1 Şubat 2005 23:00
Kayıp 2 milyar dolar
TEKEL sigara fabrikaları 18 Şubat'ta tekrar ihaleye çıkacak. Türkiye sigara piyasasının en büyük denetimcisi ve oyuncusu TEKEL'in satışıyla kaçak sigara piyasası daha da büyüyecek. TEKEL İstanbul Yaprak Tütün İşletmesi Tütün Eksperi Metin Sarıçam uluslararası tütün tekellerinin Türkiye'deki kaçak sigara piyasasını yönettiklerini ileri sürerek, tekellerin her yıl 2 milyar vergi kaçırdıklarını belirtti. Eksper Sarıçam'a yönelttiğimiz sorular ve yanıtları şöyle;
TEKEL'in pazar kaybının neden olduğu maddi zarar hangi boyutlarda? TEKEL'in yüzde 1-2 pazar kaybı, devletimizin yıllık 15-20 milyon dolar vergi kaybetmesi demektir. Özelleştirme kapsamına alındıktan sonra yatırım yapmasına izin verilmeyen TEKEL yeni makine bile alamazken, bırakın tüketici talebine göre yeni kutulu sigara çıkartmayı, bir ara kutuyla piyasaya sunduğu SAMSUN 216'ya devam edemedi. Halbuki, satılacak olsa da TEKEL'in pazar payı ne kadar yüksekse satış fiyatı ve devletin kazancı da o kadar yüksek olur. 2002 yılı sonunda TEKEL Anonim Şirket statüsüne sokuldu. Bayiler "TEKEL'den 2001 kutu istiyoruz, alamıyoruz. Ama yabancı firmalar çeşit çeşit kutulu sigara çıkarıyor. TEKEL'in kutulusu olmayınca vatandaş onları alıyor" derken TEKEL'i yönetenler piyasanın talebini karşılayacak Hard Box paket makinelerini bir şekilde almak, piyasaya daha çok kutulu sigara çıkartmak zorundalar. TEKEL ürünlerinin dağıtım ve satışı Başbayilerle yapılmaya başlandıktan sonra TEKEL'in pazar kaybının çok hızlandığı ve sahte-kaçak sigara satışlarının çığ gibi büyüdüğü görülmektedir.
En büyük sorunlardan biri de kaçak sigara. Türkiye'de durum nedir? Türkiye'de kaçak sigara piyasası uluslararası tütün tekelleri tarafından işletiliyor. Türkiye'nin en ücra yerlerinde dahi, insanların elinde yabancı sigarayı daha fazla görüyoruz ama vergi bildirimi oranlarına gelince yüzde 50 TEKEL, yüzde 50 diğerlerini görüyoruz. Amerikan şirketlerinin sigarayı yaygınlaştırma taktiklerini biliyoruz. Örneğin reklamlı satış yasak ama marketlerde öyle raflar diziyorlar ki reklam panosundan daha etkili bir görüntü oluşturuyor. Bu raflara TEKEL ürünü alınmıyor çünkü şirketler tarafından para ödenerek kiralanıyor. Sigara üretim ve pazarlamasıyla uğraşan firmalar, satış fiyatının yüzde 70- 75'ine varan devletin vergi payından rahatsızlık duyuyor. İngiltere'de gümrüksüz kaçak sigara sokmaktan yargılanan yabancı tekellerin Türkiye'de sadece yasal bir kâr payı ile çalışacaklarını sanmak saflık olur. Nüfus-sigara tüketimi grafiklerini çizdiğimizde 2004 yılında 73 milyon nüfus, 145-150 milyon kilo sigara tüketimi rakamlarını buluyoruz. Resmi satış rakamları bunun 35-40 milyon kilo altındadır. Tüketilen sigaranın yaklaşık 1/4'ü kaçak olarak satılmaktadır. 1 kilo sigara = 50 paketten, 40 milyon kilo sigara 2 milyar paket eder. Devletin vergi payı satış fiyatının 65-70'i kadardır. Kaçak satılan sigaraların ortalama resmi fiyatını 2 milyon ve devletin payını 1 milyon 380 bin TL= 1 Dolar hesaplarsak 2 milyar paketin vergisi yaklaşık 2 milyar dolar eder. Yakalanan sahte sigaralar arasında TEKEL mamülleri de bulunuyor. Sigara pazarından daha fazla pay kapmanın yollarından biri de rakiplerin beğenilen ürünleri için "Kalmadı, yok!" dedirtmektir. İkinci yöntem ise satışını kırmak istediğiniz ürünün sahtesini piyasaya sürerek tiryakileri o sigaradan soğutmaktır. Hele de karşınızda TEKEL gibi eli kolu bağlanmış, devletçe gözden çıkarılmış bir rakip varsa. TEKEL'in sigaralarının da sahtelerini dışarıda yaptırıp Türkiye'ye sürüyorlar. Çünkü merdiven altında bir atölyede sigara üretemezsiniz. TIR'lar dolusu kaçak sigara yakalandı ve bu yakalanan sigaralar TEKEL 2000 ve 2001. Görünüşü de sigara çubuğu da farkediyor; açıp içine tütüne baktığınızda da farkediyor. Paket başına 1 milyona dahi satsalar maliyeti 300-500 bin liradır. Dağıtıma verdikleri payı çıkarsak yüzde 100 kâr edecekleri bir olanak varken sadece yasal sınırlar içinde çalışıp onun kârı ile yetinebileceklerini düşünmek saflık olur. Türkiye çok iyi yetişmiş tütün eksperleri ordusuna sahiptir. Eksperleri sigara üretim ve satışını devlet adına denetleme yetkisiyle, sektörün kritik noktalarında görevlendirmek zorunludur. 15 milyar YTL satış hasılatı ve 10 milyar YTL vergi potansiyeli bulunan sigara piyasası başıboş bırakılamaz.
