AKP’nin bitirdiği sınır kapısı Esendere

Hakkari’nin Yüksekova ilçesine bağlı Esendere beldesindeki Esendere Sınır Kapısı, bölgedeki insanların geçimine bir katkı sağlamazken, batıdan gelen büyük şirketlerin ekonomik finans kapısı oldu. AKP’nin 2006’da yayımladığı gümrük genelgesi ile birlikte sınır ticaretine yapılan kısıtlamalar, başta Esendere halkı olmak üzere sınır kapısına yakın olan yerlerde yaşayanları olumsuz etkiledi. Yüksekova Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Sabih Kayhan, bölgenin bilinçli politikalarla geri bırakıldığını belirterek, ilçe sınırları içinde bulunmasına rağmen sınır kapısından faydalanamadıklarını söyledi.
İNSANLAR UMUDUNU YİTİRDİ
Esendere Sınır Kapısı’nda bölge halkının ticaret yapmasına kota gibi uygulamalarla izin verilmezken, batıdaki büyük ithalat ve ihracat şirketleri, herhangi bir uygulamaya tabi olmadan istedikleri oranda ticaret yapabiliyor. Normal haliyle sınır ticaretine açık olması gereken sınır kapısı, sadece batıdaki büyük şirketlerin ithalat ve ihracat işleri için transit geçiş kapısı olarak kullanılıyor. Başta sınır kapısının sıfır noktasında bulunan Esendere beldesinde yaşayanlar olmak üzere, Hakkari ve ilçe merkezlerinde yaşayan insanlar sınır kapısından umudu kesmiş durumda.
Hem Türkiye hem de İran tarafında bulunan gümrük memurlarının, birbirleriyle ilişkili bir biçimde vatandaşlara karşı olumsuz tavır takındıkları belirtildi. Türkiye tarafından gümrük kontrolünden geçen özel arabalar, kapının hemen çıkışında da jandarma tarafından tekrar bir aramaya tabi tutuluyor. Bu tür uygulamalara batıdaki sınır kapılarında rastlanmazken, Esendere’de rahatça uygulanabiliyor. Sınır kapısında yaşanan keyfi uygulamalar yüzünden İran’a günlük olarak geçiş yapanların sayısı 60’ı geçmiyor. Sınır ticaretinin yasal yollardan yapılmasına izin verilmediğinden, sınırın sıfır noktasında yaşayan Esendereliler, yasal olan sınır kapısından faydalanamadıkları için farklı yollarla İran’a giriş-çıkış yaparak geçimlerini sağlamaya çalışıyor.
KISITLAMALAR AKP’DEN
AKP Hükümeti tarafından 2006 yılında yayınlanan gümrük genelgesiyle birlikte sınır ticaretine yeni kısıtlamalar getirildi. Örneğin Hakkari iline 2010 yılında 40 bin ton ürün ithal edebilme hakkı tanınırken, bu ürünlerin de sınır ticareti alanı olarak belirlenen bölgenin dışına çıkmaması şartıyla belirlenen miktardan sadece her ürün için yüzde 5’ten fazla getirilemeyeceği belirtildi. Bölgede sınır kapısından faydalanabilmek için gümrük ticaret belgesi şartı konuldu. Sınır ticaret belgesi olanlar da ürünlerin oranının yüzde 5 olarak belirlenmesinden şikayetçi. Ticaretçiler, yirmi ton olan bir ürün için otuz kişi başvuru yaptığında her birine az miktarda hak düştüğüne ve bundan edilen kârın da taşıma maliyetini kurtaramadığına dikkat çekiyor. Günlük ortalama olarak kapıdan sınır ticareti bölgesine ait giren ithalat ürünleri 5-6 ton civarında ancak olabiliyor.
GENELGE HALKI VURDU
Esendere kapısı, Başbakanlığın yayınladığı 2006/11 sayılı genelgede ithalat ve ihracatın durdurulmasıyla, sadece batıdaki büyük şirketlerin transit geçiş noktası haline getirildi. Sınır kapısının bulunduğu her yerde bir gümrük müdürlüğü bulunması gerekirken, Esendere Sınır Kapısı’ndan insanlar Van’a kadar gelmek zorunda kalıyor. Belde halkının sınır ticareti kanunu çerçevesinde bazı hakları bulunmasına rağmen, bu haklar kanunlarda yapılan değişikliklerle imkansız hale getirildi. Bu değişikliklerle, sabıkası ve vergi borcu olanlara şahsi ticaret belgesi verilmiyor. Bölge halkı, sınır ticareti bölgesine girdiği için özel haklarını kullanamıyor. Sınır ticareti bölgesine giren Hakkari ilinde sadece otuz kişinin sınır ticaret belgesi varken, geriye kalan binlerce insan ise dağ yollarından mayınlı arazilerden geçerek kaçakçılık yapmak zorunda bırakılıyor.
Dağ yollarından katır ve at sırtlarında getirilen malzemelerin çoğuna, sınırda bulunan karakollar tarafından el konuluyor. (Hakkari/DİHA)

---

YOKSULLUK ARTIYOR
Yüksekova Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Sabih Kayhan, bölgenin bilinçli politikalarla geri bırakıldığını; burada yaşayan insanların ekonomik, sosyal, siyasal ve psikolojik durumunu bilmeyen yetkililerin Ankara’dan gelişigüzel kararlar verdiklerini söyledi. Sınır kapısından faydalanamadıklarını belirten Kayhan, her zaman batıdaki zengin sermayedarların yararlandığını söyledi. İnsanların yasal yoldan ticaret yapmasının engellendiğini belirten Kayhan, “Bölge halkını, ölümü reva görürcesine dağ yolundan, mayınlı arazilerden İran ve Türkiye tarafındaki askerlerin kurşunlarına hedef haline getiriyorlar” dedi.
Yüksekova Esnaf ve Sanatkarlar Odası Başkanı İrfan Sarı ise uluslararası birinci sınıf ticaret kapısı olarak geçen Esendere Sınır Kapısı’nın, halka hiçbir faydası olmadığına dikkat çekti. Ticaretin burada bilerek baltalandığını belirten Sarı, yanı başlarında bir sınır kapısı olmasına rağmen bölgede her gün bir esnafın kepenk kapattığını belirtti. Yaşanan yoksulluğa değinen Sarı, uygulanan yanlış politikaların halkı muhtaç hale getirdiğini belirterek, “Boyalı basın sayesinde insanlar burayı çok zengin, çok lüks bir yermiş gibi biliyor ama gerçek öyle değil” dedi. Esendere Belde Belediye Başkan Yardımcısı Necip Aybar da, sınır kapısının beldelerinin tam içinde olmasına rağmen, kendilerine ve belde halkına hiçbir faydası olmadığını söyledi. Aybar, sınır kapısının sıfır noktasında yaşayan insanların, yasal yollardan ticarete izin verilmeyerek dağ yoluna mecbur edildiklerini dile getirdi. BDP Belde Başkanı Bahattin Kaya ise bölge halkının yoksullukla pençeleştiğine dikkat çekti.
M. Salih Sertkal