04 Aralık 1999 22:00

Fransa'daki Bretonlar

Britanya'da bazı dilbilimciler, dilin yeniden canlanmasının hâlâ mümkün olup olmadığını tartışıyorlar. Britanya'da yaşayan dört milyon Breton kökenlinin sadece yüzde 10'u Breton dilini biliyor ve bunların çoğunu yaşlılar oluşturuyor.

Paylaş
Fransa'daki Bretonlar
Marlise Simons - The New York Times
Fransa'nın rüzgârlı sahillerinde Radio Kerné isimli bir kanal gece gündüz müzik ve yerel haberler yayını yapıyor. Genç insanların genç dinleyicilere hitap ettiği yeni bir kanal, ancak diğer radyolardan biraz farklı.
Radio Kerné's'nin operatörlerinin çoğu, misyonerleri anımsatan bir gayretle çalışan gönüllüler.
Flütlü ve gaydalı parçalar çalıyorlar. Ve sadece 2000 yıl boyunca kullanılan, fakat artık yok olmanın eşiğine gelen bir Kelt dili olan Breton dilinde yayın yapıyorlar. İstasyonun yöneticisi Isig Flatres, "Britanya'yı kurtarmak daha çok insanların kafasında bitecek bir sorun" diyor. "Bu kuşak artık Breton dilini konuşmaktan ya da Breton olmaktan utanmıyor."
Breton okulları
Dahası, druidlerin (Britanya'da yazılı edebiyat başlamadan önce şiirli türküler üreten halk ozanları) -gizli- dili de kendi internet sitesinde yer alıyor. Yüz yıl kadar önce Britanya okullarında yasaklandıktan sonra, bu dil Breton yanlısı hareket içerisinde kendisine yeni savunucular buldu. Bu hareketin eylemcileri bilgisayar yazılımları geliştiriyorlar, yüzyıllarca öncesinin metinlerini çeviriyorlar ve çocuklarını Fransızca ve Braton dilinde eğitim veren okullara gönderiyorlar.
Fransa'da ihtilalden sonra eşitlik adına yasaklanan tüm azınlık dilleri, yeniden hayat buluyor.
'Sosyalist'lerin başa gelmesinden bu yana okullarda Occitan, Bask, Korsikaca ve Alsas dillerinde öğrenim verilmesine geniş tolerans tanıyor.
Ancak bu uygulamaların başlaması çok kolay olmadı: Devlet Başkanı Jacques Chirac, çok sayıda bakan ve ülkenin yüksek mahkemesi Fransızca dışında bir dilde eğitim verilmesinin anayasaya uygun olup olmadığı konusunda sonuçsuz tartışmalara giriştiler.
Fransız Akademisi'nin Başkanı Maurice Druon, yerel dillerde eğitim vermenin "Ulusun bütünlüğünü bozabilecek bir girişim" olduğu fikrinde. "Fransızcayı dağıtma riskini üstleniyoruz.
Neden zengin bir dili yerel lehçelere kurban edelim?" diyor. Yerel kültürlerin Rönesansı sadece Fransızca'ya özgü bir durum değil.
"Galliler, merkezi Londra hükümetinden daha fazla siyasi hak kazanan İskoçya ve Galler okullarına geri dönüyorlar. Kuzey İtalya'da Friulian dilinde kurslar veriliyor. Hollanda'da Frisian ve Limburgs dillerinde radyo yayınları yapılıyor. Finlandiya'da haberleri Sami dilinde izleyebiliyoruz" diye konuşuyor Finlandiyalı dilbilimci Tom Moring.
Yeni ve eski kelimeler
Britanya'da bazı dilbilimciler, dilin yeniden canlanmasının hâlâ mümkün olup olmadığını tartışıyorlar. Britanya'da yaşayan dört milyon Breton kökenlinin sadece, yüzde 10'u Breton dilini biliyor ve bunların çoğunluğunu yaşlılar oluşturuyor.
Ancak, 10 bin yetişkin Breton kurslarına gidiyor ve geçtiğimiz 20 yıl içerisinde Diwan hareketi - "Diwan" Breton dilinde "tohum anlamına gelir"- toplam 5000 öğrencisi olan 34 Breton okulu kurdu.
Lorient'deki Diwan okulunun yöneticisi Valerie le Gal, devlet enstitülerinin aksine, öğretmenlerin para ve malzeme sıkıntısı çektiklerini anlatıyor.
Kendi sınıfında öğrenim gören 7 yaşındaki çocuklar, Fransızca ile çok az bağları bulunan bir dilde okuma yazma öğrenmeye çalışıyorlar.
"Sıfır" yerine "mann" yazıyorlar. "Keriaden"ise "köy" anlamına geliyor. İskoçya, Galler ve İrlanda'daki Keltçe uzmanları ile birlikte çalışan Breton dilbilimciler, skinwell (televizyon), pellgomz (telefon) ve urzhiataer (bilgisayar) gibi modern kelimeler de ürettiler. Julien le Mentec, Lorient'teki ikinci Breton tavernasını açtı. Burada yerel Breton dili ve müziğinin yanı sıra yaşları 25'in altındaki gençlere dil kursları veriliyor.
Genç eylemciler, Galler ve Celtic counterparts in Wales, Cornwall, İskoçya ve İrlanda'daki dostlarıyla işbirliği içerisinde çalışıyorlar. Bu yıl Lorient'te yapılan Kelt Müziği Festivali'ne çoğunluğu Breton olan 400 bin ziyaretçi katıldı. Genç insanlar dilin ve kültürün kurtulması için çalışıyorlar.
ÖNCEKİ HABER

Barınma yardımı kesiliyor

SONRAKİ HABER

'Globalizm insan haklarına saldırıyor'

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...