İlaçta büyük oyun

Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı ve Devlet Planlama Teşkilatı'nın ilaç sektöründe yabancı üreticilerin gündeme getirdiği eşdeğer jenerik ilaç üretmini engelleyen, patent süresinin uzatılması anlamına gelen "veri imtiyazını" mercek altına alması tehlike sinyalleri veriyor. Türkiye'de içeriği aynı olan düşük fiyatlı ilaç anlamına gelen jenerik ilaçların üretimlerinin engellenmesi, düşük fiyat ilaç alımı yapan sosyal güvenlik kurumlarının kısa sürede çökmesi anlamına geliyor. Uluslararası ilaç tekelleri haksız rekabte uğradıkları ve kâr elde edemekdikleri gerekçeleriyle Türkiye'de jenerik ilaç üretiminin durdurulmasını istiyorlar. Uluslararası ilaç tekelleri Türkiye'yi altına imzasını attığı Avrupa Birliği (AB) sözleşmelerindeki "veri imtiyazı" maddesine sadık kalması yönünde uyarıyor. İlaç tekelleri Türkiye'ye "Ya en ucuz fiyat uygulamasından vazgeçin ya da koruma süresini altı yıla çıkarın" diyerek Türkiye'de tek bir pazar yaratmak istiyor. Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı ve DPT konuyla ilgili Sağlık Bakanlığı ve AB Genel Sekreterliği'nin katılımıyla "veri imtiyazını" karara bağlamaya çalışıyor.

'Kâr elde edemiyoruz' AB uygulamalarına göre patent alınan ilacın piyasaya çıkışından sonra altı yıllık koruma getirildiği biliniyor. Bu süre içinde ilaç formülünün gizli kaldığı ve Ar-Ge (araştırma ve geliştirme) yapan firmaların da harcamalarını finanse ettiği vurgulanıyor. Ancak Türkiye'deki uygulama da öncelikle yabancı ilaç firmalarının ilacın formülünü Sağlık Bakanlığı'na bildirdiği, ruhsat verildiği anda formülün yerli firmalara açık hale geldiği bildiriliyor. Türkiye'de bu uygulama ile yerli ilaç firmaları daha ucuza ilaç üretebilir hale gelirken, yabancı firmalar ise araştırma maliyetlerine yüksek olduğuna dikkat çekerek haksız rekabete uğradıklarını savunuyorlar. İlaç formülünün açık hale gelmesi işlerine yaramayan yabancı ilaç firmaları Türkiye'de üretim yapmak yerine, şimdi haksız rekabeti bahane ederek ithalata yöneliyor. Kâr oranlarını korumak isteyen ilaç firmaları, patentlerine sahip oldukları ilaçların jeneriklerinin üretilmesine karşı çıkıyorlar bu nedenle dünyanın her yerinde milyonlarca insan ilaç alamadıkları için tedavi edilbilecek hastalıklarla bile ölüme terk ediliyor.

14 milyon insan ölecek Bu yıl 14 milyon insanın AIDS ve önlenebilir hastalıklardan öleceği tahmin ediliyor. Bu ölümlerin büyük bir kısmının da yoksul ülkelerde gerçekleşeceği biliniyor. Fortune isimli bir Amerikan dergisinde Amerikan sanayisinde dair yapılan yıllık değerlendirmede, 10 büyük ilaç şirketinin 2002 yılında 35.9 milyar dolar kâr ettiği açıklanıyor. AIDS, verem ve sıtma gibi salgın hastalıklara erişim hakkını içeren Birleşmiş Milletler kararına karşı dünyada tek red oyu kullanan ABD ve gelişmekte olan ülkelerin düşük maliyetli jenerik ilaçlara erişimini engellemek için bu konuda jenerik ilaçların kullanımını sağlayacak uluslararası düzenlemeleri de değiştirmeye çalışıyor. İşte bu noktada Türkiye'de yapılamaya çalışılan değişiklik akıllarda soru işareti bırakıyor.