Ermeni müziğinden nitelikli bir seçki

Ermeni müziğinden nitelikli bir seçki
Orhan Avcı
Bu hafta, yabancısı olmadığımız bir kültürün ürünlerinden oluşan bir albümü tanıtmaya çalışacağız. Yabancısı olmadığımız diyoruz çünkü, Türk, Kürt müziklerine olan yakınlığı hemen hissedilen bir halkın ürettiği müzikten söz ediyoruz. Bu, Ermeni müziğinden başka bir şey değil.
Ermenistan ve Anadolu olmak üzere iki ayrı kategoride incelenebilecek Ermeni müziğinden oluşan bir seçki yayınlandı, geçen günlerde. Her iki kategoriyi yansıtacak ürünlerden oluşan ve Mirzano Records lisansıyla "4F" tarafından yayımlanan, Fidan Müzik tarafından dağıtımı yapılan "Geleneksel Ermeni Müziği" albümü, Ermeni müziğini birçok yönden tanıtıyor.
Temel olarak teksesli olan Ermeni müziğinin bu yönünü örnekleyecek şarkıların bulunduğu albümde aynı zamanda, 19. yüzyılda batıya açıldıktan ve tüm dünyada ilgiyle karşılanmış olan "çokseslilik" aşamasından geçmiş Ermeni müziği örnekleri de bulunuyor.
Ancak burada çok önemli bir ayrıntıyı da belirtmek gerekiyor. Büyük orkestralarla, batılı anlamda oluşturulan çokseslilik çalışmalarında bile hiçbir zaman Ermeniler otantik çalgılarından vazgeçmediler. Bu da, batının çokseslilik anlayışında kendi renklerini korumalarına yol açtı. Birçok enstrümanın yanında kullanılan "kamança, duduk" Ermenilerin kendilerine özgü renklerini hemen ortaya koyuyor.
Ermeni müziğinden söz edildiğinde ilk akla gelen halk ozanlarından biri olan ve adına, korolardan lokantalara kadar birçok yerde rastlanılan Sayat Nova'dan, Ermeni müziğinin derlenmesi, bir araya getirilmesi ve günlük yaşamdan yola çıkılarak yeni üretimlerin yaratılması konusunda yaptığı çabalarla bir anlamda Ermeni müziğinin babası sayılan Gomidas'ın eserlerinden de örnekler yer alıyor, albümde. Sayat Nova'nın hemen hemen birçok konserde yorumlanan "Kamança"nın farklı bir "çalınışı"nı birçoğumuz '70'lerden itibaren biliyoruz. Albümde orijinali yer alan ve Sayat Nova'nın bizdeki rübaba benzeyen kamançasını anlattığı "Kamança"nın MHP'lilerin "milli marşı"ı "Çırpınırdı Karadeniz" olarak "çalınışı"ndan söz ediyoruz. "Kamança", birçok dinleyicinin ilgisini çekecektir.
Gomidas'tan söz edilirken anlatılan ve iş şarkısı olarak çevrilebilecek "horovel" türüne de bir örnek yer alıyor "Geleneksel Ermeni Müziği" albümünde. Gomidas'ın, Ermeni köylerini dolaşırken, bir çiftçinin tarlasını sürerken, farklı bir söyleyişle öküzü "ho, ho" sesleriyle yönlendirmesinden hareketle ürettiği "horovel" hayli ilginç bir deneme.
Ermeni müziğinde, -tarihsel süreç içerisinde, kendilerine ait uygarlıkların yanı sıra, birçok devletin egemenliği altında yaşamalarının da hayli etkisi olsa gerek- ağırlığını hissettiren "hüzün" duygusunu örnekleyen çalışmalara da albümde rastlamak mümkün. Ancak bunun yanı sıra, müthiş bir coşkuyu yansıtan şarkılar da yerini almış, "Geleneksel Ermeni Müziği"nde. Bu coşkuyu da çoğunlukla halk danslarında kullandıkları müziklerde buluyoruz. Albümün 8. çalışması olan "Halk Dansı Melodileri" ile 11. şarkısı olan "Urmiyeliler Dansı", gerçekten müthiş şarkılar. Özellikle de "Urmiyeliler Dansı"nın etkisinden kurtulmak hayli zaman alacaktır.
Bütün halk ezgilerinde olduğu gibi Ermeni kültüründe de ifadesini bulan "aşk, kahramanlık, iş" gibi temaları içeren örnekleri seçkin örnekleriyle yer alıyor albümde. Albüm, Anadolu Ermenilerinin örneklerinden yola çıkılarak bir albüm oluşturan "Knar"ın yorumladığı bir şarkıyla başlıyor. Unkapanı piyasasında bolca karşımıza çıkan, çoğunlukla "aynı nitelikteki eser sayısının azlığı, kaliteli eser" ile açıklanmak istenen ama özünde "kaset uzunluğunun getirdiği fazla maliyet"ten kurtulma eğiliminin bu albüm için geçerli olmadığını da vurgulamak gerekiyor. Çünkü, kaset 17 tane şarkıdan oluşuyor. Cd'de ise fazladan iki parça daha bulunuyor.
Kısacası, Ermeni müziğini, taşıdığı tekseslilik-çokseslilik, enstrümantal ve sözlü ezgiler, aşk ve iş temalı örnekler yönünden incelemek isteyen herkesin mutlaka yönelmeleri gereken bir albüm, "Geleneksel Ermeni Müziği."