Kapıda bekleyen tehlike grip

İstanbul Üniversitesi Çapa Tıp Fakültesi Genetik Anabilim Dalı'nda görevli Doktor Neşe Kiremit Korkut'un, 7 Aralık tarihinde aniden ölümü, yeni bir öldürücü grip salgınıyla mı karşı karşıyayız sorusunu beraberinde getirdi. Bu kuşkulara ise geçtiğimiz cuma günü ateşi yükselen Korkut'un hastanenin acil servisinde yapılan muayenesinin ardından iki günlük rapor verilerek evine gönderilmesinden kısa bir süre sonra ateşinin tekrar yükselmesinin ardından ölümü yol açtı. Dr. Korkut'un ölüm nedeni olarak rapora, "üst solunum yolu enfeksiyonu" yazıldı. Ancak meslektaşları, ölüm nedeninin grip olduğunda ısrar ederken, ailesi de otopsi yapılmasını istedi. Korkut'un ölüm nedeni ile ilgili tartışmalar sürerken, grip hastalığı üzerine 3 yıldır çalışma yürüten İstanbul Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selim Badur'a, gribin ne olduğu, tehlikeleri ve korunma yollarını yollarını sorduk. Sorumlusu olduğu İstanbul Tıp Fakültesi Viroloji ve Temel İmmünoloji Bilim Dalı Laboratuvarı, Avrupa-EUROGROG-Influenza Türkiye için referans laboratuvar kabul edilen Prof. Badur, Türkiye'de grib salgınının genellikle ocak ayında görüldüğüne dikkat çekti. Grip nasıl bulaşır? Grip çok rahat bulaşan bir hastılıktır. Mesela grip olan kişi öksürürken ağzını kapatıyor ve o eliyle de elektrik düğmesi ya da herhangi bir yere dokunuyorsa, hasta olmayan kişi bir saat sonra aynı yere dokunur ve elini ağzına götürürse, gribe yakalanır. Gribe yol açan virüs, dirençli ve bulaşması çok kolaydır. Gripten nasıl korunulur? Limon, portakal, bal gibi şeyler yemenin zararı yoktur. Ancak bunların grip virüsü üzerinde hiçbir etkisi yoktur. Bunlar sadece bağışıklık sistemini güçlendirirler. Gribe etkili olan iki şey vardır. Bunlar; ilaçlı tedavi ve grip aşısıdır. İlaçlı tedavide kullanılan iki ayrı antigrip ilacı bulunuyor. Grip belirtilerinin başlamasından sonra 48 saat içinde bu ilaçların alınması gerekiyor. Daha geç alınırsa hiçbir etkisi olmaz. Bu ilaçlar alındığı zaman da hastalık tamamen ortadan kalkmıyor, sadece süresi ve şikâyetleri azaltıyor. İki yıldır piyasada olan bu ilaç Türkiye'de ezbere kullanılıyor. Çünkü, Japonya'da yapılan bir araştırma, bu ilacı kullanan çocuklarda direnç sorunu yaşandığını ortaya koydu. Diğer bir korunma yolu da grip aşısı. Türkiye'de risk grubuna giren yaklaşık 15 milyon kişi var. 5.5 milyon kadar 65 yaşın üstünde insan yaşıyor. Ancak Türkiye'de aşı tüketme oranı 1.2 milyon. Grip aşısının üretim şekli çok değişiktir. Ülkeler önceden ne kadar aşı tüketeceklerini bildirirler ve o oranda üretim yapılır. Daha sonra hangi ülke olursa olsun, bir salgın hastalık görülse ve Dünya Sağlık Örgütü'nden (DSÖ) grip aşısı istese dahi ilaç alamaz. Grip aşısının formülü neden her yıl değiştiriliyor? Çünkü grip virüsünün yapısı çok sık değişiyor. İnsandaki bu virüsün şekil değiştirmesinde iki neden vardır. Bunlardan birincisi kanatlılardır, yani kümes hayvanları. Bu virüslerin kuştan insana doğrudan bulaşması çok zordur. Bulaşsa da insan için yepyeni bir virüstür. İnanılmaz pandemilere (kıtalar arasında ölümlere neden olan salgın) neden olur. DSÖ yeni bir pandame bekliyoruz demesinin üzerinden 36 yıl geçti. Bu gün de pandemi bekliyorlar. 1918 pandemisinde 20 milyon insan öldü. DSÖ çıkacak olan yeni pandemide 2 ile 5.7 arasında insanın ölmesini bekliyor. Ancak, pandemi şimdi de olabilir 10 yıl sonra da. Neye dayanılarak böyle bir öngörüde bulunuluyor? Matematik hesaplara göre yapılıyor. 1918-1957-1968 yıllarında ciddi salgınlar yaşandı. Yaklaşık 20 yıldır pandemi görülmüyor ve artık zamanı geldi. İnsanlar, "Grip aşısı oldum ama yine de gribe yakalandım" diyorlar. Bunun sebebi nedir? Grip bir solunum yolu enfeksiyonudur ve bu enfeksiyona yolaçan 250 tane virüs bulunmaktadır. Kimler grip aşısı yaptırmalıdır? Küçük çocuklar ve 65 yaşından büyük olan kişiler en önemli risk grubunu oluşturmaktadır. Bunların dışında şeker hastaları, astım ve kronik akciğer hastalığı olanlar, transplantasyonlu organ nakli yapılmış hastalar, böbrek hastaları, bakımevlerinde ve huzurevlerinde kalanlar, bağışıklık sistemini baskılayıcı tedavi gören kişiler, anne adayları (gebeliğin 3. ayından sonra) ve 6 aylık veya daha büyük bebeklere grip aşısı yaptırılması gerekiyor. Bu hastalık hakkında Türkiye'de en ayrıntılı çalışma yapan laboratuvarın başındasınız. Araştırmalarınız hakkında bilgi verir misiniz? 3 yıllık arıştırma sonucunda, DSÖ'nün ürettiği aşı ile Türkiye'de hastalığa neden olan grip salgını içindeki etken maddenin aynı olduğunu tespit ettik. 2001/2002 yılında çok fazla virüsümüz yoktu. Bunları artık bilimsel olarak söyleyebiliriz. Türkiye'de genelde grip salgını ocak ayında çıkar. Geçen sene mesela aralıkta ortaya çıktı. Bununla ilgili olarak Türkiye'de çalışma yapan 30 tane merkez var. Bunlar bize bilgi verip örnek gönderiyorlar. Bulduğumuz bulguların sonuçlarını İngiltere ve Fransa'daki merkezlere gönderiyoz.

