DİE'den sahte enflasyon

Resmi enflasyon verileri ile bu verilerin hayattaki karşılığı arasında dağlar kadar fark var. Ancak bu fark bir istatistik hatası değil. Çünkü enflasyon hesabı bugün maaşların belirlenmesinde de önemli bir rol oynuyor. Bu fark dolayısıyla emekçi kesimlerin kaybı da bir hayla fazla. Resmi veriler hesaplanırken, birçok kişinin günlük hayatında hiç ihtiyaç duymadığı, tüketmediği maddeler dikkate alınıyor. Buna karşın zorunlu tüketim maddelerinin ve hizmetlerin, enflasyon hesabındaki ağırlığı çok düşük. Özellikle son dönemlerde sokaktaki enflasyon ile Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) tarafından açıklanan enflasyon oranlarının arasındaki fark göze çarpıyor. Bunun nedeni, tüketici fiyatları endeksinde (TÜFE) yer alan maddelerin ağırlıklarından ve endeks hesaplamasında 410 maddenin kullanılmasından kaynaklanıyor. DİE, TÜFE'nin hesaplanmasında ekmekten bisküviye, yaş pastadan dana etine, peynirden tereyağına, sebze ve meyvelerden konservelere, kahve ve çaydan alkollü ve alkolsüz içeceklere, sigaradan paltoya, dantel ipinden terliğe, kiradan tüpgaza kadar 410 ana maddeyi (747 madde alt çeşidi) kullanıyor. DİE'nin Toptan Eşya Fiyat Endeksi (TEFE), üretilen ürünün niteliği ve alıcısına bakmaksızın yurtiçi satışa konu olan maddeleri kapsama alırken, TÜFE sadece hane halkları tarafından tüketilen mal ve hizmetleri kapsıyor. TÜFE'nin hesaplanması için temel yıl bilgileri esas alınarak her ay 410 maddenin fiyatları (747 madde alt çeşidi) 35 değişik yerleşim yerinden, toplam 6 bin 390 işyerinden ve 2 bin 988 kiracı haneden derleniyor.

Temel ihtiyaçlar yok Özellikle dar gelirli vatandaşların kullandığı sınırlı sayıda temel ihtiyaç maddesindeki yüksek oranlı artışlar ise endeks içindeki ağırlıklarından dolayı birebir TÜFE'ye yansımıyor. Bir başka deyişle hanelerin harcamaları içinde ekmek, peynir, et, süt, otomobil ve benzin gibi mal ve hizmetler fiyatlarında meydana gelen değişimin ağırlıkları ölçüsünde endeksi etkiliyor. Örneğin; ekmeğin Türkiye endeksi içindeki ağırlığı yüzde 4.01 olarak belirlenirken, sadece ekmeğin fiyatı yüzde 100 arttığında ve tüm maddelerin fiyatı sabit kaldığında, Türkiye endeksi yüzde 4.01 yükseliyor. Beyaz peynirin Türkiye endeksi içindeki ağırlığı 1.3 olarak belirlenirken, temmuz ayında bir önceki aya göre 0.8 oranında artan peynir fiyatı endeksi ancak 0.02 oranında artırdı. Kemikli koyun etinin Türkiye içindeki ağırlığı yüzde 0.95 olarak hesaplanırken, temmuzda fiyatı bir önceki aya göre yüzde 2 oranında artan bu ürün endeksi yüzde 0.02 oranında çıkardı. Temel tüketim maddelerinden bir diğeri olan benzinin endeks içindeki ağırlığı ise yüzde 2.2 olarak hesaplanıyor. Temmuz ayında bir önceki aya göre, yüzde 4.4 oranında artan benzin fiyatı da endeksi yüzde 0.09 oranında yükseltti. Türkiye endeksi içinde ağırlığı yüzde 1.2 olan domatesin temmuz ayındaki fiyatı bir önceki aya göre yüzde 14.6 oranında gerilerken, endeksi yüzde 0.18 oranında düşürdü. Endeks kapsamındaki temel tüketim maddeleri dışında konut, kültür, eğitim ve eğlence için yapılan harcamaların da bulunduğu göz önüne alındığında temel tüketim maddelerindeki fiyat artışları tek başına enflasyon göstergesi olmuyor.