Umutlar zincire dolanıyor

Türkiye’de on binlerce insanın dolandırıldığı “Saadet Zinciri Titan”a benzer bir yapılanma, internet üzerinden hızla yayılıyor.
QuestNet adlı şirket, doğrudan satış (network marketing) yöntemiyle kısa yoldan zengin olmayı vaat ediyor. QuestNet kimilerine göre zengin olmanın bir yolu, kimilerine göre ise zincir yapısında bir dalavere oyunu. Her ne kadar uluslararası bir organizasyon da olsa, daha çok yoksulu çok olan ülkelerde yaygın. Kolay para kazanma şansı karşısında, içinde bulunduğu umutsuzluğun etkisiyle buna ikna olan insanların çok olduğu ülkelerde...
Türkiye’de de umudunu yitirmiş işsiz gençlerin yeni umudu olmuş Saadet Zinciri... 1997 yılında 30 bin kişinin kandırılarak milyonlarca lirasının gasp edildiği Titan Zinciri hafızalardaki tazeliğini korurken, nasıl oluyor da gençler bu işe dahil oluyor? İsim vermeden anlatıyorlar, işleyişi ve neden zincire dahil olduklarını.
F.T, 23 yaşında... Askerden geleli bir yıl olmuş. Gelir gelmez Kurtköy Sanayii’nde bir fabrikada işe başlamış. Fakat kısa süre sonra kriz gerekçe gösterilerek işten çıkarılmış. Uzun bir süreden beri iş arıyor. “Zaman zaman inşaat işleri çıkınca mahalleden ağabeyler bizi de alıyorlar, yanlarında çalışıyoruz” diyen F.T, bazen de taşıma işleri yaparak hayatını sürdürmeye çalışıyor.
Böyle sürüp giden günlerden birinde mahalleden bir arkadaşı, “Çok para kazanmak ister misin” sorusunun ardından iş teklifinde bulunmuş F.T’ye. “İşe bir ürün veya bir paket satın alarak girebiliyorsun. Arkadaşımın anlattığına göre bu işi yapıp çok kısa sürede ev, araba alanlar, hatta kendi işlerini kuranlar bile olmuş. E ben de uzun zamandır iş arıyorum, ‘Zaten kaybedecek bir şeyim yok’ deyip sağdan soldan borç buldum ve 1500 TL’lik tatil paketi satın alarak girdim işe...” Bu sözlerinin ardından sistemin işleyişini anlatıyor F.T: “Belli bir para ödüyorsun ve ödediğin para miktarı karşılığında sana bir ürün satılıyor ve sen de başka bir arkadaşını getirip bir ürün aldırırsan sen de para kazanmaya başlıyorsun. Getirdiğin arkadaşın da başka bir arkadaşını getirirse hem sen hem o arkadaşın para kazanıyor. Bu zincir böyle devam ediyor.”
İŞSİZLER KAHVESİ ÜYELERLE DOLU
“Hiç para kazandın mı” sorumuza, “İki arkadaşımı kattım bu işe, onlar da tatil paketi satın aldılar, ufak da olsa kazandım” cevabını alıyoruz. “Peki mahallede başka yapan var mı bu işi” sorumuza aldığımız yanıt, gençlerin bu işin içinde neden olduğunu ortaya koyuyor: “Mahalle işsiz dolu, yapan çok bu işi...” Bir kahvehanede alıyoruz soluğu. Saadet Zinciri’ndeki diğer gençlerle tanıştırıyor. Gençlerin ortak noktası hepsinin işsiz olması...
Önce biraz çekiniyorlar bu işle ilgili konuşmaya, sohbet ilerledikçe anlatıyorlar bu işte ne kadar para kazanılabileceğini. Şirket onları inandırmış buna... M.D. anlatıyor: “Benim bir arkadaşım var, sadece bu işle daire satın aldı, haftalık kazancı 2 bin dolar civarında. Sırf bu iş için mesleğini bırakmış doktorlar, avukatlar. Ben de o yüzden girdim bu işe...”
M.D. bunları anlatırken İsmail karışıyor söze sinirli bir şekilde ve M.D’nin anlattıklarının gerçek olmadığını söyleyerek itiraz ediyor: “Anlatılan şirkete beni de götürdüler.
M.D’nin burada anlattıklarının aynısını şirkette bana da anlattılar. Bu işte çok kısa yoldan köşeyi dönebileceğimizi, kendi işimizi kurabileceğimiz, birçok doktorun, polisin bu işi yaptığını anlatıyorlar. Yani insanı kandırmak için ellerinden geleni yapıyorlar. Bizim mahallede de birçok genç, işsizlikten bunaldığı için bu sözlere inanarak yanındaki arkadaşını kandırıp bu işe sokmaya çalışıyor, çünkü işe kattığı kişi sayısına göre para kazınıyor.”
Onlar kendi aralarında hararetli şekilde tartışırlarken sessizce tartışmaları dinleyen Oktay’a fikrini soruyorum. “Ben de girecektim bu işe ama sonradan vazgeçtim” diyor. Uzun süredir işsiz olduğunu, bir umut olarak gördüğünü ama sonradan güvenmediği için vazgeçtiğini belirtiyor. “Bu iş bu aralar Pendik’te özellikle işsiz gençler arasında çok yaygın” diyor Oktay; “geçenlerde Kavakpınar’a gittim arkadaşlarımla görüşmeye, baktım ki onlar da bu iş için birilerini ikna etmek için uğraşıyorlar, ikna etmek için de genellikle kullandıkları laflar şunlar: ‘Sen para kazanmak istemiyorsun anlaşılan. Bu işte 6 ayda daire ve araba alanlar var. Hep asgari ücrete çalışmak mı istiyorsun?..’ Özellikle işsiz arkadaşlar bu laflardan çabuk etkilenip bir umut olarak bakıyorlar...”
YOKSUL SEMTLERDE
Şirketin Türkiye yapılanmasında Bağcılar, Esenler ve Halkalı gibi dar gelirlilerin yaşadığı semtlerde ofis evler kurduğu iddia edilirken, bu evlere davet edilen kişiler ikna edilerek sisteme sokuluyor.
Olimpiyat oyunlarından FİFA’nın düzenlediği futbol şampiyonalarına kadar pek çok prestijli organizasyona sponsor olan QuestNet’in, böylece tüm dünyada saygın bir imaj oluşturmaya çalıştığı öne sürülüyor. Ancak bazı ülkelerde şirketin faaliyetlerinin yasaklandığı belirtiliyor.

