Paket eşitsizliği kaldırmıyor!

Diyarbakır Sanayici ve İşadamları Derneği (DİSİAD) Başkanı Raif Türk, hükümetin bölgeler arası eşitsizliği ve işsizliği ortadan kaldırma iddiası ile açıkladığı, “Teşvik ve İstihdam Paketi”ni gazetemize değerlendirdi. Ülkeyi 4 yatırım bölgesine ayıran paketin, mevcut haliyle bölgeler arası eşitsizliği ortadan kaldıramayacağını belirten Türk, Diyarbakır’ın da yer aldığı 4. bölgeye verilen teşvikin yüksek ulaşım maliyetleri nedeniyle Batı’daki yatırımcıların Bölge’ye yöneltilmesini sağlayamayacağını belirtti.
Başbakan Erdoğan son Teşvik Paketi’ni açıklarken, bu paketin bölgeler arası eşitsizliğe son vereceğini söylemişti. Sizce bu paketin Bölge’deki yatırımlar bakımından iddia edildiği gibi bir etkisi olacak mı?
Öncelikle bu Teşvik Paketi’nin öncekilere göre daha düzgün hazırlanmış olduğunu gördük. Fakat amacına ulaşır mı, yeterli mi? Hayır. Bu şekilde amacına ulaşmaz. Krizin etkilerinin hafifletilmesi bakımından bir yararı olur. Ama bölgeler arası eşitsizliği giderecek bir paket değil. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerimiz en geri kalmış bölgelerimiz. Ve bu bölgelerimizin en önemli sektörleri mermer ve maden sektörleridir. Maden sektörü bazı boyutlarıyla teşvik edilmiş görünüyor. Fakat burada da izabe fırınlarının (maden ergitme ocağı) kurulması gibi büyük çapta tesislere bağlanması, madenciliği çok fazla geliştirmez. Aksine sınırlar. Büyük derken çok çok büyük işletmeler ve rezervler bundan yararlanabilir. Daha küçük rezervler, daha orta boy işletmeler bu maden teşvikinden yararlanamayacaklar. Bir diğer yanlış yönü, her ne kadar 4 bölgeye ayrılmışsa da birinci bölgede vergi ödeme oranı yüzde 10, ikinci bölgede yüzde 8, bu oran 4. bölgede yüzde 2’ye kadar düşüyor. Aynı ürünü hem Yalova’da, hem Düzce’de, hem de Kars’ta, Hakkâri’de destekliyorsanız yüzde 6’lık bir vergi farkı için kimse Doğu’ya gelmez.
Bölge’nin hem rezerv hem de yatırım bakımından en önemli sektörlerinden mermer, teşvik kapsamı dışında…
Mermer, Doğu ve Güneydoğu’nun en önemli sektörüdür. Yıllarca insanlar ümidini GAP’a bağladı, devlet yıllarca para akıttı. Fakat GAP’ta gelinen aşamaya bakılınca Urfa’da bir başarı elde edildi. O da tozlaşma ve çoraklaşma nedeniyle yarım kaldı. Şimdi daha büyük paralar vererek o çoraklaşmayı gidermeye çalışıyorlar. Yine aynı şekilde şimdi eleştirilere kulak verilmezse çok geçmeden bu paketin de amacına ulaşmadığını göreceğiz. İstihdamda, ihracatta, göçü önlemekte mermer ve maden önemli bir yerde duruyor. Böyle bir durumda siz madeni, mermeri teşvik etmezseniz, var olanları da kaybedersiniz. Teşvikin ikinci eksik bir yanı, var olan işletmeleri kapsamıyor olmasıdır.
Bu pakete yapılan eleştirilerden biri de Bölge’de hem ucuz işgücüne dayanan, hem de kirli sanayi olarak değerlendirilen konfeksiyon, plastik gibi sektörlerin desteklenmesi…
Kirliliğini bırakalım. Teknik açıdan belki bir çözümü bulunabilir. Plastiğin hammaddesi nereden getirilecek? Bunun da taşınmasına dünyanın parası verilecek, hiç değilse taşımada destek verin. Makine için hammadde nereden gelecek veya elektronik nereden gelecek? Büyükşehirlerden gelecek. O zaman navlunu (taşıyıcı tarafından, taşınacak yük için istenen ücret) destekleyin. O zaman bir anlamı olur.
Paketin mevcut haliyle yatırım ve istihdamla ilgili sorunları çözemeyeceğini söylüyorsunuz. Peki, o zaman ne yapmak gerekiyor?
Birincisi süre çok kısa, o kısa süre için kimse hem Batı’dan tesisini söküp buraya getiremez, hem de burada cesaret edip yatırımlara imza atamaz. Sürenin hiç değilse 10-15 yıl uzatılması gerekli. İkincisi, maden ve mermer muhakkak desteklenmeli. Üç, mevcut yatırımlar korunmalı, desteklenmeli. Dört, navlun desteği getirilmeli. Bunlar bir araya getirildiği zaman bu Teşvik Paketi kısmen de olsa amacına ulaşır diye düşünüyorum.
(Diyarbakır/EVRENSEL)
Yusuf Karataş