Mutluluğun kapağı olur mu?

Avustralya’dan ilginç haberler var. Oralarda Coca-Cola (kısaca KK diyelim) artık çocukların ve toplumun iyiliğini düşünür olmuş; hatta tam yedi yıldır 12 yaş altındaki çocuklara yönelik reklam yapmıyormuş. Çocuklara reklam yapılmamasına ilişkin bir şirket politikası belirlenmiş; çocuklara yönelik reklam kesinlikle yapılmıyormuş. Çocuklar reklamlarda KK ürünlerini içerken gösterilmiyormuş. Çocuklara ürün tattırılmasına (buna alıştırma da denilebilir) son verilmiş. Okullara yönelik reklam yapılmasına da son verilmiş; şirket artık okulun “reklamdan arınmış” bir alan olmasına saygı gösterecekmiş. Şirketin markalarını taşıyan oyuncak vb. ürünlerin reklamları da, bu kurallar uyarınca, çocuklara yönelik olarak yapılmayacakmış.Şirket bir de web sitesi kurmuş (www.makeeverydropmatter.com.au) ve bu web sitesinden çocuklara ve anne babalara akıl vermeye başlamış. Bakın bu web sitesinde anne babalara ne öğütler verilmiş: “Çocuğunuz için yapabileceğiniz en iyi şeyler arasında, onun için iyi bir rol modeli, bir örnek olmanız gelir. Çocuğunuzun neler yediği ve ne kadar hareket ettiği üzerinde çok önemli bir etkiniz olduğunu unutmayınız. Ona örnek olmanız ve beslenme konusunda dengeli seçimler yapmanız, çocuğunuzun büyümesi ve gelişmesi açısından çok etkili olacaktır. Bütün çocuklar hareket etmelidir ve kendi ilgilerine uygun eğlenceli etkinliklere yönlendirilmeleri, onları sağlıklı ve enerjik olmaya teşvik edecektir. Bu konuda daha fazla bilgi edinmek isterseniz, lütfen aşağıdaki bölümleri inceleyiniz.”Neden?Anne babalara verilen öğütler, şirketin ve benzeri tüm şirketlerin kullandığı ortak söylemin bir örneği. Şirket, çocuklara ve topluma zarar verebilecek bir ürünü piyasaya sürer, okullar dahil her noktaya ulaştırır ve tüketilmesi için inanılmaz düzeyde reklam yapar. Sonra anne babalara ve çocuklara dikkatli olmak konusunda öğütler vermeye başlar. Buna “sorumlu” bir tutum adı verilerek, bireylerin “sorumlu” olması gerektiği söylenerek toplum aldatılmaya çalışılır.Öte yandan, bu söylemin ve “sorumlu” tutumun toplumdan gelen baskı ile ortaya çıktığını da vurgulamak gerekir. Bu baskının oldukça güçlü olduğunu, KK dışında McDonald’s, Pizza Hut, KFC gibi canavarlar da bu sene bir açıklama yaparak, “sorumlu” davranacaklarını açıkladılar. Açıklama, “Hızlı Servis Restoranları Endüstrisi” adına yapıldı ve bir dizi kurala dikkat edileceği belirtildi. Bu kurallar arasında, çocuklara uygun olmayan yiyeceklerin reklamlarının doğrudan çocuklara yönelik olarak yapılmaması ve okulların reklamdan arındırılmış bir alan olması gerektiği de bulunuyor.Türkiye’de durumKK ve benzeri canavarlar, Türkiye gibi ülkelerde yeterince baskı görmedikleri için çok daha rahat davranıyorlar. KK istediği gibi reklam yapmaktan hiç mi hiç çekinmiyor. Reklamdan arındırılmış hiçbir yer kalmayacak denli saldırganca reklam yapıyor. Çocuklara reklam yapmak bir yana, bebeklere seslenen bir reklam bile kullanıyor. Bu reklam tam bir saçmalık örneği olmasına karşın, basında yer aldığında hiç tepki almadı. Bu nedenle, bir KK şişesi formunda sunulan reklamı sizlerin de değerlendirmenize sunuyorum. Unutmadan, reklamın başlığı: “Mutluluğa kapak aç!”Merhaba küçük bebek!.. Sen daha yeni doğuyorsun. Bense 102 yaşındayım. Mutlu bir yüzyıl geçirdim ben. Karıma sımsıkı sarılabildiğim…Çocuklarımın anbean büyüdüğüne tanıklık ettiğim…Sevdiklerimle mutlu anlar paylaştığım…Dostlarımla güzel sohbetler edebildiğim…Güzel yolculuklara çıktığım…Bir sürü güzel insan tanıdığım…Güldüğüm, eğlendiğim, yediğim, içtiğim…Tam 102 yıl... Dile kolay!Mutluyum, güzel yaşadım ben. Hem de ne güzel. Bak işte şimdi de seninle tanışıyorum. Sen hayata yeni başlıyorsun. “İşin zor” diyecek bazıları. “Böyle bir zamanda değil de, daha güzel bir zamanda doğsaydın keşke” diyenler çıkacak… Sen onlara aldırmayacaksın, küçüğüm. Mutluluğun zamanı yok çünkü. Hem zaten insan geriye dönüp baktığında, sadece güzellikleri hatırlıyor. O yüzden ufak tefek şeylerle canını sıkma. Fırsatın varken seni mutlu eden şeyleri bulmaya bak. Hayatın tadını çıkar. Çünkü unutma, zaman hızla akıp gidiyor.Ben 102 yıldır buradayım. Hayat hakkında çok şey söyleyebilirim. Ama en önemlisi ne biliyor musun? Şu hayatta seni mutlu edecek o kadar çok şey var ki. Buralarda biraz zaman geçirince, sen de beni daha iyi anlayacaksın. Sen sen ol, dünyaya mutlu olmak için geldiğini aklından çıkarma! Dünyaya hoş geldin küçük bebek! Hoş geldin!..Mutluluk kapaksızdırKK, bu reklam dışında bir de “Mutluluk Kitabı” hazırlatmış. Kitabın içeriğinin, “Mutluluğa kapak aç” denli anlam dolu metinlerden oluştuğunu tahmin etmek güç olmasa gerek. Ünlü yıldızların mutluluğu nasıl bulduğunu anlatan nice gereksiz kitap zaten var. Ama daha da önemlisi, mutluluk ne şişeye girebilir, ne de şişeden çıkabilir. Mutluluğun kapağı olmaz, markası olmaz, reklamı olmaz. Kapağı olan bir şişenin içinden çıkanla mutlu olunmaz. Mutlu olmak için özgür olmak, adil bir dünyada yaşamak ve KK gibi canavarlardMutluluğun kapağı olur mu?an kurtulmak gerekir.
Doç. Dr. Serdar M. Değirmencioğlu