---

ÖNCE TİTAN VARDI

QuestNet’in ilk hali olarak nitelendirilen Titan Saadet Zinciri olarak bilinen ve birçok kişinin dolandırılmasına yol açan sistem şöyle işliyordu: Titan toplantılarına davetle gidiliyordu. ‘Konuyu Titan üyeleri dışında hiç kimseyle konuşmayacağınızı, aksi takdirde 5 bin markı ödemeyi kabul ettiğinizi’ belirten bir gizlilik belgesi imzalıyordunuz. 2 bin 450 mark ödeyerek Titan’a dahil olunuyordu. İlk iki üyeyi götüren kişi lider konumuna yükseliyor ve götürdüğü üyelerden 300’er mark alıyordu. Üçüncü kişiyi sisteme üye yaptığında grup lideri olan kişi 1000 mark kazanıyordu. Ayrıca liderin getirdiği her üye için 700 mark alınıyordu. Yatırılan paranın 50 markı Titan’a gidiyordu.

---

ZİNCİRİN YENİ ADI: QUESTNET

Merkezi Hong Kong’da bulunan ve 12 yıldır faaliyet gösteren QuestNet şirketi, doğrudan satış (network marketing) yöntemini kullanıyor. Türkiye’deki üye sayısı çok kısa sürede on binleri bulmuş durumda. Üye olabilmek için 1750 dolar ödenerek bir tatil paketi, taklit mücevher veya sağlıklı yaşam ürünü alınıyor. Ancak şirketin internet üzerinden sattığı pahalı tatil paketleri ve taklit mücevherler gibi ürünlerinin sadece göstermelik ticari faaliyetler olduğu öne sürülüyor.
Her kazandırılan yeni üyenin katılımcıya para kazandıracağı söyleniyor. Sisteme giren üyenin, altındaki kişilerin yaptığı her üyeden pay alması şeklinde organize edilen sistem sayesinde, haftalık 9 bin dolara kadar para kazanılabileceği iddia ediliyor.

---

SİSTEM NASIL İŞLİYOR

QuestNet sisteminin Titan Zinciri’nden farklı olduğunu iddia edenlerin dayanağı, bu sistemde bir ürün alınmasının zorunlu olması. Sistemin işleyişine bakıldığında, bunun oldukça göstermelik bir uygulama olduğu görülüyor:
* İlk önce bu sisteme üye olan bir arkadaşınız gelir ve sizi bulur.
* Sisteme üye olabilmeniz için bir ürün almalısınız. 1700 TL’ye tatil paketi, 1000 TL’ye mutfak robotu, 600 TL’ye tıraş makinesi... Bu işin biraz yasallaştırılmasını sağlıyor.
* Eğer bir ürün aldıysanız artık sistemin bir üyesisiniz ve size bu işi tavsiye eden arkadaşınızın veya alt gruplarından herhangi birinin sağ veya sol kolu olursunuz.
* Artık çalışma zamanıdır. Siz de kendinize sağ veya sol kollar bulmaya çalışırsınız. Üye olduktan sonra kimse ürün satmak için uğraşmıyor, asıl amaç yeni bir üye bulmak. Alınan ürünler yeteri kadar önemsenmiyor.
* Yeni üyeler bulduğunuzda sağ ya da sol kollarınıza yerleştirirsiniz.
* Yeni üyeleriniz yeni üye bulmaya başlarlar. Buradan 4. adıma tekrar dönersiniz.
* Artık altınızda oluşan ağaç yapısını kontrole başlarsınız. Sizin altınızda bulunan her sağ ve sol dalınızda dengedeki yapıda puan bulursanız, hesabınıza 250 dolar para yatırılır. İlk seferde 6 üye bulmazsanız asla para alamazsınız.
* Ayrıca sizin üstünüzde bulunanlar içinde bu denge yapısı oluşursa, sizin üyenizden üstünüzde yer alanlar da nasiplerini aynı şekilde alırlar.
* Seminerlere katılırsınız ve insanlarla diyaloglarınızın nasıl olması öğretilir size, ikna kabiliyetiniz geliştirilir. Sistem her yerde konuşulup anlatılmıyor. Yüz yüze görüşülüp anlatılıyor. j Ayrıca herhangi bir üye, ‘Ben bunu anlatayım şu arkadaşıma’ diye tek başına karar veremiyor. İkna kabiliyeti yüksek olan üst dallardan yardımlar alınıyor.
* Ve büyük umutla ağacınızın dengeli bir şekilde büyümesi için çalışmaya devam edersiniz, yani 4. adıma bir kez daha dönersiniz.

Deniz Göl