Oyuncak ve oyun

Oyun oynamak çocukların en önemli uğraşı ve en doğal haklarından biri. Çocukların oyuna kendiliğinden ilgi duyması, sabah akşam para peşinde koşanlar için bulunmaz bir nimet. Oyun ne kadar metalaştırılabilirse, o denli kârlı bir pazara dönüştürülebiliyor. Bu pazarda çocuklar sağlam birer tüketici rolü ediniyorlar.
Bu dönüşümün gerçekleşmesi tahmin edildiği kadar zor değil. Bu süreç için gerekli, önemli öğeler çoktan hazır. Bu öğelerden biri, hiç kuşkusuz, ana ve babaların sağlam tüketicilere dönüştürülmesi. Günümüzde bir bebek daha doğmadan ana ve babaların bir tüketim girdabına kapılması oldukça kolay. Bir bebeğin annesi ve babası için taşıdığı önem, birçok etkenin hızla devreye girmesine ve aşırı duygusal bir zemin oluşmasına yol açıyor. Sonuçta, endişeye, evhamlara veya pembe düşlere savrulmaya elverişli çok sayıda ana baba ortaya çıkabiliyor.
Bu zeminden yararlanmaya hazır girişimciler sırada bekliyor. Örneğin, doğum başlı başına bir sektöre dönüşmüş durumda. Özel hastaneler çeşit çeşit yollarla büyük kazançlar sağlıyorlar. Bunların arasında yeni doğmuş bir bebeğin fotoğraflarını çekmek ve satmak da var. Dahası, satarken reklam yapmayı da unutmuyorlar. Bebeğin kafasına geçirilen berede hastanenin adı var ve her fotoğrafta bebeğin, anne veya babanın adı değil, hastanenin adı geçiyor.
OYUNCAK SEKTÖRÜ
Bir bebek hareketlenmeye ve yerinde duramamaya başlayınca, oyun çağının kapıları açılıyor. Oyun çağının kapılarının açılması ile birlikte oyuncak sektörü de müthiş bir hızla evlere saldırıyor. Çocuklar büyüyüp evin dışında oynayabilecek yaşa geldiklerinde, çok önemli öğe oyuna elverişli alanlar. Uzun süredir bir insan ve beton yığını olarak oluşan kentlerin hemen hepsinde, neoliberal düzenin parçası olan kamusal alanın talanı sürüyor ve çocukların ellerinden oyun alanları alınıyor. Eve kapanmak zorunda kalan çocukların karşısına, her yerinden tüketim oltaları çıkan televizyon çıkıyor. Özetle, çocukların ellerinde olması gerekenler (Oyun alanları, spor sahaları, ağaçlar, tarlalar, dereler gibi) alındıkça, çocuklar bir tüketim kuşatması ile karşı karşıya kalıyor. Bu kuşatmada oyun, doğal kulvarından çıkıp, dar ve yapay bir kulvara tıkılıyor. Dahası, oyun hızla oyuncak ile eşleştirilmeye ve satın alınan oyuncak olmadan olamayacak bir etkinlik gibi görülmeye başlanıyor.
SÜRPRİZLERLE DOLU YILBAŞI
Oyuncak sektörü elbette ki tek bir kuruluştan oluşmuyor. Oyuncak üreticileri ürettikleri oyuncakların satılması için satıcılara gereksinim duyuyorlar. Günümüzde yalnız oyuncak satan mağazalar, hatta tüm dünyayı sarmış mağaza zincirleri var. Diğer yandan daha ucuz ürün satma iddiası ile müşteri çeken ve alışveriş çılgınlığı ile özdeşleşen büyük mağazalar -yaygın adıyla hipermarketler- oyuncakların pazarlanmasında çok önemli bir rol oynuyor.
Yılbaşı yaklaşırken bu çeşit mağazalar, “Sürprizlerle dolu yılbaşı” gibi sloganlarla tüketimi pompalamaya girişiyorlar. Yılbaşı armağan demek olmalı. Yılbaşının tüketim ile eşleşmesi için reklamı yapılan ürünler arasında neler yok ki? Yılbaşı ağacı, 150cm ise 19.90 TL, 180cm ise 24.90 TL. Ama aksesuarlar fiyata dahil değil. Ağacı süslemek için gerekli aksesuarlar kaça? 50 parçalı lüks paket yılbaşı çam süsü, 39.90 TL. Paketle almak istemeyenlere, 12 top süs 4.90; zincir süs 2.90 TL vs. vs. Sim yılbaşı süsü 2 TL. Kabartmalı sim çeşitleri 4 TL. iç mekan ışık 9.90 TL. Karlı su küresi bile var. Odanın içine kar yağdırmak isteyenler için kar spreyi de var.
ÇOCUKLARA MUTLAKA
ARMAĞAN ALINMALI!
Yılbaşı armağan demekse, çocuklara mutlaka armağan alınmalı. Satılan ürünlerin fiyatları oyuncağın büyüklüğü ile ters orantılı gibi. Küçücük oyuncaklar büyük etiketler, büyük fiyatlar ile satılıyor.
