İstanbul'da binalar depreme karşı

İstanbul'da binalar depreme karşı
  güçlendirilmeli
Türkiye Deprem Vakfı Başkan Yardımcısı ve Boğaziçi Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Semih Tezcan, Kocaeli depreminden İstanbul'daki binaların hasarsız veya az hasarlı çıkmasının, depreme güvenceli oldukları anlamına gelmediğini belirterek, binaları depreme karşı güçlendirmek için "güvence saptaması etüdü" yaptırılması gerektiğini kaydetti.
Prof. Dr. Tezcan, deprem bölgesinde yaptığı incelemelerin ardından hazırladığı "Binalarımız Şiddetli Bir İstanbul Depremine Nasıl Hazır Olur? başlıklı yazılı değerlendirmesinde, 17 Ağustos depreminin, yapıların deprem güvencesi olmadığını ve tesadüflere bırakıldığını gösterdiği görüşüne yer verdi.
Bilim ve teknolojinin, yapıların her şiddette depreme dayanıklı olmasını sağlayacak düzeyde bulunduğunu belirten Prof. Dr. Tezcan, değerlendirmesinde "En önemli eksiğimiz, yapıda güvenli imalat ve denetimi hiçe sayan çağdışı bir sistemin döngüsü içinde bocalayıp duruyor olmamızdır" ifadesini kullandı.
İnşaat sistemindeki eksikleri de sıralayan Prof. Dr. Tezcan, hiçbir üniversitede depreme dayanıklı bina tasarımı dersinin mecburi olmadığını, yerel yönetimlerin proje denetimlerinin yetersiz kaldığını, müteahhitleri denetleyen odalarının bulunmadığını, inşaatı kontrol eden teknik uygulama sorumlusunun da ücretini müteahhitten alması nedeniyle yaptığı denetimin güvenilir olmaması ihtimali bulunduğunu belirtti.
'Bomba katlar' hasar nedeni
Prof. Dr. Semih Tezcan, Kocaeli depreminde binaların hasar görme nedenlerine de değindiği değerlendirmesinde, en önemli hasar nedeninin dükkân yapılması nedeniyle dolgu duvarları örülmeyen giriş katları olduğunu belirterek, "bomba kat" adı verilen böyle giriş katları olan binaların çöktüğünün görüldüğünü kaydetti.
Adapazarı'nda birçok binanın, temel altındaki ince doneli ve suya doygun zeminin yatay ivme nedeni ile sıvılaşması sonucu ağır hasara uğradığını ifade eden Prof. Dr. Tezcan, Avcılar ve Florya gibi yumuşak zeminlerin bulunduğu yerlerde ise sismik dalgaların ivmesinin zemin yüzeyinde dört kat büyümesinin, binaların enkaz haline gelmesine neden olduğunu bildirdi.
Güvenceli bina için önlem
"İstanbul depremi her an olabilir. Dolayısıyla hazırlıklarımızı vakit geçirmeden yapmalıyız" ifadesine yer veren Prof. Dr. Semih Tezcan, şöyle devam etti: "Kocaeli depreminde binaların hasarsız veya az hasarlı olması, onun 'depreme güvenceli' olması anlamına gelmez. Eğer binamız Kocaeli yöresinde olsa idi ve az hasarla depremi atlatmış olsa idi, çok başarılı bir davranış sergilemiş olurdu ve hiçbir şekilde güçlendirilmeye ihtiyaç olmazdı. Ancak İstanbul'daki binalarımızın böyle bir sınavdan geçmiş olduklarını söyleyemeyiz. Yapılacak tek şey, zaman ve finansman olanağı elverdiğince, İstanbul'daki binalarımızı inceletip, gerekiyorsa deprem perdeleri veya diğer uygun yöntemlerle güçlendirmektir. Bu yapılmazsa gelecekteki şiddetli bir İstanbul depremi bizi affetmez. Doğu Marmara'da yaşadığımız felaketi, bu sefer İstanbul'da yaşarız."
Etüd nasıl yapılıyor?
İstanbul'daki binaların depreme dayanıklılığının vakit geçirmeden ölçülmesi gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Tezcan, "Binanın depremde yıkılmadan ayakta durmasını sağlayacak güçlendirmelerin belirlenmesi" amacını taşıyan "Güvence Saptaması Etüdü"nün yaptırılması önerisinde bulundu.
Prof. Dr. Semih Tezcan, değerlendirmesinde, güvence saptaması etüdünün nasıl yapıldığını da şöyle anlatt: "Zemin şartları etüd edilir. Taban kayanın derinliği, tabakalaşma ve yumuşak zemin şartları göz önüne alınarak, sismik dalgaların ivme büyültme analizi yapılır. Betonlardan karot alınarak laboratuvarlarda kalite deneyleri yapılır. Taşıyıcı sistemin, en şiddetli bir depremde, üç boyutlu olarak titreşim analizi yapılır ve depremin getireceği 'zorlanma kuvvetleri' belirlenir. Mevcut kolon ve kirişlerin taşıyabileceği maksimum 'dayanım güçleri' hesaplanır. Mevcut dayanım güçlerinin, depremin getireceği zorlanma kuvvetlerinden daha küçük olduğu kritik ve zayıf noktalar belirlenir. Çünkü depremde bu gibi kritik noktalar en önce göçer. Binada hiçbir kritik ve zayıf nokta bırakmayacak şekilde, binanın deprem perdeleri ile veya diğer yöntemlerle güçlendirilmesi için öneriler hazırlanır. Bina yeterince güçlü ise veya yeterince güçlendirildikten sonra, 'bu bina depreme güvencelidir' sertifikası verilir."
Prof. Tezcan değerlendirmesinde, bu etüdü yaptırmak isteyen vatandaşların deprem mühendisliği konusunda uzman inşaat mühendislerine, akademisyenlere, kurum ve kuruluşlara ve Türkiye Deprem Vakfı'na başvurabileceklerini kaydetti.