Ho ho ho vorera nanina!

"Yıl 1968... Bursa İnegöl Hayriye Köyü... Goradzelerin mısır tarlası... Ellerinde çapalar ile yaşlılar... İmece var... Bir grup tarlanın bir ucunda... Yanyana sıralanmışlar. Diğer grup, öteki uçta... Onlar da yan yana... İlk gruptaki Gurgenidze Ali Osmanay başlıyor, ezgiye... Tiz ve gür bir sesle: Ho ho ho vorera, nanina!... Hemen peşinden diğerleri... Koro halinde ama daha pes olan başka bir sesle... Hem de Ali Osmanay'ınkine son derece uyumlu ikinci bir ezgiyle: Ho ho ho vorera, nanina! Her tempoda, aynı anda çapalayarak... Sıra ikinci, karşı gruptaki Dolişvili Salihay'da... Aynı anda Salihay'ı tamamlayan ikinci koro... Sıra bu kez ilk, beri grupta... Derken yine ikinci, birinci, ikinci... Hiç ara vermeden, bir karşı bir beri... Tarlanın ortasındaki karşılaşmada yine uyumlu ve çoksesli, ama bu kez başka bir şarkı... Bu kez, çapa yok, el çırpma ve dans var. Hem de ne dans, ne coşku, ne katılım! İmece geleneği ile, enstrüman kullanmadan, insan sesiyle, yalın ama şaşırtıcı bir polifoni (çoksesli) ile, ezgi, tempo, çapa uyumu ile, kollektif bir zevkle sevinçle ve giderek artan bir coşku ile çapalama eylemi tamamlanıyor. Hem de zamanın nasıl geçtiği anlaşılmadan..." Maçahela Geleneksel Çoksesli Şarkılar Topluluğu'nu keşfini, işte böyle anlatıyor Gürcü müzikolog İberya Özkan. Maçaheli, 12'si Gürcistan'da, 6'sı Türkiye'de kalmış 18 köyden oluşan bir bölgeye verilen ad. Maçahela Geleneksel Çoksesli Şarkılar Topluluğu'nu oluşturanlar ise Artvin'in Borçka ilçesinin Camili (Maçahel) köyünde mütevazı bir yaşam süren, en genci 42 en yaşlısı 84 yaşında çınarlar... Ve bu çınarlar, yemekte, düğünde, gelin almada, sofra tutmada, eğlencede, cenazede, yani günlük yaşamlarında sürdürdüğü bir geleneği bizle tanıştırıyorlar. Bayşah Müzik'ten çıkan albümlerinde yer alan, Gürcüstan'da bile yok olmaya yüz tutan geleneksel çoksesli halk şarkılarını bizlerle paylaşıyorlar. Eşlik etmeye müsait sesler, (lay lay lom gibi), anlamsız ama yalın, şaşırtıcı bir çoksesli özelliğe sahip, "Ho ho ho vorera, nanina!" sözlerinde ifade bulan seslerle bizleri, çoksesli vokal müziğe davet ediyorlar.

Maçaheli'nin izleri İberya Özkan, 1956 yılında Hayriye köyünde dünyaya gelmiş ve 1293 harbinde Osmanlı-Rus savaşından sonra, Gürcistan'ın Maçaheli vadisinden Hayriye köyüne göçen şarkılarla büyümüş. 2001 yılında mesleki bir görev için gittiği Maçeheli vadisinin Türkiye tarafında, Hayriye köyünde yitirilen kültürünün izlerini bulunca, yörenin etnik müziğine yönelik çalışmalara başlamaya karar vermiş. "Bu şarkıların yenilerini ortaya çıkarmak, sözlerini saptamak, derlemek, notalandırmak, belgelemek, yayınlamak, tanıtmak, duyurmak, yaygınlaştırmak gerekiyordu" diyor İberya Özkan ve toplululuğun keşfedilmesinde desteklerini esirgemeyen A. Nihat Gökyiğit ve Gürcü müzisyen Bayar Şahin ile çalışmalara başlıyor. Burada karşılaştığı 20'ye yakın yaşlının, imecede, düğünde, sofrada, çapada çoksesli şarkılarını, artık geleneğin sürmemesinden, "gizlice" seslendirdiğini gören Özkan, onların bu hasretini, otantizmi bozmamak için kayıtlarının doğal ortamlarında yapıldığı bir albümle dindiriyor. "Çoksesli vokal müziğe alışan insan, bir iki kişiyle 2-3 sesli bir şeyler yapmak ister. Bu zenginliği ellerinden alırsanız, ufuklarını yitirirler" diyen Özkan, albümde yer alan yaşlıların biraraya gelerek çoksesli şarkılarını seslendirmekten çok haz aldığını söylüyor ve söyledikleri şarkılara artık değer verilmesinin sevincini yaşadıklarını anlatıyor. Özkan'ın özellikle vurgulamak istediği ise şu: "Ben yeni bir şarkı, yeni bir müzik eğitimi vererek bu koroyu oluşturmuş değilim. Var olan bu yaşlıların çoksesli olarak, vokal müzik olarak söyledikleri şarkıları derleyerek ve toparlayarak bir araya getirdim."

Gürcü kültürünün temeli Polifonik vokal müziği Gürcü kültürünün temelini oluşturuyor. Özkan, bu müziğinin tarihinin Hıristiyanlık öncesine dayandığına dikkat çekiyor ve çoksesliliğin modern batı müziğinden ya da kilise korolarından etkilenmediğini belirtiyor. İberya Özkan asıl mesleği olan mimarlığın yanı sıra müziğe yönelmiş, kendi kültürünün müziğini, halk çalgılarını öğrenmiş, öğretmiş. Dilinin, kültürünün, şarkılarının, geleneksel yaşam biçiminin, tarihsel ve kültürel değerlerinin korunması ve geliştirilmesi gerektiği inancıyla yoluna devam eden, Maçahela adlı albümü de işte bu inançla hazırlayan Özkan, Kafdağı'ndan Ezgiler ve Kafdağı'ndan Anadolu'ya adlı iki albüme daha imza atmış. Özkan, Anadolu müziğini Kafkas müziğiyle sentezleyerek sunacağı yeni bir albümün hazırlığı içerisinde.