---

Grip nedir? Grip, "influenza" dediğimiz virüsün, solunum yoluyla insan vücuduna girerek özellikle sonbahar sonu, kış ve ilkbahar başında salgın infeksiyon hastalığına yol açmasıdır. Gribin, nezle ve soğuk algınlığından farkı nedir? Soğuk algınlığı, nezle ve grip genellikle birbirine karıştırılan hastalıklardır. Nezle ile soğuk algınlığı eş anlamlı olarak kullanılır. Ama grip farklı bir hastalıktır. Giribe belli bir virüs neden oluyor. Soğuk algınlığını ise birbirine benzeyen pek çok virüs oluşturuyor. İnsan yılda birkaç kez soğuk algınlığına yakalanabilir. Fakat grip virüsü de tek bir virüs olmasına karşın iki de bir yapısını değiştiriyor. Sürekli yapısını değiştirdiği için de virüs yepyeni bir yapı kazanıyor. Vücut bu virüsle tekrar karşılaştığında onu tanıyamayacağı bir kılığa bürünüyor. Ve mikroba karşı geliştirdiği bağışıklık işe yaramıyor. Grip diğer hastalıklardan nasıl ayırt edilebilir? Belli başlı üç farkı vardır gribin. Birinci olarak çok yüksek ateş yapar, ikinci olarak çok ani başlar, kesin saati verilebilir, üçüncü olarak gripte ayağa kalkacak haliniz olmaz.