Batmanlı genç kızlar çözümün farkında

Batman ve kadın deyince artık herkesin aklına intiharlar geliyor. Aslında Türkiye genelindeki intihar oranlarına baktığımızda, Batman 56. sırada. Ancak Batman’da birkaç yıl öncesinde başlayan ve dikkat çekici olan süreç, kadın intiharlarının erkeklerinkinden fazla olması. Türkiye’de ve dünyada erkekler kadınlardan daha çok intihar ediyor, Batman’da ise tam tersi. Her ne kadar buradaki intiharların bazılarının aslında intihar süsü verilmek istenmiş kadın cinayetleri olduğu sanılsa da, ne yazık ki bunu kanıtlayacak gerekli araştırma yok.
Birleşmiş Milletler, 2006 yılında 36 kadının intihar haberlerinin ardından bölgeye raportör gönderdi. Yapılan araştırmaya göre 2001-2006 yılları arasında Batman’da 80 kişi intihar ederken, 402 kişi de intihar teşebbüsünde bulundu. Teşebbüs edenlerin 281’i, intihar edenlerin ise 43’ü kadın. Bir başka araştırmaya bakalım. Batman Selis Kadın Dayanışma Derneği bir anket çalışması yaptı. 100 kadına sorulan sorulardan biri: “Yaşamınız boyunca intiharı anlık da olsa hiç düşündünüz mü?”
‘Hayır düşünmedim’ diyenlerin oranı yüzde 46. ‘Evet düşündüm ve denedim’ diyenler yüzde 15, ‘Evet düşündüm ama denemedim’ diyenler yüzde 39. Kadınların yüzde 54’ü intihar etmeyi en az bir kere düşünmüş.
YÜZDE 78’i ZORLA EVLENDİRİLİYOR
Batman’ın savaştan artakalan yoksulluğu, işsizliği ortada. Bu tür sıkıntıları dünyanın her yerinde olduğu gibi Batman’da da kadınlar yükleniyor. Ekonomik bağımsızlığı olmayan, siyasi ve sosyal hayata katılamayan kadın için tek çare olarak geriye evlilik kalıyor ve evlilik, kadının yaşamının en önemli parçasını oluşturuyor.
Peki Batman’da kadınlar nasıl evleniyor? Selis’in anketine göre kadınların yüzde 62.50’si görücü usulüyle evleniyor. Yüzde 15.63’ü berdel ile, yüzde 9.38’i kaçarak, yüzde 12.50’si de flört ederek... Ne kadar azının “istediği erkekle” evlendiği ortada.
Bunun üstüne, kumalık, yoksulluk, küçük yaşta evlenme, çok çocuk doğurma gibi sıkıntıları da ekleyince, kadın hayatının Batman’da da ne kadar zorlu olduğunu anlamamak mümkün değil.
ÇALIŞMAMIZA İZİN VERMİYORLAR
Batmanlı kadınları bu kadar zorlayan yaşamı anlayabilmek için Koçerler Mahallesi’ne gidiyoruz. Bu mahalle; yoksulların, göçle Batman merkeze yerleşmek zorunda kalanların yaşadığı bir bölge. İntihar edenlerin 15-25 yaş arası kadınlar olmasından hareketle, gençlerle konuşuyoruz daha çok. Adını vermeyen bir genç kızı yolda durduruyoruz. Sorunlar bunaltmış olacak ki hemen sıralıyor hızlıca: “Batman’da erkekler kadınların çalışmasına izin vermiyor. Mesela burada genelde pamuk yetiştiriliyor, pamuğa gitmelerine bile izin vermiyorlar. Evden çıkmalarına bile izin vermiyorlar. Ben istediğim zaman istediğim yere gidemiyorum. İstediğim saatte evden çıkamıyorum. Tiyatroya, sinemaya gitmeyi çok istiyorum. Her saatte gidemiyorum. Sonra küçük yaşta evlilik sorunu var. Ailenin belirlediği kişiyle evleneceksin, adam hangi yaşta olursa olsun. Kadın intiharı var. Nedeni şu; aile kabul ettikten sonra kıza danışmadan onu başkasına vermeleri... Kızın belki bir sevdiği var ama kızı başkasına verirlerse, kızın tek çözüm yolu intihar kalıyor. Töre cinayeti de var burada tabii. Evden kaçarsa töre cinayeti olur. Yine bir erkekle yakalanırsa töre cinayeti...”
