KÜRESELLEŞME VE KALKINMA
   Niye yan yana duramaz?

Geçtiğimiz günlerde Türkiye'nin 2004'e dair ekonomik gidişat verileri açıklandı. Rakamlara göre Türkiye 2004'te 9,9 ile 1966'dan sonraki en yüksek büyüme rakamını yakalamış. Beklentileri aşan bu rekor rakamın açıklanmasının ardından ise özellikle iktisatçılar, bu büyümenin "Hormonlu mu hormonsuz mu?" olduğunu tartışmaya başladı. 9,9 büyüme oranı ile işsizliğin ve yoksulluğun artmaya devam etmesi nasıl ilişkilendirilebilir, ya da hem büyüyüp hem nasıl yoksullaşıyoruz, ne yönde bir büyüme gerçekleşiyor, neden hâlâ milyonlarca insan yeterli beslenme, sağlık, eğitim olanaklarından yoksun? "Kalkınma ve Küreselleşme" adını taşıyan, Bağlam Yayınları'ndan çıkan Saniye Dedeoğlu ve Turan Subaşat'ın yayına hazırladığı çalışma bir bakıma bu soruların bir kısmının yanıtlarını içinde barındırıyor. Derlemede yer alan çalışmalarda küreselleşme ve kalkınma arasındaki ilişki özellikle son 20-30 yıllık süreç özelinde hem teorik hem de pratik örneklerden, özellikle Latin Amerika ve Güneydoğu Asya örneklerinden yola çıkılarak tartışılıyor. İki ayrı bölümden oluşan kitabın ilk bölümü kalkınma, gelişme, küreselleşme kavramlarına dair literatürdeki tartışmaları ve gelişme yazınında yaygın olarak yer bulan kuramsal yaklaşımları içeriyor. Toplam beş makaleden oluşan bu bölümdeki yazılar gelişme yazınını eleştirel bir biçimde ele alırken küreselleşme ve gelişme kavramlarının yan yana duramayacak iki kavram olduğunu vurguluyor. Dünya Bankası, Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) gibi kuruluşlar tarafından gelişmekte, kalkınmakta olan ülkeler olarak nitelenen ve liberal politikalarla "kalkındırılmaya" çalışılan ülkelerde uygulanan politikaların kalkınmaya hizmet edemeyeceği dile getiriliyor.

Eşitsiz bütünün parçaları Kapitalizmin küreselleşmekte olduğu düşünülen bir sistem olarak eşitsiz gelişme dinamikleri üzerinde yükseldiği ve her bölgenin kendi dinamikleri ile bu eşitsiz bütünün bir parçasını oluşturduğu Latin Amerika, Doğu Asya, Rusya, Orta Asya, Doğu Avrupa ve Baltık ülkeleri örnekleri ile ikinci bölümde ele alınıyor. Bu bölümde yer alan makalelerde Güney Amerika ülkeleri, Meksika, Karayipler, Güney Kore, Tayvan, Singapur, Hong Kong, Malezya, Tayland, Endonezya, Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Slovenya, Litvanya, Arnavutluk, Polonya, Macaristan, Slovakya gibi ülkelerde uygulanan politikaların başarısızlığı yine bu neoliberal kalkındırmacı programları uygulayan kuruluşların kendi raporlarından yola çıkılarak ortaya konuyor. Dünya Bankası, Dünya Ticaret Örgütü, Uluslararası Para Fonu gibi kuruluşların "Asya, Doğu Asya vb. mucizesi", "yedi ejderha", olarak parlattığı ülke ekonomilerinin neoliberal politikalar sonucu nasıl bir üretimsizlik, istikrarsızlık, çöküş içine itildiklerini örnekleri ve ayrıntılı tahlilleri ile görmek isteyenler için son derece faydalı bir derleme. Derlemeye ilişkin son söz ve bir özet olarak şunu söylemek yerinde olacaktır; kitabın da adı olan kalkınma ve küreselleşme kavramları ancak bir "ve" bağlacı ile zoraki olarak yan yana durabilir.