Yaramaz kedicik: Tıpkı gerçek kedi gibi hareketli ve sesli. 129.90 değil, 99.90. Hem de 8 taksit. Akıllı Wally köpekçik: En eğlenceli köpek! Yürüyüş tasması ve kemik kutuya dahildir. Wally gözlüğü olmadan yürürse yolun üzerindeki her şeye çarpacak. 119.90 değil, 99.90TL. Hem de 8 taksite. Yavru kedicik: Yürür, patileri oynatır, sevimli sesler çıkartır. 49.90TL. Kıpırcıklar: Arkasına basılınca koşar, burnuna basılınca ses çıkartır. 19.99TL. Kıpırcık şehri: 1 adet kıpırcık ranpa, sallanan kapılar, dönen çöp kutuları, oyun parkı, 3 giriş çıkış kapısı. 69.90 değil, 59.90TL. Hem de 8 taksit.
OĞLANLARA OYUNCAKLAR
Oyuncak sektörünün çocukları sınıflaması ve buna göre pazarlama yöntemleri geliştirmesinin en ciddi sonuçlarından biri, cinsiyetin kalıplaştırılması. Oyuncak sektörü bu konuda hep “Yumurta-tavuk” savunması ile kendini kurtarmaya çalışsa da, sorun ortada. Kızlara “Uygun” oyuncaklar ile erkekler “Uygun” oyuncaklar, hem birbirlerinden çok farklı, hem de kimin neyle oynaması ve ne gibi davranışlar sergilemesi gerektiğine ilişkin güçlü mesajlar taşıyor. Küçük “Erkek” oyuncaklarına örnekler:
Kumandalı full fonksiyonlu araba 9.90 TL. Yarış seti 14.90 TL. Havacı helikopter 34.90 TL. Garaj seti 14.90 TL. Bunlar görece ucuz olanlar. Kumandalı full fonksiyonlu cipler 29.90 TL. Formula 1 Ferrari full fonksiyonlu kumandalı araba 79.90 TL. Işıklı sesli robot 9.90 TL. Oto robot çeşitleri 14.90 TL. WWE Flex Force figürü 27.90 veya 34.90 TL. Ya olmazsa olmaz tabanca ve tüfekler? Onların çok reklamı yapılmıyor tepki çekeceği için. Hızlı dolum ve ateşleme özelliği olan Nerf Maverick tabanca 21.90 TL.
KIZLARA OYUNCAKLAR
Küçük “Kadın” oyuncakları ise çok farklı ve elbette çok süslü: Barbie moda masalı: İki farklı elbise, ışıklı ve müzikli. 49.90 değil, yalnızca 39.99 TL. Liv bebekler: Aksesuarlı; peruk saçlar, gerçek gözler, hareketli eklemler. 49.90 değil, yalnızca 39.99 TL. Bebek Pony: Biberonu ile besleniyor ve sevimli sesler çıkarıyor. 39.90 değil, yalnızca 34.99 TL. Bebek Pony şatosu: Işıklı ve sesli Pony figürü. Aksesuarlar: Bilezik ve bilezik ucu. 74.90 değil, 54.90 TL. Hem de 8 taksit. Türkçe konuşan Bebek Pony ile doktorculuk oyunu 44.90 TL. Tatlı bebeğim: Konuşur, acıkır, mamasını yer. 59.90 değil, 49.90 TL.
Yalnızca oyuncak satan bir başka şirketin ilanında emekleyen bebek de var. Fiyatı 39.90 TL. Süslü ve modaya uygun Barbie vb. oyuncaklardan daha abartılısı bile var. Büyük makyaj masası 69.90 TL. Senaryo fotoğrafla tamamlanmış: Sandalyede oturan ve beyazlar giymiş bir kız çocuk, aynalı masanın karşısında makyaj yapıyor.
ÇİZGİ FİLM OYUNCAKLARI
Miki Fare’den bu yana çizgi filmler çocuklara oyuncak pazarlanması için çok etkili araçlar. Günümüzdeki türevlerinden birkaç örnek: Ben 10 figür 12.90 TL. Top fırlatıcı Bakugan 12.90 TL. Ben 10 saat 44.90 TL. Şarkı söyleyen Caillou 29.90TL.
Yalnızca oyuncak satan şirketin ilanında ise Ben 10 bateri seti var. 79 yerine özel fiyat 59.90TL. Caillou pianomat (Piyano şeklindeki kilim) ve kamyonet birlikte 125 yerine “özel fiyat” ile 99.90TL.
İYİ Mİ DEĞİL Mİ?
Peki bu ilanlar kime yönelik? Aslında yetişkinlere. Yetişkinler “Oyuncaklar iyi mi, değil mi?” bir türlü bilemiyor. Birçok yetişkin büyük, gösterişli veya “Cinsiyete uygun” oyuncaklar seçiyor. Oysa çocuklar için yaşlarına, yani gelişimlerine uygun ve az sayıda oyuncak uygun. Çocuklar için daha uygunu ise, oyuncaksız oynayabilmek. Gerçekten bir yılbaşı sürprizi arıyorsanız, bir çocukla güzel bir yürüyüş, güzel bir sohbet yapabilirsiniz. Eğer daha da heyecanlı bir etkinlik isterseniz, seçenekleri çocuğunuza sorabilirsiniz.
Serdar M. Değirmencioğlu