Elektrikte peşkeş taslağı

Elektrikte peşkeş taslağı
Özlem Albayrak
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, bir yıl önce özel bir danışman şirkete hazırlattığı Elektrik Enerjisi Piyasası Kanunu ile elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı ve perakende satışını piyasa kurallarına göre düzenledi. Hazırlanan taslak pek çok konuda boşluklar içerirken, özellikle denetim mekanizmalarını kurmaması dikkat çekti. Enerji Bakanlığı, yeni hazırlanan taslağı inceleyerek bir dizi yeni değişiklikleri daha gündeme getirecek.
Amacı, "Elektrik piyasasında rekabetin sağlanması, güvenilir, etkin ve düşük maliyetli bir elektrik sanayinin teşvik edilmesi ve piyasa gücünün tekel veya piyasaya hakim kişiler tarafından kötüye kullanılmasının, rekabetin, kısıtlanmasının veya engellenmesinin önlenmesi amacıyla elektrik piyasasının bağımsız, şeffaf ve tutarlı bir düzenlemeye kavuşturulması ve tüketicilerin hak ve menfaatlerinin korunması" olarak belirtilen yasa taslağının hazırlanmasında, 1989'da çıkarılan İngiltere Elektrik Kanunu'nu temel alınmış.
Taslak, elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı ve perakende satışı için Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile şirketlerin imtiyaz sözleşmesi imzalamasını öngörürken, "Elektrik Piyasası Kurulu" adlı elektrik sanayi için bağımsız bir düzenleyici kurumun kurulmasını getiriyor. "Elektrik Enerjisi Fonu" adıyla bir fon kurulması öngörülen taslakta, tüzel kişiler ancak Bakanlık ile imtiyaz sözleşmesi imzaladıktan sonra piyasaya girip elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı veya ticaretiyle uğraşabilecek.
Yeni AKTAŞ'lar yaratılacak
Bakanlık ile imtiyaz verilen şirketler arasında imzalanan sözleşmenin feshi de taslakta düzenlendi. Düzenlemeye bakıldığında yeni AKTAŞ'lar yaratmak amacı taşıdığı gözleniyor.
Taslakta, imtiyaz verilenin kusuru olmaksızın, Bakanlık'ın tek taraflı olarak imtiyazı feshetmesi halinde imtiyaz verilene, kurul tarafından tespit edilecek bir tazminat ödeneceği belirtilirken, bu tazminata, imtiyazın alınma masraflarının finansmanının sağlanması ve kamu mallarının kullanılır duruma getirilmesi için alınan kredilerin geri ödemeleri ve imtiyazın geri alınması nedeniyle uğranılan kâr kaybını yansıtacak bir unsurun da dahil edilmesi öngörülüyor.
Ancak asıl ilginç durum imtiyaz verilenin kusuru olduğu durumlarda ortaya çıkıyor. Tasarıya göre, imtiyazın, imtiyaz verilenin kusuru nedeniyle Bakanlık'ça, tek taraflı olarak feshedilmesi halinde imtiyazın alınma masraflarının finansmanının sağlanması ve kamu mallarının kullanılır duruma getirilmesi için alınan kredilerin geri ödemeleri için tazminat ödenecek. Bu madde, AKTAŞ gibi, pek çok yolsuzluk ve usulsüzlük gerçekleştirerek hem kamuyu hem de tüketicileri mağdur duruma düşüren şirketlere üstüne para ödemeyi getiriyor.
Bir yıl önce hazırlanan taslağı inceleyen Enerji Bakanlığı tarafından da eleştirilen bu madde üzerinde nasıl bir değişiklik yapıldığı bilinmediği için devletin AKTAŞ örneklerini kendi eliyle yarattığı yorumları güçleniyor.
TOBB EPK'ya aday öneriyor
Kurul, yönetici olmayan ve kısmi çalışan başkan dahil üç üyeden oluşuyor. Biri başkan olmak üzere üç üyeyi seçme görevi ise Cumhurbaşkanı'na verilmiş.
Kurula yapılacak ilk atamalarda, çeşitli kurumların aday göstereceği ifade ediliyor. Aday gösterecek kurumların başında Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği'nin sayılması dikkat çekerken, Üniversitelerarası Kurul ve Yargıtay tarafından da ikişer aday gösterilmesi isteniyor.
Kurula yapılacak ikinci ve daha sonraki atamalarda ise TOBB, Üniversitelerarası Kurul ve Yargıtay tarafından birer aday gösterilecek. Kurul üyelerinin 6 yıl görevde kalması öngörülürken, ikinci defa seçilebilme hakkı da saklı tutuluyor.
Bakanlık, bu maddeye ilişkin eleştirisinde ise atama görevinin Bakanlar Kurulu'na verilmesini isterken, aday önerecek kurumlara, TMMOB, tüketici dernekleri ve işçi sendikalarını da eklemiş.
İmtiyazlar
Tasarı ile, elektrik sektöründe iş yapmak isteyenlere, üretim, iletim, dağıtım ve perakende satış olmak üzere dört ayrı imtiyaz veriliyor. Üretim imtiyazı alan şirket, aynı zamanda perakende satış imtiyazı da alarak, elektriği hem üretebiliyor hem de satabiliyor.
İletim imtiyazını alan şirkete ise bazı kısıtlamalar getirilmiş. İletim imtiyazını alan,üretim ve dağıtım imtiyazına sahip olamıyor. Aynı şekilde, üretim imtiyazı sahibi de iletim imtiyazını alamıyor. Dağıtım imtiyazını alan şirkete, belli bir coğrafi bölgedeki elektrik dağıtımını yapması için belli kamu mallarını kullanma hakkı veriliyor. Perakende satış imtiyazı sözleşmesi imzalanan şirket ise, üretim veya dağıtım imtiyazına da sahip olabiliyor.