İş güvencesinin diyeti kıdem tazminatı

İş güvencesinin diyeti kıdem tazminatı
Şengül Karadağ
İşçilerin 65 yıldır sahip oldukları kıdem tazminatı hakkı gaspediliyor. Yıllardır bunun hesabını yapan patronlar ve hükümetler, ilk somut adımı "Kıdem Tazminatı Fonu"yla atıyor.
iş güvencesi yasa tasarısına son şeklini vermekle görevlendirilen işçi, hükümet ve patronlar adına kurula katılan 9 bilim adamının hazırladığı taslak kapsamında yer alan fonla iş güvencesi getirilmesinin diyeti olarak kıdem tazminatlarının kaldırılması öngörülüyor.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Yaşar Okuyan'a göre, fon uygulamasıyla "işyerlerinin kapanması durumunda işçilerin ödenmeyen kıdem tazminatı ve ücretleri güvenceye alınmış olacak."
Oysa fon uygulaması, işçinin yıllardır verdiği emeğin karşılığı olarak aldığı kıdem tazminatını yok etmeye dönük ilk adım. Okuyan'ın tasarısı yasalaşırsa, işçinin bir tam yıl çalışarak hak kazandığı kıdem tazminatı, sadece ölüm ve emeklilik halinde ödenecek.
1936'dan beri
Dünya Bankası ve IMF'nin de dayatmalarıyla hükümetin 2000 ve 2001 yılı ekonomik programlarında kaldırılması öngörülen kıdem tazminatı, ilk olarak 1936 yılında yasada yer aldı. O yıldan beri, özellikle 12 Eylül askeri darbesiyle kırpılan, enflasyon karşısında ücretlerle birlikte eriyen bu hak, işçiler açısından çok önemli.
Kıdem tazminatı nedir?
Bu nedenle kıdem tazminatının niteliği konusunda yoğun tartışmalar yaşanmış, çeşitli görüşler ortaya atılmıştır. Bazıları kıdem tazminatının "işçiye geciktirilmiş olarak ödenen ücret" olduğunu savunurken, kimisi "işçiyi sadakatle çalışmasından ötürü ödüllendirmek amacıyla verilen ikramiye" olduğunu ifade ediyor. İşsizlik sigortası olmadığından yasalara konulduğunu savunanlarsa kıdem tazminatını "işsizlik sigortası" olarak tanımlıyor. Kıdem tazminatının işçinin çalışma süresi boyunca yıpranan ve yenilenemeyecek olan işgücü karşısında ödenen tazminat olduğu görüşü de yaygın. "Kıdem tazminatı bütün bu nitelikleri bünyesinde barındıran kendine özgü bir kurumdur" görüşü ise daha çok kabul görüyor. Gerçekten de kıdem tazminatı bütün bu niteliklere sahip. Daha da önemlisi patronların deneyimli (kıdemli) işçiyi, canı istediği zaman kapı önüne koymasının da en etkili engellerinden biri.
Zaten patronlar cephesinin de en büyük sıkıntısı bu. Bu nedenle hükümetin çıkaracağını söylediği işgüvencesi yasasına karşı sahte fırtınalar kopartılıyor. ILO standartlarında bile olmayan bir iş güvencesi yasasına karşılık işçinin kıdem tazminatı yokedilmek isteniyor. Türk-İş Başkanı Bayram Meral'in geçen hafta boyunca Başbakan Ecevit ve başbakan yardımcılarıyla yaptığı görüşmelerde '9 bilim adamının hazırladığı işgüvencesi yasa tasarısı bir an önce çıkarılması'nı istemesi ise işgüvencesine karşılık kıdem tazminatlarının ortadan kaldırılması yönünde yukarılarda bir 'uzlaşma' yapıldığı yorumlarına neden oldu.
Sendikalar ise Bakan Okuyan'ın yine "devrim" diye sunduğu "Kıdem Tazminatı Fonu" uygulamasına karşı çıkıyor. Petrol-İş Sendikası Genel Başkanı Mustafa Öztaşkın, "Bütçe dışı fonlar kaldırılırken kıdem tazminatı fonunun getirilmesi, iş güvencesi yasasına karşılık bir misilleme ve kıdem tazminatlarının kaldırılması yönünde bir manevradır" diyor.
"Şayet Çalışma Bakanlığı işyerlerinin kapanması durumunda işçilerin kıdem tazminatı ve ödenmeyen ücretlerini güvenceye almak istiyorsa bizlerin yıllardır dile getirmekte olduğu, İcra ve İflas Yasası'nı önceliği işçi alacaklarına verecek biçimde değiştirmelidir" diyen Öztaşkın, fon uygulamasıyla kıdem tazminatı hakkının yok edilmesine zemin hazırlandığına dikkat çekiyor.
Mustafa Öztaşkın, 'Kıdem Tazminatı Fonu' uygulamasının patronun işçi atmasını kolaylaştıracağını belirtiyor, ancak işgüvencesi yasası ile kıdem tazminatı hakkının asla karşı karşıya konamayacağını, ikisinin işlevlerinin farklı olduğunu söylüyor.
Avrupa'da ikisi de var
Patronlar ise iş güvencesi ve kıdem tazminatı hakkının hiçbir ülkede birlikte bulunmadığını ileri sürüyor. Oysa Avrupa Birliği ülkelerindeki durum tam tersi. Bugün Avusturya, Danimarka, Fransa, Hollanda, İngiltere, İrlanda, İspanya, İtalya, Portekiz ve Yunanistan'da işçiler hem kıdem tazminatı hem de işgüvencesi hakkını kullanıyor.