El Halil'de sırayla ibadet

Yahudilerin Hevron (Hebron) diye adlandırdıkları, dünyanın en eski kentlerinden biri olarak bilinen El Halil'deki Halil İbrahim Camii'nde, Müslümanlar ve Yahudiler sırayla ibadet yapıyor. Müslümanların dördüncü, Yahudilerin "İbrahim ve Davut peygamberlerin evi" olarak gördükleri ikinci önemli ibadet merkezi sayılan Halil İbrahim Camii'ni Müslüman halk, cuma ikindiden sonra Şabat (Yahudilerin kutsal günü) başlarken terk ediyor, sıra Yahudi toplumuna geliyor. Şabat'ın akşam saatlerine kadar sürdüğü Cumartesi sonuna dek, ibadet Yahudilere ayrılmış oluyor. Caminin Müslümanların girişine ayrılan kapısında İsrail askerlerinin çadırı bulunuyor. Camiye giriş çıkışlar sürekli denetleniyor. Yahudi kesim ise bir başka kapıdan, İsrail askerleri eşliğinde ibadete geliyor. Ber-Şeva'daki iki otobüsün havaya uçtuğu, 17 kişinin ölümüne neden olan iki intihar saldırısının ardından, Filistinlilerin bulundukları yerler dışına çıkışı yasaklanmıştı. Ramazan'ın gelişiyle İsrail, Gazze ve Batı Şeria'da uyguladığı yasağı büyük ölçüde yumuşattı. Belli yaşın üzerindeki Filistinli kadınların (50) ve erkeklerin (60) Kudüs'e, Haremüşşerif'e gitmelerine izin verildi. Bu yasaklardan payını alan Batı Şeria'daki El Halil'e de yardım, sınırlı sayıda araç geçişine izin verilmesiyle sıkı denetim altında bile olsa mümkün hale geldi. El Halil'de cadde ve sokaklar boş denecek ölçüde tenha. Cadde kenarlarındaki dükkanlar hep kapalı. Osmanlı mimarisindeki "eski kent"te de aynı sessizlik hakim. Bazı bölümleri 2000 yıllık olan Çarşı'nın çoğu girişi İsrail tarafından demir kapılarla kapatıldığı için, eski canlılığı yok olmuş, içindeki çoğu dükkanın kapısına da sahiplerince kalın zincirlerle kilit vurulmuş. Sadece bazı zeytin, peynir ve hurma ile baharat satan küçük dükkanlar açık tutuluyor. En fazla göze çarpanlar ise Ramazan ayında iftara tatlı hazırlayan "gadayıfçılar". Onların hazırladıklar "gadayıf", alıştığımız kadayıftan biraz farklı. Hamuru, ateşin üzerinde pişirilip hazırlanıyor. Filistinli hanımlara, içini çevizle doldurup, üzerine sıcak tatlı şerbetini koymak kalıyor.

İkiye bölünmüş şehir "İkiye bölünmüş" durumdaki El Halil'de, Filistin Yönetimi'nin kontrolünde olan bölgeler ile İsrail kontrolü altındaki bölgeler, "H1" ve "H2" olarak adlandırılıyor. Yaklaşık 150 bin nüfusun yaşadığı kentin en kalabalık bölgesi, Filistin kontrolündeki "H1" bölümü. Filistinlilerin tamamına yakını Müslüman. 1967'den sonra kentin doğu tarafına ve içine yeni Yahudi yerleşimleri inşa edilmiş ve buralarda yaşayan Yahudilerin "en radikal grupları" oluşturduğu söyleniyor. Buradaki Yahudi yerleşimlerinin en büyüğü Kiryat Arba ve nüfusu 6400 dolayında. El Halil'in içindeki 4 Yahudi yerleşim biriminin nüfusu ise toplam 1000-1500 olarak veriliyor. Bu yerleşim birimleri Tel Rumeyda, Beyt Hadassah, Beyt Roman ve Avrahim Avinu. Tel Rumeyda, Filistinlilerin yaşadığı yerin tam ortasında bir merkez ve iki kesim arasında olaylara en fazla sahne olan bölge. İlk yerleşimcilerin gelmesiyle, tacizlerin başladığı, El Halil sakinlerine karşı taş atıldığı, evlerine çöp döküldüğü, dövme hatta öldürmeye varan olayların yaşandığı uluslararası gözlemcilerin raporlarında var. Hatta, okula giden çocukların bile taşa tutulduğu, bazı uluslararası yardım kuruluşu görevlilerinin, Filistinli çocukları atılan taşlardan koruyabilmek amacıyla, okula gidip gelirken "eşlik" görevi üstlendikleri biliniyor. Ama, çoğu zaman onların da taşlara ve saldırılara maruz kaldıkları belirtiliyor. Hani Ebu Haikel, El Halil'in en "eskilerinden". "25 yaşındayım" dese de 80'li yıllarının içinde ve dışarıdan "gelebilenlere" rehberlik yapıyor. Babasının Osmanlı ordusunda görev aldığını anlatırken, Ondan öğrendiği, hatırında kalan birkaç Türkçe kelimeyi sürekli tekrarlıyor. En sık kullandığı "Bir buçuk selam". İsrail kontrolü altındaki Tel Rumeyda yerleşim birimi yakınındaki ufak tepede yaşıyor. Evine gitmek için kullandığı anayolda, Yahudi yerleşiminden ve kontrollerden geçmek durumunda.

Duvar Lahey Adalet Divanı'nın aksi yöndeki kararına rağmen İsrail, El Halil'in doğusundan geçirerek Yahudi yerleşimlerini içine alacak şekilde planladığı "güvenlik duvarı"nın inşaatını sürdürüyor. El Halil'de ayrıca, birbirinin içine girmiş durumdaki Filistinlileri ve Yahudileri ayıran, neredeyse adım başı rastlanan, ana yollardaki kontrol noktaları, metrekare boyutundaki beton bloklar ve demir kapılar göze çarpıyor. Bir de şehre belli giriş yollarında ana kontrol merkezleri bulunuyor. Neredeyse adım başı denilebilecek, etrafı çimento torbalarıyla beslenmiş, kurşun geçirmez camlarla kaplı siperler, gözetleme kuleleri, karakollar, zırhlı araçlar ve askerlerle El Halil, İsrail kuşatması altında yaşamını sürdürüyor. Bir Filistinli, yine de "geçmiş günlere göre El Halil'de durumun sakin olduğunu" söylüyor. Ara sıra, özellikle geceleri duyulan silah seslerine bütün şehrin alışık ve bunların "sıradan olaylar" olduğunu söyleyen Filistinli, "Hatta askerler için de durum böyle denilebilir. Burası Gazze'ye göre, şimdilerde onlara dinlenme yeri sayılır" diyor.