Kültürel miras: Adıyaman

Kültürel miras: Adıyaman
Kamil Şanverdi
Adıyaman'ı her yıl binlerce kişi ziyaret eder. Özellikle turistlerin yoğun ilgi gösterdiği Adıyaman'ın bir özelliği de tanrıların memleketi olarak bilinmesi. Tarihte önemli uygarlıklara ev sahipliği yapan Adıyaman, birçok kültürün izlerini barındırıyor. Tanrılar dağı Nemrut ise Adıyaman'ı en cazip hale getiren yer olarak bilinir. Nemrut'ta sadece güneşin doğuşunu izleyebilmek için binlerce insan yüzlerce, binlerce kilometre kat ederek buralara gelir ve güneşin doğuşunu izler.
İlk müzecilik faaliyeti
1978 yılında başlatılan Aşağı Fırat Projesi doğrultusunda yörede yürütülen kurtarma kazılarından elde edilen eserlerin halk kütüphanesinde depolanmasıyla Adıyaman'da ilk müzecilik faaliyetleri başlıyor. Müze 1982 yılından itibaren Atatürk Caddesi üzerindeki yeni binasında çalışmalarını sürdürüyor. Bodrum üzerine tek katlı olan müze binasının giriş katında arkeoojik ve etnografik nitelikli eserlerin ayrı bölümler halinde sergilendiği bir teşhir salonu, bodrum katta ise laboratuvar, fotoğrafhane, depo ve arşivler bulunuyor. Arkelojik eserler seksiyonunda, paleolitik çağdan başlamak üzere çakmak taşından el baltaları, delici ve kazıcılar, obsidiyenden ok uçları, pişmiş toprak figürinleri ile kalkolitik çağ, ilk, orta ve genç tunç çağları, demir çağı, Hellenistlik, Roma ve Bizans dönemleri ile Selçuklu ve Osamanlı çağlarına ait seramikler, cam eserler, kemik aletler, altın gümüş ve bronzdan yapılmış süs eşyaları, figürinler, damga ve silindir mühürler sergilenirken, etnografik nitelikli eserler bölümünde, Adıyaman yöresinden derlenen halı, kilim, cicim, halı yastık gibi dokumalar bulunmakta.
Tanrılar dağı Nemrut
Tanrılar dağı diye bilinen Nemrut, bir başka güzellik abidesi. Nemrut Dağı Adıyaman'a 103 kilometre uzaklıkta. Dağa çıkabilmek için bir müddet arabayla gidiliyor. Son üç kilometresinde ise artık arabaların çıkması mümkün değil, çünkü dağ tam dikleşiyor ve yollar taşlık, bundan sonra yolculuk yürüyüşle başlıyor. Şafak saatlerinde binlerce kişi, hava sıcaklıkları Adıyaman'da 40 dereceye ulaşmasına rağmen, kendilerini battaniyelere sararak veya montlarını giyerek dağı tırmanıyor. Nemrut'un tepesinde hava sıcaklığı yaz ayında bile '0' dereceyi buluyor. Artık güneşin çıkma saatleri; herkes gözlerini iki tepe arasından yavaş yavaş süzülerek yükselen güneşe dikiyor. Birkaç dakika süren bu görüntülerin görüntülenmesi için ise kameralar ve makineler hazır tutuluyor. Güneşin kırmızı yüzünü gösterdiği an deklanşöre basılıyor ve birkaç filim makarası bu görüntülerin belgelenmesi için harcanıyor. Tepe üzerinde Kommagena Kralı Antiochos'a ait tümülüs, ateş sunağı ve tanrı heykelleri yer almaktadır. Tümülüsün doğu, batı ve kuzeyinde ana kaya düzleştirilerek teraslar oluşturulmuş, doğu ve batı teraslarda kolosal Greko-Pers üslubundan tanrı heykel ve kabartmalar bulunmakta. Doğu terasta Taht üzerine sıralar halinde oturmuş kolosal tanrı heykelleri vardır. Sırasıyla Antiochos, fortuna-Kommagena, Zeus-Oromasdes, Apollon-Mithras, Herakles-Artagnes, kartal ve aslan yer almaktadır. Batı teras ise fazla tahrip olmasına karşın burada da Antiochos'un tanrılarla tokalaşmasını gösteren kabartmalar yer almakta.
Tepeler ve kaleler bir tarih taşıyor
Adıyaman'ın 49 kilometre doğusunda, Kâhta Çayı'nın açtığı geniş dere yatağının batısında, Karakuş Tepesi üzerindeki kırma kalker ve çakıl taşlarının yığılmasıyla oluşturulmuş 21 metre yüksekliğindeki tümülüsün en üst kasnaklarında ve sütun başlığının hemen altında bulunan kitabede Kommagene kralı Mithradates'in annesi İsias'ın kızkardeşi Antiochis ile onun kızının beraberce gömülü olduğu belirtilmektedir.
Adıyaman'a 55 kilometre uzaklıkta buluna Cendere Suyu'nun en çok daraldığı kesimde iki ana kaya üzerinde tek kemerli olarak 92 iri kesten yapılmış Cendere Köprüsü ayrı bir özellik taşımakta. Güneydeki tören yolunda Mitras'ın kabartma steli, ayin platformu üzerinde Antiochos-Herakles selamlaşma steli, stelin önünde Antiochos tarafından yazdırılmış olan Grokçe kült kitabeleri de eski kaleyi oluşturmaktadır.
Yeni kalede ise su depoları, hamamlar, cami ve Kâhta Çayı'na inen gizli bir su yolu bulunmakta. Pirin şehri ve Kaya Mezarları Adıyaman'a 5 kilometre uzaklıkta, bugünkü Örenli (Pirin) Mahallesi'ndedir. Perre, Kommagene ülkesinin beş büyük şehrinden birisi.