DÜĞÜNE GİTTİĞİ İÇİN DÖVDÜLER
Anlattıkça kızıyor, çoluk çocuk etrafımızı sarınca da uzaklaşıyor. Hemen bir başka genç kıza yaklaşıyoruz. O da “zorla evlendirme” olarak açıklıyor intiharları: “Valla her sorun da kadınlar için. Yoksulluk var. Sevmek suç. Dışarı çıkamazsın, ilkokul okursun daha fazla okuyamazsın. Güneydoğu’da kadınsan hiçbir istediğini yapamazsın. Bir arkadaşımız vardı. Düğüne gittiği için abisi dövdü. İntihar etti. 20-22 yaşındaydı. Niye düğüne gitmiş, niye pantolon giymiş diye dövmüştü abisi...”
Kızlar sorunların farkında, belli ki bunalmışlar fare kapanında gibi yaşamaktan. Ancak engellerin nasıl aşılabileceğine dair bir umutları ya da planları olmadığı da anlaşılıyor. “Nasıl çözülür sorunlar” sorumuzun karşılığı genelde “Bilmiyorum” oluyor.
SEVDİĞİNE KAVUŞAMADI, İNTİHAR ETTİ
Mahallede dolaşırken bir bahçenin her yaştan kadınlar ve çocuklarla dolu olduğunu görüp yaklaşıyoruz.
Başörtülü, esmer, güzel gözlü, 15 yaşındaki bir kızla sohbet ediyoruz.
- Niye intihar ediyor genç kızlar?
- Ya sevdiğine verilmiyor, ya zorla evlendiriliyor; kendi yaşına, kendi suyuna huyuna göre olmayan biriyle... O yüzden de intihar ediyor.
- Sen hiç tanık oldun mu?
- Benim çevremde geçen yıl oldu. O da sevdiğine kavuşamadığı için öldürdü kendini.
- Ya sen?.. Sen böyle sorunlar yaşadın mı?
- Ben okuyorum. Benim ailem iyidir.
- Batman’da kızların eğitim durumu nedir sence?
- Kızların hayatları ailelerine bağlı. Kimi aile okutmaz, genellikle ağabey tarafından okumaya tepki olur. Ama bazı aileler böyle değil. Anne baba okumamıştır, ağabeyler de okumamış ama küçük kardeşlerin okumasını isterler...
- Neden ağabey kardeşi okusun istemez ki?
- Diyorlar liseyle giderse kız tacize, tecavüze uğrar. Namus meselesi diyorlar.
- Sen eğitimine devam edersen nasıl bir meslek istiyorsun?
- Ben avukat olmak istiyorum ya da sınıf öğretmeni. Ailem arkamda oldukça okumayı düşünüyorum. Ailem arkamda olmazsa olmaz zaten. Bana göre ben de o kadar serbest bir kız değilim. Abilerim izin vermezler tek başıma çarşıya çıkmama.
- Genç kızlar tek başına çarşıya çıkmamalı mı sence?
- Bence tek başına gitmesi doğal bulunmaz. Bilmiyorum valla. Bence her şey kadının elinde.
ERKEKLER BİZDEN DAHA DEĞERLİ
Konuşması bitince “Fatma ile konuşun” diyor; “Fatma iyi konuşur.”
Fatma çok çalışarak kazanmış Anadolu lisesini. 15 yaşında. Tane tane, düşünerek konuşmaya gayret ediyor. “Eskiden kadınlar daha çok eziyet görüyorlardı. Ancak şu anda dershane sayıları daha çok olmuş, okullar daha çok açılıyor. Artık millet daha bilinçli olmuş, cahillik daha azalmış. İnsanlar biraz da çocuklarını okullara gönderiyorlar” diyor.
Ancak yine de her şey tam olması gerektiği gibi değil. Kendi sorunlarını anlatıyor: “Benim de ailemle biraz sorunlarım var. Kız olduğum için. Ama o kadar fazla değil. Batman’da ailenin baskısı değil çevrenin baskısı daha çok. Diyelim bir kız okuyor, eğer komşusu tepki veriyorsa anne baba kızına tepki gösterir. Ancak çevre olumlu tepki verirse aile de olumlu bakıyor. Bence bu yanlış. Ben sorumluluklarını bilen bir genç kızım. Güneydoğu’da neyin yanlış olduğunu bildiğim için o tür şeylere karışmam. Daha çok derslerime çalıştığım için o sorunlarla karşılaşmıyorum. Ama gördüklerim de oluyor. Mesela kızlara da daha çok baskı oluyor, erkekler daha değerli oluyor. Erkekler bir adım daha önde...”
Fatma, Batman’ın basında yanlış tanıtılmasını eleştiriyor. Kentin, insanların sorunlarının çözümü için “örgütlülüğe” dikkat çekiyor: “Burada bir sürü kitle örgütü olsa, sendikalar olsa insanlar yanlışı görür. Yaşam iyiye gider. Bir genç kız bunalım yaşıyor, ailesi okuldan alıyor. Bence her şeyin başı okumak. Okuyunca insanlar yanlışlarını görürler. Birbirlerine karşı sorumluluklarını görürler” diyor.