İnsanlığın birikimine paha biçilemez

UNESCO'nun Paris'teki merkezinde önceki gün bir araya gelen uzmanlar, Irak'ta işgalle birlikte başlayan kültür yağmasına son verilmesi, insanlığın binlerce yıllık emeğinin ürünü ve birikimlerinin tanığı olan eserlerin korunması çağrısında bulundular. UNESCO Genel Direktörü Koichiro Matsuura'nın daveti üzerine gerçekleşen toplantıya Almanya, Avusturya, Belçika, Danimarka, Finlandiya, Fransa, İtalya, Japonya, Polonya ve Türkiye'nin yanı sıra, kültür yağmasını gerçekleştiren ve kolaylaştıran ABD ve İngiltere'den de müze ve kütüphane uzman ve görevlileri katıldılar. Toplantıya Türkiye'den, İstanbul Arkeoloji Müzesi görevlisi olarak Veysel Donbaz katıldı. Ayrıca çeşitli uluslararası müze ve kütüphanecilik kuruluşlarından yetkililer de toplantıda hazır bulundular. UNESCO Genel Direktörü Matsuura toplantıda uzmanlara hitaben yaptığı konuşmada: "Tüm iyi niyetinize ve uzmanlık yeteneğinize rağmen, Irak ulusal kültür hazinesinin kaderi sizin elinizde bulunmuyor. Bu hazineyi tüm insanlığın hizmetine sunmak ancak, uluslararası planda ve her düzeyde bir uyum, işbirliği ve ortak irade oluşturulabilirse, mümkün olacaktır. " Matsuura, şimdi yağmalanan eserlerin Irak dışına çıkmaması, çıksa bile alıcı bulamaması ve hatta iadesi için, özel ve acil önlemlerin alınması gerektiğini belirterek; tüm müzelere, özel koleksiyonculara, sanat eseri tacirlerine çağrı yaparak, ülkeden çıkması muhtemel eserleri almamalarını istedi. Matsuura, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'nden, Güvenlik Konseyi'nin çalınan sanat eserlerine ilişkin bir karar çıkarması talebinde bulunacağını belirtti. Irak'tan çıkarılacak her türlü eserin alınıp satılmasını yasaklayan, oradan getirildiği tespit edilen eserlerin iadesini içeren böyle bir kararın BM üyesi 191 ülkeye de uygulanması talep edilecek. UNESCO Genel Direktörü, "Kütüphaneler ve arşivlerin bulunduğu binalar da dahil olmak üzere tüm kültür sitelerinin özel korunması için önlemler alınması" ve " Irak ulusal mirasının yer aldığı arşiv, liste, envanterlerin toparlanacağı bir veri bankası kurulması" yönündeki önerilerini de tekrarladı. Öte yandan, Irak'taki kültür hazinesinin korunması için bir vakfın kurulduğu ve bazı devletler ile uluslararası kuruluşların bu vakfa şimdiden önemli miktarlarda bağışta bulundukları da belirtildi. Bağışta bulunan ülkeler arasında İtalya, Mısır, Katar, Fransa ve Almanya da var.

Uzmanların basın açıklaması Uzmanların basına kapalı oturumundan sonra, bir basın toplantısıyla alınan kararlar açıklandı, sorulara cevap verildi. Basın toplantısında en çarpıcı açıklamaları, Irak'taki Amerikalı arkeologlar misyonu başkanı ve Chicago Üniversitesi profesörü McGuire Gibson ile, New York Üniversitesi'nde çalışan Iraklı arkeolog Salma El Radi yaptılar. Gibson, uzun süreden beri böyle bir tehlikeye dikkat çektiklerini, Interpol'e başvurduklarını, Amerikan askeri yetkililerine ve sanat eseri alım satımı yapan tüccarlara korunması gereken alanların listesini verdiklerini, belli başlı basın ajanslarına, New York Times ve Washington Post gazetelerine de bunu ilettiklerini, ama buna rağmen hiçbir önlemin alınmadığını belirtti. Gibson, Bağdat Arkeoloji Müzesi'ne yönelik yağmanın, iki etapta gerçekleştiğini belirterek. "Önce, gece vakti profesyonel hırsızlar müzedeki en değerli eserleri, kaçırdılar (belli ki destek de alarak). Arkasından, ikinci gün, gündüz vaktinde yağmacı sürüsü geri kalanı götürdü. İkinci postadakiler arasında adi hırsızlar, açlar ve çocuklar da vardı. Bunların çaldıklarının bir bölümünün bir süre sonra günyüzüne çıkması beklenmelidir ama profesyonellerin yağmaladıkları için aynı ümidi beslemiyorum." dedi.

Amerikalılara sorun Müzelerin neden yağmalandığı sorusuna Iraklı arkeolog Salma El Radi, "onu bana değil, Amerikalılara sorun. Bağdat'taki müze yağmalanırken, kapı önünde bekleyen Amerikalı askerlerden müdahale etmelerini isteyen müze yetkilisine askerler bunun, kendi görevleri olmadığını söyleyerek yanıt veriyorlar." diye yanıt verdi. El Radi, çalınan eserlerin değerinin ne olduğunu soran bir gazeteciye ise, "insanlığın bilgi ve beceri birikimi, paha biçilmez değerdedir " dedi. Gibson ve Radi'nin verdiği bilğiye göre, Bağdat Arkeoloji Müzesi'ndeki 80 bin kil tablet, Musul Müzesi'nden getirilerek Bağdat'ta saklanan çok sayıda eser, Hatra sitesinden getirilen ve UNESCO'nun dünya mirasına kayıtlı büyük heykeller kayboldu. Ulusal arşivin çok sayıda elyazması, islami mahkemelerin 16. yüzyıldan beri verdikleri kararların yer aldığı arşivler, Ulusal Kütüphane ve Din İşleri Bakanlığı'ndaki 'Kuran Kütüphanesi' gibi eşsiz eserler yakılıp kül oldular. Saddam Evi'ndeki islamın ilk dönemlerine ait 40 bin adet elyazmasının akıbeti ise henüz bilinmiyor.