100. yılda Neruda okumak

Nobel Edebiyat Ödülü sahibi, dünya edebiyatının usta şairi Pablo Neruda'nın 100. doğum yılı tüm dünyada kutlanıyor. Pablo Neruda bir kez daha gündeme gelirken, Türkçe'de de azımsanmayacak kadar Pablo Neruda kitabı bulmak mümkün. Yeni basımlarla birlikte giderek gelişen ve Türkiyeli okura önemli bir seçenek sunan bu kitaplar, bugünlerde dünyanın 66 ülkesinde 600'den fazla etkinlik ile anılan büyük şairi yakından tanıma fırsatı sunuyor. Pablo Neruda'nın son olarak anıları yeniden basıldı. Evrensel Basım Yayın'ın usta şairin 100. doğum yılı dolayısıyla yayımladığı "Yaşadığımı İtiraf Ediyorum", Pablo Neruda'nın yaşamına dair serüvenlerle dolu bir yaşam kitabı. Kimi zaman ısırıcı, kimi zaman şiir dolu. Neruda'nın anıları, bir haber verme, bir hesaplaşma, lirik bir atılım, dostlara sesleniş, geçmişe ve yarınlara bir and içmedir. Bu anılarda şairin yaşamının bütün duraklarını, şiirlerini yaratış sürecini, başta Lorca, Alberti, Hernandez, Eluard, Aragon, Nazım Hikmet olmak üzere şair dostlarıyla ilişkilerini, Şili'nin Cunta tarafından öldürülen lideri Allende'yi bulmak mümkün. "Benim anılarım hayaletlerle dolu bir galeridir" der Neruda ve ekler: "Belki ben kendi hayatımı değil de, başkalarının hayatını yaşadım... Benim hayatım, bütün hayatlardan oluşmuş bir hayattır; bir şair hayatıdır." Anılarına Şili'nin güzellemesiyle başlıyor Neruda: "Volkanların altında, karlı dağların önünde, büyük göllerin arasında, güzel kokulu, sessiz ve vahşi Şili Ormanı... İnsan ayağı, ölü yaprakları eziyor, çürümüş bir dal kırılıyor, dev ağaçlar eğri büğrü bedenlerini kımıldatıyor, balta girmemiş ormanların bir kuşu, uçarak geliyor, kanatlarını çırpıyor, dalların gölgesine konuyor. Defne ağacının kokusu burnuma çarpıyor, ta ruhuma yayılıyor".

Aşk Soneleri Pablo Neruda'nın dilimizdeki bir başka kitabı da, "100 Aşk Sonesi". Adnan Özer'in çevirdiği soneleri, Gendaş Kültür yayımladı. Pablo Neruda, eşi Mathilde Urrutia'ya bu ondört dizeli aşk sonelerini sunarken, "Türküler yaktığım ve tapındığım gözlerini yaşatsınlar diye on dört tahtalı bu küçük evlerin çatısını ve aşk çatısını o hoş kalıntılardan balta bıçak ve çakı ile kurdum, işte sana ait, yüze tamamlanmış aşk sonesi: Sana borçlu oldukları yaşamdan başka bir şey olmayan dallardan soneler" diyordu. Büyük şairin Isla Negra'da kaldığı dönemde yazılan bu soneler, Antonio Skarmeta'nın ünlü romanı "Ateşli Sabır"ın kahramanı Postacı Mario'nun sevgilisine sunduğu şiirlerdir.

Denemeleri "Şiir Boşuna Yazılmış Olmayacak" ise, Pablo Neruda'nın denemelerini içeren bir kitap. Nesrin Arman'ın çevirdiği kitap, Broy Yayınevi'nden çıktı. Pablo Neruda, bu deneme kitabında, "şiir yazmanın reçetesi"ni nasıl bulduğunu anlatıyor. "İnanıyorum ki şiir; yalnızlık ile birliğin, duygu ile hareketin, kişinin özel dünyasının, insanın kişisel dünyasının ve doğanın gizli ilhamının eşit ölçüde katkıda bulunduğu heybetli ve kısa süreli bir iştir" diyen Neruda, şöyle diyor: "İnsana daima inandım. Umudu asla yitirmedim. Belki bunun için şiirim ve bayrağımla buradayım. Son olarak, iyi niyetli tüm insanlara işçilere, şairlere, insanın geleceğinin Rimbaud'nun deyişinde ifade bulduğunu söyleyeceğim; yalnızca ateşli bir sabırla tüm insanlara ışık, adalet ve onur saçacak mükemmel şehri kazanacağız. Böylece şiir boşuna yazılmış olmayacak!"

Yürekte İspanya Evrensel Basım Yayın'ın bir başka Pablo Neruda kitabı ise "Yürekte İspanya". Enver Gökçe'nin çevirdiği şiirlerde, Nasıl bir şiir? Saf olmayan bir şiir. Neruda bu şiiri şöyle anlatıyor: "Tere batmış, dumana gömülmüş, zambak ve sidik kokan, ticaretin ezmeye çalıştığı, yasaların içende, yasaların ötesinde bir şiir, üstümüzdeki giysiler gibi sabun lekeleri taşıyan, gövdelerimiz gibi karışık bir şiir; utanç verici davranışlarımız gibi, gözlerimiz, bilgiçliğimiz gibi, kinimiz, aşkımız, antlarımız gibi, siyasal bağlanmalar, kafa tutmalar, kuşkular gibi, sözlerimiz gibi, hayvanlar gibi, kararlar, vergiler gibi karman çorman, saf olmayan bir şiir; sonunda güvercinin perçesiyle perçinlenen kusursuz bir şiir".

Diğer kitaplar Pablo Neruda'nın şiirlerine başka pek çok kitap ve yayınevinden ulaşmak mümkün. Örneğin "Kara Ada Şiirleri". Çekirdek Yayınları'nın bastığı kitapta, şiirlerin çevirisi Sait Maden'e ait. Gendaş Kültür'ün küçük kitapları arasında yer alan "Neruda" ise Adnan Özer'in çevirdiği şiirleri biraraya getiriyor. "Seçme Şiirler/ Pablo Neruda" Enver Gökçe çevirisinde Yön Yayıncılık'ın bastığı bir başka kitap. Broy Yayınevi'nden çıkan "Sorular Kitabı", Adam Yayınevi'nden çıkan "Yüreğim Rüzgarlarla Özgür" de Neruda'nın Türkçe'de basılan diğer kitapları. Ayrıca, Pablo Neruda'yı eşi Mathilde Urrutia'nın kaleminden tanımak da mümkün. Gendaş Kültür'den çıkan "Aşkım Neruda" adlı anı kitabı, usta şairin eşi Mathilde Urrutia'nın imzasını taşıyor. Doğumunun 100. yılında Latin Amerika'nın bu büyük şairini tanımak ya da bir kez daha okumak için ne çok seçenek var değil mi?