Lastik fabrikalarında sözleşme deliniyor

Lastik fabrikalarında sözleşme deliniyor
Muzaffer Özkurt
Lastik sektöründe geçen yıl imzalanan toplusözleşme kriz bahanesiyle delinmeye çalışılıyor. Lastik patronları, sözleşmedeki ücret zammının altında bir rakam dayatıyor. Lastik-İş Sendikası ve işçiler ise sakal bırakma, mesaiye kalmama gibi eylemlerle tepkilerini gösteriyor. Yaşanan belirsizlik ve gerginlik nedeniyle lastik fabrikalarında üretim yüzde 25 civarında azalmış durumda.
Lastik-İş İzmit Şubesi'ne bağlı dört fabrika bulunuyor. BRİSA'da 806 sendikalı işçi dahil 1100 kişi çalışıyor. Toplam kalite yönetimi ve esnek çalışmanın tüm yöntemlerinin girdiği fabrikada, ambar, yemekhane ve güvenlik taşeron firmaların elinde. Taşeronun en fazla girdiği fabrika ise Pirelli. Pirelli'de 971 sendikalı işçi bulunuyor. Buna karşılık taşeron işçi sayısı 400'e yakın. Goodyear'ın İzmit fabrikasında 473, Adapazarı fabrikasında 777 işçi çalışıyor. Buradaki taşeron işçi sayısı ise yüzde 20 oranında.
Yüzde 9'a imza atılmıştı
Lastik fabrikalarında 2000-2002 dönemi için yürütülen toplusözleşme görüşmelerinde anlaşmazlık yaşanması üzerine grev yapılmıştı. Grevin, Bakanlar Kurulu'nca yasaklanmasının ardından imzalanan sözleşmede, ikinci yıl için (2001-2002) hedeflenen enflasyonun yüzde 75'i olan yüzde 9'a imza atılmıştı. Ancak enflasyonun hedeflenenden yüksek çıkması halinde, aradaki fark sözleşmenin geçerli olduğu ilk aydan itibaren işçiye yansıtılacaktı. Bunun yanı sıra, bir işçinin, ulaşım, yemek, ayni ve sosyal yardımlar, SSK primi, işsizlik sigortası ile birlikte işverene yıllık maliyeti 25 bin dolar olarak hesaplanmış; 11. ay sonunda maliyetin bu rakamın altında kalması durumunda aradaki farkın, ücretlere bölünerek işçilere verilmesi konusunda anlaşmaya varılmıştı. Şu anda ise lastik işçilerinin maliyeti yüzde 4 ile 8 arasında değişiyor.
Lastik patronları kendilerini korumak amacıyla sözleşmeye şu maddeyi eklemişlerdi: "Ekonomideki olağanüstü gelişmeler nedeniyle devalüasyonun enflasyondan beklenmedik bir şekilde farklılık göstermesi durumunda aşağıdaki esaslar çerçevesinde uygulama yapılır.
a) Devalüasyon oranının enflasyonun yüzde 10'a kadar altında ya da üstünde gerçekleşmesi durumunda yukarıdaki hükümler geçerlidir.
b) Devalüasyon oranının enflasyonun yüzde 10 ve daha fazla üzerinde ya da altında artması halinde Türk Lirası cinsinden ödenen ücretlere bu fark yüzde 10+(artan kısım/2) sistemi ile yansıtılır."
Patron yanıltıyor
Ek bütçenin onaylanmasıyla birlikte hedeflenen enflasyonun değiştiğini, bundan sonraki ücret zammı oranının yüzde 31 olması, ayrıca yine bu oran üzerinden geriye dönük olarak işçi başına 1.5 milyar lira ödenmesi gerektiğini anlatan Lastik-İş İzmit Şube Başkanı Hasan Hüseyin Çakar, patronların ise zam oranını yüzde 22.9 üzerinden hesapladıklarını, işçi başına da 400 milyon vermeyi dayattıklarını söyledi.
Lastik işçisinin tedirginlik yaşadığını ifade eden Çakar, "Patron protokolü ek maddeye göre yorumluyorsa mahkeme açsın, ama haklı biziz, bunu o da biliyor. Üstelik o maddeye göre bile ödeme yapamayacağını söylüyor" dedi. Patronların protokole koyduğu ek maddenin, yıl sonunda hesaplanması gerektiğini kaydeden Çakar, "Bir yılın muhasebesi iki ayda yapılmaz. Sadece hedef enflasyon değiştiği için bir tartışma yaşanmalı. Biz sadece hedef enflasyonun değişmesinden kaynaklı farkı istiyoruz" diyerek, işçi maliyetiyle ilgili maddenin göz ardı edilmeye çalışıldığını belirtti.
Geçici işçi ve ücretsiz izin sorunu
Sözleşmeye göre geçici işçiler, bir dönemden fazla çalıştırılamıyor. Çalıştırıldığı takdirde sözleşmeden yararlandırılması gerekiyor. Ancak lastik fabrikalarında çalışan geçici işçiler, dört beş dönemdir fabrikada çalışıyor. İş eğitimi bile verilen bu işçilerin sayısı 5000'e ulaşıyor. İşçiler, bunun amacının fabrikalarda çalışacak hazır işgücünün yedeklenmesi olduğunu belirtiyorlar.
Ücretsiz izinler de lastik fabrikalarında önemli bir sorun. Patronların bu uygulamaya "çalışan işçi sayısının fazla olduğunu" söyleyerek başvurduğunu anlatan Çakar, özellikle ücretlerde yaşanan sıkıntı kaşısında lastik işçilerinin, "Ne olursa olsun hakkımızı alacağız" aşamasına geldiğini dile getirdi.
Esnek çalışmanın ve taşeronlaştırmanın, lastik sektöründeki rekabetin sonucu olduğunu savunan Çakar, "Goodyear kendi içinde bile rekabet ediyor. Makina bozulduğunda işçi başka makinede çalışmaya başladı, esneklikler böyle başladı" diye konuştu. Esnek çalışmanın bir adım ilerisi olan 'esnek istihdam' durumuna geçildiğini ifade eden Çakar, "Şimdi ücretsiz izinlerle git-gel yapılıyor. İş var gel, yok git" dedi.