Enerji erişilmez olacak

Türkiye'deki enerji alanının tamamen piyasaya açılması ve günlerdir yaşanan enerji problemlerinin daha da büyümesi için Dünya Bankası ve hükümet bir adım daha attı. Enerji Bakanlığı, EPDK, DPT, Hazine ve Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Dünya Bankası yetkilileriyle biraraya gelerek enerjide tam piyasacılığın bir an önce hayata geçirileceği sözünü verdi. Dünya Bankası eliyle Türkiye'de yıllardır uygulanan enerji özelleştirmeleri sona doğru yaklaşıyor. Dünya Bankası ve işbaşındaki hükümetler önce elektrik kurumlarını özelleştirmeye hazırlamak için parçalara ayırdılar, sonra üst kurul getirdiler. Şimdi de tüm dağıtım ve iletim sistemleri özelleştirilecek. Yaklaşık bir yıldır Dünya Bankası ve AKP bu konu üzerinde çalışma yürütüyor. Son olarak önceki gün bir araya gelen hükümet temsilcileri ve Dünya Bankası piyasalaşmayı getiren "enerji stratejisi" ile ilgili taslak metini oluşturdular. Dünya Bankası bu toplantının ardından, şubat ayında Türkiye'ye daha detaylı bir çalışma ile geri dönecek. Dünya Bankası enerji stratejisi çalışmaları kapsamında 7 adım öngörüyor. Tümü devletler için stratejik öneme sahip enerji alanının piyasaya açılmasını hedefleyen adımlar şunlar; "mevcut yapının analizi, arz güvenliği, bölgesel tarifeler, dağıtımın özelleştirilmesi, üretime ilişkin konular ile geçiş dönemindeki durum". Toplantıya katılan kurumlar ve hükümet temsilcileri her bir kısımla ilgili değişik yaklaşımlar üretebiliyor. Ama sadece elektrik dağıtım tesislerinin özelleştirilmesi tüm kurumların önceliğinde. Bölgesel tarifeye geçiş konusunda bir önceki tarife sürecinde yaşanan sıkıntılar yeni yönelimlere yol açtı. Bunun için yeni bir fiyat mekanizması planlanıyor. Serbest piyasaya geçiş dönemi konusunda ise DPT 8 yılı bulacağı üzerine görüş bildirirken, bakanlık ile EPDK bu konuda daha hızlı. Piyasalaşmanın 2-4 yıl arasında tamamlanacağını kaydediyorlar. Piyasalaşmanın sonrasında enerji fiyatlarında artış kaçınılmaz olacak. Enerji arzının bu nedenle tehlikeye girmesi de piyasacıları endişelendiriyor. Tüm bu tehditler ortada dururken, DPT'nin çözümü "sistem garanti fonu" kurulması oldu. Sistem garanti fonu da batık bankaları kurtarmaya yarayan ve halkın vergilerini hortumculara aktaran Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'na benzeyecek. Fahiş enerji fiyatları yüzünden satış yapamayan özel sektör bu fon sayesinde kurtarılacak. Yeni yatırım! Yıllar önce "elektriksiz kalacağız" yaygaralarını kopartarak özel sektörün bu konuda yatırım yapmasına ve devlete pahalı elektrik satmasına neden olan hükümetler gibi AKP'da yeni yatırım ihtiyacı olduğunu ileri sürüyor. Bakanlık, yıllık olarak 2004-2006 döneminde 1 milyar dolar, 2007-2009 döneminde 2-3 milyar dolar, 2009'dan sonra ise 3,5 milyar dolar yıllık ilave yeni yatırımın yapılması gerektiğini savunuyor. Arz açığının 2007-2008 yıllarında ortaya çıkabileceği iddia edilirken, ithalat, termik santralların rehabilitasyonu, dağıtımda verimliliğin artırılması gibi bazı düzenlemelerle açığın oluşacağı tarihin 2009 yılı sonuna kadar ötelenebileceği öngörülüyor. Öte yandan toplantılarda, dağıtım bölgelerinin 33'ten 12'ye indirilmesi yönünde görüş birliğine de varıldı.

---

Gerçek sorunlar neler?

Özelleştirme çalışmaları yüzünden enerjideki uzman kadrolar yıllardır eritildi. Bakım, kontrol çalışmaları aksıyor. Kar yağışı felakete dönüşebiliyor.

Devletin termik santrallerinin bakım ve devreye alınma çalışmaları yıllar sürüyor. Özel sektör pahalı elektrik satmaya devam ediyor.

Doğalgaza bağımlılık artıyor. Özel sektörün büyük çoğunluğu doğalgaz dönüşümlü santrallerle elektrik üretiyor. Bu da fahiş elektrik fiyatı olarak halka geri dönüyor.

Mühendisler tüm bu sorunları özelleştirme politikalarına bağlıyor. Ve çözümün devletin enerji politikasının halkın çıkarına göre planlanmasını ve özelleştirmeye son verilmesini talep ediyor.

Alım garantileri yüzünden kullanılmayan enerjinin bile fiyatı özel sektöre ödeniyor. Bu konu Meclis Yolsuzlukları Araştırma Komisyonu'na da taşınmıştı. Ancak sonuca ulaşılamadı.

Bakanlık göreve başladığında Yİ ve YİD santrallerinin anlaşmalarını gözden geçireceğini ilan etti. Santrallerin tahkim tehdidi devlete geri adım attırdı.