğini anlamasıdır. Obama yönetiminin sakınması gereken, Afganistanı sadece daha fazla istikrarsızlaştıran 2005teki gibi askeri bir saldırganlığı artırmaktır; kendisiyle aynı fikirde olmayan insanlarla konuşmayı reddetme taktiğini sonlandırması, öldürmesi gerektiği gibi.
CONN HALLINAN 14 Nisan 2009