TEKEL'in pazar kaybının neden olduğu maddi zarar hangi boyutlarda? TEKEL'in yüzde 1-2 pazar kaybı, devletimizin yıllık 15-20 milyon dolar vergi kaybetmesi demektir. Özelleştirme kapsamına alındıktan sonra yatırım yapmasına izin verilmeyen TEKEL yeni makine bile alamazken, bırakın tüketici talebine göre yeni kutulu sigara çıkartmayı, bir ara kutuyla piyasaya sunduğu SAMSUN 216'ya devam edemedi. Halbuki, satılacak olsa da TEKEL'in pazar payı ne kadar yüksekse satış fiyatı ve devletin kazancı da o kadar yüksek olur. 2002 yılı sonunda TEKEL Anonim Şirket statüsüne sokuldu. Bayiler "TEKEL'den 2001 kutu istiyoruz, alamıyoruz. Ama yabancı firmalar çeşit çeşit kutulu sigara çıkarıyor. TEKEL'in kutulusu olmayınca vatandaş onları alıyor" derken TEKEL'i yönetenler piyasanın talebini karşılayacak Hard Box paket makinelerini bir şekilde almak, piyasaya daha çok kutulu sigara çıkartmak zorundalar. TEKEL ürünlerinin dağıtım ve satışı Başbayilerle yapılmaya başlandıktan sonra TEKEL'in pazar kaybının çok hızlandığı ve sahte-kaçak sigara satışlarının çığ gibi büyüdüğü görülmektedir.
En büyük sorunlardan biri de kaçak sigara. Türkiye'de durum nedir? Türkiye'de kaçak sigara piyasası uluslararası tütün tekelleri tarafından işletiliyor. Türkiye'nin en ücra yerlerinde dahi, insanların elinde yabancı sigarayı daha fazla görüyoruz ama vergi bildirimi oranlarına gelince yüzde 50 TEKEL, yüzde 50 diğerlerini görüyoruz. Amerikan şirketlerinin sigarayı yaygınlaştırma taktiklerini biliyoruz. Örneğin reklamlı satış yasak ama marketlerde öyle raflar diziyorlar ki reklam panosundan daha etkili bir görüntü oluşturuyor. Bu raflara TEKEL ürünü alınmıyor çünkü şirketler tarafından para ödenerek kiralanıyor. Sigara üretim ve pazarlamasıyla uğraşan firmalar, satış fiyatının yüzde 70- 75'ine varan devletin vergi payından rahatsızlık duyuyor. İngiltere'de gümrüksüz kaçak sigara sokmaktan yargılanan yabancı tekellerin Türkiye'de sadece yasal bir kâr payı ile çalışacaklarını sanmak saflık olur. Nüfus-sigara tüketimi grafiklerini çizdiğimizde 2004 yılında 73 milyon nüfus, 145-150 milyon kilo sigara tüketimi rakamlarını buluyoruz. Resmi satış rakamları bunun 35-40 milyon kilo altındadır. Tüketilen sigaranın yaklaşık 1/4'ü kaçak olarak satılmaktadır. 1 kilo sigara = 50 paketten, 40 milyon kilo sigara 2 milyar paket eder. Devletin vergi payı satış fiyatının 65-70'i kadardır. Kaçak satılan sigaraların ortalama resmi fiyatını 2 milyon ve devletin payını 1 milyon 380 bin TL= 1 Dolar hesaplarsak 2 milyar paketin vergisi yaklaşık 2 milyar dolar eder. Yakalanan sahte sigaralar arasında TEKEL mamülleri de bulunuyor. Sigara pazarından daha fazla pay kapmanın yollarından biri de rakiplerin beğenilen ürünleri için "Kalmadı, yok!" dedirtmektir. İkinci yöntem ise satışını kırmak istediğiniz ürünün sahtesini piyasaya sürerek tiryakileri o sigaradan soğutmaktır. Hele de karşınızda TEKEL gibi eli kolu bağlanmış, devletçe gözden çıkarılmış bir rakip varsa. TEKEL'in sigaralarının da sahtelerini dışarıda yaptırıp Türkiye'ye sürüyorlar. Çünkü merdiven altında bir atölyede sigara üretemezsiniz. TIR'lar dolusu kaçak sigara yakalandı ve bu yakalanan sigaralar TEKEL 2000 ve 2001. Görünüşü de sigara çubuğu da farkediyor; açıp içine tütüne baktığınızda da farkediyor. Paket başına 1 milyona dahi satsalar maliyeti 300-500 bin liradır. Dağıtıma verdikleri payı çıkarsak yüzde 100 kâr edecekleri bir olanak varken sadece yasal sınırlar içinde çalışıp onun kârı ile yetinebileceklerini düşünmek saflık olur. Türkiye çok iyi yetişmiş tütün eksperleri ordusuna sahiptir. Eksperleri sigara üretim ve satışını devlet adına denetleme yetkisiyle, sektörün kritik noktalarında görevlendirmek zorunludur. 15 milyar YTL satış hasılatı ve 10 milyar YTL vergi potansiyeli bulunan sigara piyasası başıboş bırakılamaz.
Evrensel'i Takip Et