27 Temmuz 2001 21:00

Her şeyi 'büyük'ler belirliyor

Çorap atölyelerindeki ağır çalışma koşullarının sorumlusu, onlara fason iş veren ve çoraba kendi etiketini vuran büyük çorap şirketleri.

Paylaş
Her şeyi 'büyük'ler belirliyorMuzaffer Özkurt - Mustafa KaraTopkapı'dan Terazidere'ye, Küçükköy'den Sefaköy'e ve Haramidere'ye kadar binlerce küçük çorap atölyesi, büyük firmalar için fason üretim yapıyor. Makinaların çevreye yaydığı ısı ve gürültünün içinde zor koşullarda çalışan çorap işçilerinin mesaisi gündüz 11, gece ise 13 saati buluyor. Hemen hiçbirinin sigortası yok. Yemek parası ve yol parası da verilmiyor.Çorap piyasasını birkaç büyük çorap şirketi belirliyor. Atölyelerde bu fabrikalar için üretilen fason malların bedelini belirleyen de bu şirketler. Bu şirketler arasında, hiç fabrikası olmadığı halde, fason çorap ürettirerek, marka yapanları bile var.

Düzinesi 400 binFason atölyelerde bir düzinesi 400 bin liraya yaptırılan çoraplar, mağazalarda çifti 10 milyon liraya kadar satılıyor ya da Avrupa'ya ihraç ediliyor. Bir makinenin saatte ancak bir düzine çorap imal ettiği ve atölyelerde ortalama 10-15 makina olduğu düşünülürse, fason üreticilerin eline pek bir şey kalmıyor. Büyük şirketler, bir düzine çorap fiyatı son iki yılda 350 bin liradan sadece 400 bin liraya yükseltmişler. Son olarak yılbaşında yüzde 10 zam yapılmış. Geçen haziran ayında yapılması gereken zam ise hâlâ belli değil. Atölyelerin üye olduğu dernek ise yeteri kadar güçlü değil ve birliği sağlayamıyor. Atölye sahipleri, bu nedenle fiyat üzerinde pazarlık yapamıyorlar ve büyük şirketlerin dediğine boyun eğmek zorunda kalıyorlar.

Çocuk işçilik yaygınÇok sayıda çocuk çalışıyor çorap atölyelerinde. İlkokulu bile bitirmeden eve ekmek götürmek için her gün buralarda çalışıyorlar. Üstelik çocuk oldukları için daha az ücret alıyorlar; haftalık 30 milyon lira kadar. Daha usta ve yıllık işçiler ise 70 milyon lira alıyorlar. Normal olarak bir işçiye 8 makina teslim edilmesi gerekiyor. İplik takma, kırılan iğneyi yenilemek, lastik takmak ve gerekirse çorap desenini değiştirmek için kart değiştirmek için. Normalde 8 makineye bakması gereken işçilere bazen 13-14 makine teslim ediliyor.

Üç kardeş eve bakıyorSerhat Taşdemir liseyi yeni bitirmiş. İki abisiyle birlikte 8 makinenin bulunduğu bir atölyeyi çalıştırıyorlar. Serhat abileriyle birlikte üç vardiya hiç durmadan çalıştıkları halde haftada 300-400 milyon lira para kazanabildiklerini belirtiyor ve harcamalarını şöyle sıralıyor: "2 sene önce 350 bin liraya fason çalışıyorduk, şimdi 400 bin liraya. Bunun yanında atöyle için 80 milyon kira, 40 milyon elektirik, 30 milyon telefon ve 40 milyon lira makine malzemesi veriyoruz. Evde 9 nüfus var ve 100 milyon lira da ev için kira veriyoruz. Abim evli ve çocuğu olduğu halde parasızlık yüzünden ayrı ev tutamıyor."Ferhat Meral 30 yaşında ve 12 senedir çorap işinde. Kendi deyimiyle "bu işe geç" başlayan Meral, 3. sınıfta bıraktığı ilkokuldan sonra marangoz yanında çalışmış. Meral, çalıştığı atölyeye bir hafta önce ortak olmuş. 10 makinenin bulunduğu atölyeye ortak olması sonrası bir şeyin değişmediğini söyleyen Meral, "6-7 yıl önce makineleri kapatabilirdik. Şimdi hiç durmadan tatilsiz çalışıyruz. Derneğimizin geceleri oluyor onlara bile katılamıyoruz. Sosyal hayat kalmadı" diyor.Meral çorap piyasasını birkaç büyük işletmenin belirlediğini ifade ederek "Onlar toplantı yapıp fasona ne kadar zam yapacaklarını konuşuyorlar. Atölye sahipleri fasona zam alsalar, işçilere de zam verecekler ama olmuyor" diyor.Fason çorap sektöründe çalışan işçiler ile atölye sahipleri hemen hemen aynı koşullarda çalışıyorlar. 3 - 5 arası işçi çalışan atölyelerde, patronlar da işçiler kadar çalışıyor, pek çok ekonomik sıkıntı yaşıyorlar.Atölye sahipleriyle çalışanlar arasındaki farkı, 2 yıldır çorap işinde çalışan 17 yaşındaki Bayram Anık'ın yaşadıkları gösteriyor. Daha önce mobilyacıda çalışan Anık, geçenlerde gerekçesi bile açıklanmadan "Kapanacak" denilen atölyeden çıkarılmış. "Kapanacağını zannetmiyorum" diyerek işten atılmasına tepki gösteren Anık, iş bulamadığı için şimdilerde abisine yardımcı oluyor.
ÖNCEKİ HABER

Hapis, sürgün, soruşturma

SONRAKİ HABER

Gemlik işçisi grevde kararlı

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...