08 Şubat 2010 00:00
YEDİ İKLİM DÖRT BUCAK
Geçtiğimiz haftanın en ilginç olaylarından biri, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı sözcüsünün, ABDnin Ankara Büyükelçisi James Jeffreynin Türk siyasi yaşamına ilişkin açıklama yapmaktan kaçınması gerektiğini hatırlatmasıydı.
Geçtiğimiz haftanın en ilginç olaylarından biri, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı sözcüsünün, ABDnin Ankara Büyükelçisi James Jeffreynin Türk siyasi yaşamına ilişkin açıklama yapmaktan kaçınması gerektiğini hatırlatmasıydı.
Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü, Jeffreynin, bir gazeteye son birkaç gündür Türkiyenin iç politikasına yönelik bazı ifadeler sarf ettiğinin görüldüğünü hatırlattı. Sözcü, Diplomatik teamüller uyarınca büyükelçilerin görev yaptıkları ülkelerin iç politikası hakkında yorumlarda bulunmamaları beklenir. Bu itibarla Sayın Jeffreynin de bu konuya daha büyük hassasiyetle yaklaşmış olması ve Türk iç siyasi yaşamı hakkında beyanda bulunmaktan kaçınması gerekirdi dedi. Dışişleri, farklı ülkelere mensup birçok büyükelçiyi bugüne kadar benzeri konularda uyarmıştır ama ABD büyükelçilerinin uyarılması pek rastlanan bir uygulama değildir. Üstelik Mister, Türkiyenin hiç yabancısı değildir. Türkiye iç politikasına ilgisi de yeni değildir.
James Jeffery, ilk kez 1985 yılında Adanada görev yapıyordu. İncirlik Üssünün bulunduğu ilimizde ve 12 Eylül askeri darbesinin koşulları sürerken, ABD Körfez üzerinde projeler geliştirirken Sonra Ankaraya geçti ve dört yıl burada görev yaptı. Jeffery, resmen bir CIA görevlisiydi ve bunu herkes biliyordu. ABDnin pek çok büyükelçisi gibi, o da içişlerine müdahaleye, fikir beyana etmeye ve geleceğe yönelik belirlemelerde bulunmaya yetkili biriydi yani. Bunu gizli görüşmelerde, el altından zaten yapıyordu, geçtiğimiz hafta içinde iki büyük röportajla açıkça yaptı. Yadırganacak bir şey yok.
Söyledikleri önemli. Ordu ve siyaset ilişkilerine, Demokratik Açılım projesine ilişkin sözleri, ABDnin bu iki temel meselede görüşlerini açıklar nitelikteydi:
Biz Türkiyenin PKKya karşı askeri operasyonlarını destekliyoruz. Demokratik Açılımı da destekliyoruz. Bu konu çok hassas bir iç siyasi tartışma konusu. O nedenle biz konuşmuyoruz. Ama olay hiçbir şekilde bir Amerikan planı değil...
Kürt sorununu, Kürtlerin siyasi iradesini kırarak, Kürt siyasetçileri büyük ölçüde devre dışı bırakarak çözme gayretinin kökeninde ABDnin bulunduğu, artık resmen açıklanmış bulunuyor. Üstelik büyükelçi buna ilişkin bir tarih de veriyor: 2011 yılının Aralık ayı!.. Çünkü ABD, bu tarihe kadar Iraktan çekilmiş olacak ve bölgedeki işlevlerinin büyük bir bölümünü Türkiyeye devredecek.
Ordu ve siyaset arasındaki ilişkiler de bu bakımdan önemli. Çünkü bölgede artık AKPnin yürütmekte olduğu komşularla sıfır problem politikasının gerçekleşmesi gerekiyor ve bu konuda ordu ve hükümet arasında herhangi bir problem olmamalı. Ordunun sivil hayata müdahalesinin azaltılması, hatta tümüyle ortadan kaldırılması gerekiyor...General Başbuğun açıklamalarını dinledim. Başbuğ, demokrasiye bağlı olağanüstü bir lider. Bu parti 7 yıldır iktidarda. Bu partiyle, dünya görüşü farklı olan ordunun geleneğinden gelenler arasındaki ilişkilere bakarsanız, bazı sonuçlara varırsınız...
Özellikle Ortadoğunun önümüzdeki 20 yıl içinde alacağı yeni biçimin nasıl tasarlandığına ilişkin ipuçlarını görebileceğimiz röportajın, iç siyaseti ve iç siyaset ilişkilerini ilgilendiren yönlerinin ana çizgileri bu eksende görülüyor. Jefferynin sözlerine bakarak, İsrail ve Türkiye ilişkilerinde de son dönemlerde görülen gerilimin, ABD tarafından giderilmesi gereken bir sorun olarak değerlendirildiğini söyleyebiliriz. Dolayısıyla, ABD ile Arap ülkelerinin pek çoğu arasındaki ilişkilerin ana çizgilerinde bir değişim yapılmaksızın Türkiyenin rolünün etkin hale getirilmesi, önemli bir beklenti olarak ortada duruyor. Bazı kesimlerin, AKPnin Türkiyenin ana yönelimini Batıdan Doğuya çevirdiği yönündeki eleştirilerini ise büyükelçi mantıklı bulmuyor:
Her şeyden önce, Arap ülkelerinin çoğuyla yakın ilişkilerimiz var. Umman, Birleşik Arap Emirlikleri, Irak, Suudi Arabistan, Kuveyt, Mısır, Ürdün, Fas... Hepsi dünyadaki en yakın dostlarımızın arasında. Başka hangi ülkeler düşünülüyor bilemiyorum ama Arap ülkelerinin ve halklarının büyük çoğunluğu, Batının ve ABDnin yakın müttefikidir. Türkiyenin Batıdan kopup alternatife yöneldiği nasıl söyleyebilir?..
Jefferynin çok uzun zamandır Türkiye ve Ortadoğu sorunları üzerine uzman bir ajan olarak çalıştığını düşünürsek, Dışişlerinin yumuşak tepkisinin, hükümet politikalarının deşifre edilmesine karşı bir tepki olduğu sonucuna varabiliriz. Ama hakkını vermek lazım; bu işleri ondan daha iyi kim bilebilir ki?..
AYDIN ÇUBUKÇU