Kadife eldivendeki demir yumruk

Kadife eldivendeki demir yumrukRojda İldan Şengül KaradağBrisa Lastik Fabrikası, çok değil, birkaç yıl önce Avrupa Kalite Ödülü almıştı. İşçiler tarafından da coşkuyla karşılandığı belirtilerek reklam edilen bu ödül, sermaye tarafından "esnek çalışma ve toplam kalite yönteminin faydaları"nı anlatmanın bir vesilesi yapılmıştı. Büyük patron Sakıp Sabancı, 'mutlu' Brisa işçilerini de arkasında alarak gazete ve televizyonlarda boy göstermiş, paylaşımdan, özveriden, alın terinden dem vurmuştu. Ancak bugün işçiler hiç de "mutlu" değiller, verimli olmanın kendilerine paylaşımın ise başkalarına düştüğünü düşünüyorlar. 1987 yılından beri Brisa'da çalışan bir işçi, "Bu ödül kaliteli lastik üretme ödülü değildi, verimlilik ödülüydü. Benim ineğim iyi süt veriyor ödülüydü. Çok fazla verimli olduğumuz için, 3 kişinin işini 1 işçi yapabildiği için 90 arkadaşımızı hep beraber gönderdik" diyor.

En güzel olay Brisa'da, 15 Ekim Pazartesi günü, 27 işçi emeklilikleri geldiği, 53 işçi ise "verimsiz" olduğu gerekçesiyle işten atılmıştı. İşten atmalara karşı 6 gün boyunca süren direniş, sendikanın işçilere rağmen verdiği kararla sona ermişti. Şimdi Brisa'da işten atmaların süreceği endişesiyle birlikte, sendikaya karşı büyük bir güvensizlik de yaşanıyor. İşçilerin tepkilerini dile getirmelerine engel olan bu durum nedeniyle görüştüğümüz Brisa işçisinin adını yayınlayamıyoruz. "Yarın öbür gün sıra bize de gelecek, onu biliyoruz. Ama asıl onurumuzla gururumuzla verdiğimiz bir mücadelenin bu şekilde sonlanmasına üzüldük biz" diyen Brisa işçisi, direnişin işçiliğe başladığından beri yaşadığı "en güzel olay" olduğunu söylüyor. İşyerinde "Bana bir şey olmaz, iyi çalışıyorum" şeklinde düşünceler olduğunu belirten Brisa işçisi, sendikaları "işçi mafyalığı" yapmakla suçluyor. İşten atmaların ardından baskıların arttığı fabrikada güvensizlik ve korku ortamının hakim olduğunu, işçilerin "sendikanın yaptırım gücü olmadığına" inandıkları için "Patronun dediğini yaparsak biraz daha fazla çalışırız" diye düşündüklerini belirten Brisa işçisi, "İşveren 3-5 senelik planlar yapıyor, biz ise hâlâ günübirlik düşünüyoruz. Sendikal eğitim diye bir şey yok. 14 senelik işçiyim aldığım eğitim bir saattir. İşveren işçileri sürekli kendine eğitirken, sendika hiçbir şey yapmadı" diyor. Patronların yüksek ücretli, kadrolu işçileri azaltıp yerine çekirdek bir kadro oluşturarak, bunun çevresinde ucuz, geçici, müteahhit işçiler çalıştırabileceği bir sistem kurmaya çalıştığını söyleyen Brisa işçisi, Brisa'da bunun temellerinin 1990 yılında uygulanmaya başlanan esnek çalışma ile atıldığını söylüyor.

Üretim arttı, işçi azaldı Fabrikada bant sistemiyle çalışıldığını, aynı süre içerisinde daha fazla üretim yapılması yönünde uygulamalar dayatıldığını söyleyen Brisa işçisi, şunları anlatıyor: "İşverenin gözünde bir insan değilsiniz, makinesiniz, yedek parçasınız, hizmet eden bir şeysiniz. 'Fabrika hepimizin fabrikası', 'Makina bizim makinamız' gibi söylemlerle, yöneticilik vaatleriyle eğitilen daha doğrusu kandırılan işçiler birbirleriyle yarıştırıldılar. Baklava yedirip, kola verdiler. Fazla üretim yapana alkış tutturdular, yıldız verdiler. Omzumuza vurdular, sırtımızı sıvazladılar. Üretim arttıkça, işçi sayısı düştü. Kadrolu iyi ücret alan işçilerin sayısı düşerken, düşük ücretli taşeron işçilerin sayısı arttı."Esnek çalışma ve toplam kalite yöntemini "kadife eldiven içerisinde sunulmuş demir yumruk" olarak tanımlayan Brisa işçisi, şöyle devam ediyor: "1987 yılında işe girdiğimde 1350 işçi günde 7000 lastik üretiyorduk, satın alma gücümüz çok daha fazlaydı. İşten atmalardan önce ise 830 kişi günde 17 bin lastik üretiyoruz, satın alma gücümüzde ise yüzde 50 gerileme var." Brisa'dan atılan işçiler, şu anda Lastik-İş Kocaeli Şubesi'nde olağanüstü genel kurul yapılması için uğraşıyorlar. Onlara, halen fabrikada çalışan arkadaşları da destek veriyor.