İSHAL NEDENİYLE YILDA 8 BİN ÖLÜM

ATO yaz döneminde görülen ishallerden korunmak ve altında yatan nedenleri ortaya koyabilmek için bir bilgi notu hazırladı. Dünya genelinde ishal nedeniyle görülen çocuk ölümlerinin yüzde 95’inin gelişmekte olan ülkelerde görüldüğüne dikkat çekilen bilgi notunda, Türkiye’de her yıl 8 bin çocuğun ishal nedeniyle yaşamını yitirdiği belirtilirken, bu rakam ABD’de sadece 300 dolayında. Dünyada yılda yaklaşık 1.9 milyon çocuğun ölümüne neden olan ishalin yaz aylarında görülen olağan bir hastalık gibi anlaşılmasının doğru olmadığı ifade edilen bilgi notunda, gelişmiş ülkelerin bu sorunu aştıklarına dikkat çekildi.
ALTYAPI YETERSİZLİĞİ HASTA EDİYOR
ATO’nun bilgi notuna göre, sorun genel olarak su ve kanalizasyon altyapısı ve gıda hijyeni ile eğitim eksikliğinden kaynaklanıyor. Hızlı kentleşen nüfusa yetişebilecek miktar ve nitelikte içme ve kullanma suyunun ulaştırılamaması en temel sorun. Ankara örneği dikkate alındığında, nüfusu 5 milyona yaklaşan Ankara’ya verilen su, 750 bin metreküp ile standartların çok gerisinde kalıyor.
Suyun yetersizliğinin yanı sıra kanalizasyon altyapısında da sorunlar söz konusu. Türkiye’nin, altyapısını iyileştirmek için ulusal bir plan hazırlaması gerekiyor. Çin, Türkiye’nin 10 katını aşan bir coğrafyada 1.5 milyara yaklaşan nüfusuna güvenilir ve sağlıklı içme-kullanma suyu sağlamayı başarırken, Türkiye oldukça geride kalıyor.
SU ve KANALİZASYON KARIŞIYOR
Pis sular şehir şebekelerine karışarak sıklıkla hastalıklara yol açıyor; oysa kent altyapısı düzenlenirken kanalizasyon ve su borularının içeriğinin birbirlerine karışmayacak biçimde yerleştirilmesi gerekiyor. Çevre mühendisliği ilkeleri gereği kanalizasyon borusu altta, su borusu üstte olacak ve birbirleri arasında komşuluk olmayacak uzaklık ve derinlikte düzenleme yapılması gerekiyor. Türkiye’de ise hâlâ pek çok ilin altyapısı bunun aksi yönde yapılmış durumda.
Tasarruf adına su kesintilerine gitmek ise daha büyük sorunlar yaratıyor. Geçtiğimiz yıllarda Ankara’da pek çok borunun patlaması ve su sıkıntısı ciddi sağlık sorunlarına yol açmıştı.
KORUYUCU HİZMETLER ÖNEMLİ
ATO, İshal gibi vakalarda koruyucu sağlık hizmetlerinin uygun zamanlamayla kişi ve çevreyle bütünlüklü olarak verilmesinin önemine dikkat çekiyor. Aile Hekimliği’nin
bu bütünlüğü kırdığını ifade eden ATO, Çin’de altyapının düzenlenmesinin ardından insanlara yaygın olarak doğru el yıkama eğitimi verilmesi ve annelerin bebeklerini emzirmeleri özendirilerek bebek ölümlerinin büyük bir hızla aşağılara çekildiğine dikkat çekti.
ÇAMAŞIR SUYU FORMÜLÜ
ATO’nun bilgi notuna göre, çiğ yenen sebze-meyveler 1/10 sulandırılmış çamaşır suyuyla yıkanmalı. Piyasada satılan yüzde 5’lik çamaşır suyundan 1 su bardağı alınıp, 9 su bardağı da musluk suyu eklenerek sağlanan güçlü dezenfektan sıvıda, çiğ yenen sebze ve meyveler yaklaşık 20 dakika tutulmalı. Daha sonra güvenilir içme ya da kullanma suyuyla durulanmalı.
Temizliğinden kuşkulanılan su kesinlikle içilmemeli. Eğer mecbur kalınırsa su birkaç kat tülbentten ya da gazlı bezden süzülerek 10 dakika kaynatılmalı.
Ancak suyu mikro canlılardan arındıran bu işlem suyu kimyasal maddelerden ve sporlu bakterilerden arındırmıyor. Önerilen diğer bir formül de klor tabletleri.

---

EL HİJYENİ ÖNEMLİ
Bilgi notunda yer alan diğer koruyucu önlemler de şunlar:
- Eller, yemeklerden önce, tuvalet, dolmuş-otobüs gezilerinden sonra sabun kullanarak çok iyi yıkanmalı.
- Küçük çocukların, yaşlıların, gebelerin ve bağışıklık sisteminde sorun olanların özellikle korunması gerekiyor.
- İshal durumunda bebek emziriliyorsa emzirme sürdürülmeli.
- İshal halinde, Sağlık Ocakları’nda ücretsiz verilen veya eczanelerde reçetesiz satılan tuz-şeker paketleri (ORS paketleri), kaynatılıp soğutulmuş bir litre suya
karıştırılıp içilmeli.
- Antibiyotikler ve ishal durdurucular ise hekim önerisi dışında alınmamalı.
- İshal durumunda, kusma yoksa; yağsız yoğurt, ayran, patates püresi, meyve suyu, çay gibi gıdalar bolca tüketilmeli. - Özellikle bebek-çocuk, yaşlı ve gebelerde sıvı açığı oluşmamalı.
- Dışkı kanlı, sümüksü görünümlü (mukuslu), pirinç suyu görünümündeyse ve kişide ateş yükselmesi varsa hızla bir sağlık kuruluşuna başvurulmalı.