İşgücü çok ucuz

Doğu Anadolu Bölgesi'nde çiftçilikle geçimini sağlayan aileler, emeklerinin karşılığını alamadığı gibi, tarlada çalışan tüm aile fertleri, ürünlerini maliyetin altında satmak zorunda kalıyorlar. Atatürk Üniversitesi (AÜ) Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Şefkati Gülten, yaptığı değerlendirmede, geçimini tarımla sağlayan bir ailenin tüm fertlerinin çalışmasına rağmen bedavaya çalışmak zorunda kaldıklarını söyledi. Arazilerinden gelir sağlamayı düşünen çiftçilerin, bir yıllık çalışmaları sonucunda hiçbir kâr elde edemediğini ifade eden Gülten, Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki ekilebilir arazide yetiştirilecek ürünlerin sınırlı olduğunu, bu nedenle ekonomik değeri az olan ürünlerin üretilmesi sonucu çiftçilerin zarar ettiğini bildirdi. En az beş kişiden oluşan bir ailenin, yaz mevsiminde tarlada çalışarak günlerini geçirdiğini anımsatan Gülten, şunları söyledi: "Geçimini tarımla sağlayan ailelerin en büyük ferdi ile en küçük ferdi olmak üzere hepsi tarlada çalışmak zorundadır. Ülkemizde en ucuz emek, çiftçilerin emeğidir. Diğer sektörlerde çalışan işçiler, emeklerinin karşılığını alabilmenin mücadelesini verebiliyorlar. Tarım sektöründe hiçbir zaman ürün maliyetine emek eklenmez. Aile fertleri, kendilerini çalışmakla zorunlu kılar ve bunu bir maliyet olarak düşünmezler."

Ürünler ucuza satılıyor Doğu'daki iklim şartları nedeniyle ekilebilir arazilerden yılda bir kez ürün alındığını anımsatan Gülten, şu değerlendirmede bulundu: "Çiftçiler, ürettikleri ürünleri, maliyetinin altında satıyorlar. Bölgede ürün çeşidi fazla olmadığı için çiftçiler, genellikle patates, lahana ve şeker pancarı gibi ürünlere yöneliyor. Bu ürünlerin fiyatı hasat döneminde oldukça ucuzluyor. Çiftçinin bir yıllık emeği olan patatesin kilosu 150 ila 200 bin lira arasında satılabiliyor. Çiftçi, bu ücret karşılığında patatesin maliyetini bile almıyor. Maliyet arasında emek göz ardı ediliyor. Çiftçinin çalışma ücreti yok sayılıp, sadece ürün için yapılan tohum ve gübre gibi giderler hesaplanıyor. Buna göre de düşük fiyata satılıyor." Çiftçilerin bedavaya çalışmalarının yanı sıra ürünlerini de maliyetinin altına satması sonucu mağdur duruma düştüklerini kaydeden Gülten, ürünlerinin işlenememesi, pazarlama sorunları gibi nedenlerden dolayı da üretimden uzaklaşmaya başlandığını söyledi.